программа құру – разработать программу – program development

133
132
4.8
8-тапсырма.
Логикалық өрнектің мәнін тап.
а) (0 немесе 1) және (0 немесе 1) 
ә) (0 немесе 1) және (0 және 1)
б) (0 немесе 1) және (eмес (0 немесе 1)) 
в) емес (1 немесе 1)
г) (1 немесе 0) және (1 және 1)
ғ) (1 және 1) немесе (1 және 0)
д) (1 немесе 1) және емес (0 және)
9-тапсырма.
Берілген 
1-ші, 2-блок-схемалардың
Python програм-
малау тіліндегі балама программасын жаз. 
10-тапсырма.
Программалардың кодында кеткен қателерді 
анықта.
1-блок-схема
2-блок-схема
1
2
a=
int
put
(
int
())
b=
int
(
input
())
c==(
input
())
if
a%2=0:
if
b%2==1
k:=b//c
else
k=a//c
else
:
k=(a+b)%c
print
(
’k’
)
a=
int
(
input
()
b=
int
(
input
)
c=(
input
())
max
:=a
if
max
< b
max
==b
if
max
< c
max
==c
print
(
’max’
)
a=
int
(
input
())
b=
input
()
if
a>0:
if
a-b>0
a:=a-b
else
:
a=a+b+c
else
:
a=a**2
print
(a)
a=
int
put
(
int
())
b=
int
(
input
())
c==(
input
())
if
a%2=0:
if
b%2==1
k:=b//c
else
k=a//c
else
:
k=(a+b)%c
print
(
’k’
)
a=
int
(
input
()
b=
int
(
input
)
c=(
input
())
max
:=a
if
max
< b
max
==b
if
max
< c
max
==c
print
(
’max’
)
a=
int
(
input
())
b=
input
()
if
a>0:
if
a-b>0
a:=a-b
else
:
a=a+b+c
else
:
a=a**2
print
(a)
a=
int
put
(
int
())
b=
int
(
input
())
c==(
input
())
if
a%2=0:
if
b%2==1
k:=b//c
else
k=a//c
else
:
k=(a+b)%c
print
(
’k’
)
a=
int
(
input
()
b=
int
(
input
)
c=(
input
())
max
:=a
if
max
< b
max
==b
if
max
< c
max
==c
print
(
’max’
)
a=
int
(
input
())
b=
input
()
if
a>0:
if
a-b>0
a:=a-b
else
:
a=a+b+c
else
:
a=a**2
print
(a)
3
2
1
Иә
Иә
Иә
Жоқ
Жоқ
Жоқ
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.COM
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

133
132
Python тіліндегі алгоритмдерді программалау
ІV бөлім
4.8
Заттар қандай параметрлермен сипатталады? 
Заттардың параметрлеріне қарап, таңдау үшін қойылатын шарттарға 
қандай мысалдар келтіре аласың? 
Таңдау алгоритмдерінің көмегімен қандай есептер программаланады?
Таңдауды ұйымдастыру
Python программалау тіліндегі таңдауды ұйымдастыру алгоритмін 
қалай программалауға болады?
Біз шарт тексеру операторымен танысуды алғаш бастаған кезде 
оның үш түрлі құрылымы бар екенін айтқанбыз. Өткен тақырып-
тарда біз сол құрылымдардың екеуімен таныстық. Енді үшінші құ-
рылыммен танысамыз. 
Программа құрастыру кезінде көп тапсырмаларда бірнеше 
балама нұсқа арасынан біреуін таңдауға тура келеді. Мысалы, ондай 
жағдай оқу пәндері бойынша тест құрастыру кезінде байқалады. 
Басқа программалау тілінде мұндай жағдайларда арнайы таңдау 
операторы қолданылады. Рython программалау тілінде таңдауды 
ұйымдастыру үшін арнайы оператор қарастырылмаған. Бірақ 
осы оператордың баламасы ретінде шарт тексеру операторының 
3-құрылымын пайдалануға болады 
(1-схема).
Программалау кезінде бірнеше балама нұсқадан бірін таңдау 
үшін 
if
– 
elif 
–
 else
құрылымын қолдануға болады.
if
1-шарт
:
1-командалар блогы
elif
2-шарт:
2-командалар блогы
else:
3-командалар блогы
1-схема.
if – elif – else
құрылымы
Иә
Иә
Жоқ
Жоқ
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.COM
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

134
Программалау тілдерін үйренуді таңдау операторларының жұ- 
мысын түсінуге көмектесетін стандартты мысалдардың бірін қарас- 
тырайық. 
1-мысал. 
Берілген ай атауының нөміріне қарап, сол айдың жыл-
дың қай мезгіліне жататынын анықтайтын программа құр. 
Нәтижені экранға шығар.
Мысалы 
Нәтиже
5
Koktem mezgili
Мысалдың программа кодын жазғанда 
if – elif – else
құрылы-
мын пайдаланамыз. Raise SystemExit шартты таңдау операторы бір- 
неше шарттың ішінен таңдап алынған шарттың орындалуын қам-
тамасыз етеді. 
File Edit Format Run Options Window Help
4.8.1.py - C:/Users/User/Pictures/7-сынып сурет/4.8/4/8/1/py(3.7.4)
Ln:1 Col: 0
a=
int
(
input
(
’1-12 arasyndagy sandardy engiz=’
))
if
a>2 
and
a<6:
print
(
’Koktem mezgili’
)
elif
a>5 
and
a<9:
print
(
’Jaz mezgili’
)
elif
a>8 
and
a<12:
print
(
’Kuz mezgili’
)
else
:
print
(
’Qys mezgili ’
)
1-сурет. 
Программа коды
Python
программалау тіліндегі таңдауды ұйымдастыру үшін 
сөздікті (dict) қолдануға болады. 
Сөздік
– деректердің үлкен көлемін 
кілт: мәні
жұбында сақтауға мүмкіндік беретін құрылымдардың 
бірі. Python-да сөздік құру үшін, 
{}
жақша ішінде әрбір элемент 
кілт: 
мәні
жұбымен көрсетіледі. Сөздіктің элементтері кез келген форматта 
болып, қайталануы да мүмкін. Бірақ 
кілт 
қайталанбауы керек.
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.COM
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

135
Python программалау тілінде таңдауды ұйымдастыруға арналған тап-
сырма мәтінін құраңдар. Құрастырған тапсырмаларыңның шешу жолын 
көрсетіңдер. 
Python программалау тілінде таңдауды ұйымдастыруда 
if – elif – else 
құрылымы мен сөздікті пайдалануды салыстырыңдар. Таңдауды ұйым-
дастыруда осы екеуінің қайсысы тиімдірек? Себебін түсіндіріңдер.
Берілген мысалды орындағанда 
сөздікті қолданамыз. Сөздікке апта 
күндерінің нөмірін 
кілт
, ал күн-
дердің атауын 
мәні
ретінде сақтай-
мыз. Тапсырманың программа коды 
2-суретте 
берілген. 
1. «Таңдауды ұйымдастыру алгоритмі» дегеніміз не?
2. Күнделікті өмірден таңдау алгоритміне жататын қандай мысалдарды 
келтіре аласың?
3. Сөздікті пайдаланып таңдау алгоритмін ұйымдастыру қалай жүзеге 
асырылады?
4.
 if – elif – else
құрылымының шарт тексерудің басқа құрылымдарынан 
қандай айырмашылығы бар?
Тармақталу алгоритмі мен таңдау алгоритмдерінің қандай ұқсастығы 
мен айырмашылығы бар? Оларды программалау кезінде қолданудың 
маңыздылығын бағала.
2-мысал.
Берілген апта күнінің нөміріне қарап, оның атауын 
экранға шығаратын программа құрастыр.
Мысалы 
Нәтиже
4
Beisenbi
2-сурет. 
Программа коды
File Edit Format Run Options Window Help
k
= (1: 
’Duisenbi’
,
2: 
’Seisenbi’
,
3: 
’Sarsenbi’
,
4: 
’Beisenbi’
,
5: 
’Juma’
,
6: 
’Senbi’
,
7: 
’Jeksenbi’
,
i = 
int
(
input
{
’kun nomeri: ‘
})
print
(k[i]) 
4.8.2.py - C:/Users/User/AppData/Lo...
Ln:1 Col: 4
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.COM
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

137
136
4.9
1-тапсырма. 
Ай атауының нөміріне қарап, оның атауын табатын программа 
мен блок-схема құр. 
Мысалы 
Нәтиже
3
Nauryz
2-тапсырма. 
0-ден 9-ға дейінгі цифрларды енгізіп, олардың атын көрсе-
тетін жоба дайында.
Мысалы 
Нәтиже
3
ush
3-тапсырма. 
Бір айдағы күндердің нөміріне қарап, айдың қай онкүндігі-
не жататынын анықтайтын программа жаз.
Мысалы 
Нәтиже
29
3
4-тапсырма.
Программалау кезінде таңдау алгоритмдері пәндер бо-
йынша тест тапсырмаларын құруға өте қолайлы. «Информатика» пәні 
бойынша тармақталған алгоритмдер тақырыбында 5 сұрақтан тұратын тест 
тапсырмасының программа кодын құр.
Математикада 2
n
дәрежесінің соңғы цифрын табуға 
арналған есеп бар. Мысалы, 2
8
дәрежесінің соңғы 
цифры 6-ға тең. Бірақ есепті орындаудың қиынды-
ғы – n (010
) санының шегі өте үлкен. Есептің 
математикалық шешімі оңай. 2 санының дәреже-
лерінің соңғы цифры белгілі заңдылықпен қайта-
ланып отырады (
3-сурет
). Осы заңдылықты ескере 
отырып, таңдау алгоритмін қолданып, есептің про-
грамма кодын құр. 
3-сурет.
2-нің дәрежелері
2
1
= 
2
2
2
= 
4
2
3
= 
8
2
4
= 1
6
2
5
= 3
2
2
6
= 6
4
...
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.COM
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

жүктеу/скачать 8,16 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: