Б. Балаубаева, С. Парпиев, С. Нуралиева 48
Вестник Карагандинского университета
19.
Allawi, A. A(2008), The Occupation of Iraq: Winning the War, Losing the Peace, Yale
University Press, 221-222-беттер
20.
Jwaideh, W(2006), The Kurdish National Movement: Its Origins and Development,
Syracuse University Press, 75-79-беттер
21.
Crisis Group,“Iraq and the Kurds: Trouble Along the Trigger Line”, Crisis Group Report
No. 88, Middle East & North Africa, 2009.07.08., https://www.crisisgroup.org/middle-east-
north-africa/gulf-and-arabian-peninsula/iraq/i raq-and-kurds-trouble-along-trigger-line
22.
Mohammed, Hemin, Schrock, Steven, Jaff, Dilshad, The challenges impeding traffic safety
improvements in the Kurdistan Region of Iraq, Transportation Research Interdisciplinary
Perspectives, 2019
23.
Hiltermann, J(2012), "The Kurdistan Region of Iraq: Achieving stability in a time of
Transition", Austrian Institute for International Relations.
24.
The Independent High Elections and Referendum Commission of Iraqi Kurdistan),
http://www.khec.krd/pdf/173082892017_english%202.pdf
Ирак күрділері сецессионистік қозғалысының ерекшеліктері мен шектеулігі: мемлекеттік және аймақтық деңгей негізінде Бұл зерттеу Ирак күрділерінің егемендік мемлекет құруға арналған сецессионистік
қозғалысының шығу себептерін табуды және сецессионистік қозғалысының қандай
ерекшелікке ие болғандығын, оның аймақтық деңгейде қандай шектеуліктері болғандығын
табуды қарастырды. Ирак күрділері Ұлттар Лигасы мен Ұлыбританияның қолдауымен өз
ұлттық бірегейлігін, болмысын сақтап қалуға мүмкіндік алды. Ал, БҰҰ мен АҚШ-тың
қолдауы арқылы саяси субъект ретінде қалыптаса алды. Бұл жағдаяттар Ирак күрділерінің
мемлекет құрудағы мақсатына бір табан жақындауын қамтамасыз етті. Ирак мемлекеті
тарапынан мемлекеттік біртұтастықты сақтау және оған төнген қауіп-қатердің алдын алу
мақсатында күрділерге жасалған экономикалық, саяси-әлеуметтік дискриминациялық және
ассимиляциялық саясаты керінсінше, күрді сецессионистік қозғалысының қайта
жандандырды.
Ирак күрділерінің тәуелсіздік жайлы референдумы Ирак федералды үкіметінің
келісімінсіз, анти-конституциялық негізде тек қана ИКАА шеңберінде ғана өткенін ескерсек,
Ирак күрділерінің сецессионистік қозғалысы бір жақты сецессия деп айтуға негіз бар. Бұл
Ирак күрді қозғалысының ерекшелігін көрсетеді. Аймақтық деңгейде Түркия да, Иран да
ИКАА-ның сецессионистік қозғалысын ең маңызды сәтте қолдамауы Ирак күрділерінің
сецессионистік қозғалысының нәтижесіз болып аяқталуына алып келді. Екі мемлекет те жаңа
күрді мемлекетінің пайда болуын өз аумағында қоныстанған күрді ұлтының ұлттық
қозғалысын қозғаушы факторы ретінде қабылдайды.
Түйін сөздер: күрдтер, ирак күрдттері, сецессия, сецессионистік қозғалыс, ұлтшылдық, ұлттық өзін-өзі айқындау