«логистика жəне көлік академиясы» «Əгп жəне дт» кафедрасы

Азаматтық қоғам
деп – мемлекеттік
құрылымнан тыс
қалыптасатын 
əлеуметтік-
экономикалық жəне 
мəдени-рухани 
қоғамдық 
қатынастардың 
жиынтығын айтамыз. 
Ол жеке тұлғаның
емін-еркін дамуын
қамтамасыз етуге
мүмкіндік жасайды. 
Құқықтық
мемлекет
деп
– демократиялық
жолмен
қабылданған
заң
үстемдік
ететін,
оның алдында бəрі де
тең
саналатын,
жеке
адамның құқығы жан-
жақты
қамтамасыз
етілетін
мемлекеттік
құрылысты айтамыз.
3. Құқықтық мемлекеттің қалыптасу 
жолдары. Азаматтық қоғам.

Ойлан тап!
1
3
4
5
2

Ассоциограмма
Мемлекет 
жəне 
азаматты
қ қоғам
мемлекет
федерация
Монархия
Құқықтық 
мемлекет
Президенттік 
республика

Студенттердің рефлексиясы
Нені 
білем?
Нені 
білдім?
Нені 
білгім 
келеді?

Пайдаланатын əдебиеттер мен интернет-ресурстар:
1.Жарқынбаева Р.С. Саясаттану пəнінен дəрістер
кешені. Оқу құралы. – Алматы: ҚазККА, 2014. -268 б.
2. Иманбаев М.Ө. Саясаттану негіздері: Оқу құралы. –
Алматы: Жеті Жарғы, 2014. -336 б.
3. Иманбаева А.А. Саясаттану негіздері: Оқу құралы. –
Алматы: «Əлішер» баспасы, 2020. – 189 б.
4. Эндрю Хейвуд. Саясаттану. – Red Globe Press, 2019.
502 б.
5. Интернет-ресурс: https://kk.wikipedia.org

Дəріс №5.
Сайлау жүйелері мен сайлау
1. Сайлау демократияның міндетті
шарты ретінде.
2. Сайлау
жүйелерінің
мəні
мен
сайлау жүйелерінің негізгі түрлері.
3. Қазіргі
Қазақстанның
сайлау
жүйесі, оны жетілдірудің жолдары
мен бағыттары.

1. Сайлау демократияның міндетті 
шарты ретінде. 
Сайлау дегеніміз 
–
басқару жəне шешiм 
қабылдау қызметтерін 
жүзеге асыратын 
адамдарды таңдау 
үрдісі. 
САЙЛАУ ҮРДІСІ
– заңмен 
реттелген сайлауды 
ұйымдастырып, өткізудің 
тəртібі. 

Сайлау
құқығы – дегеніміз азаматтардың сайлау
жəне сайлану құқығы. Ол бірнеше түрлерге
бөлінеді
Жалпыға бірдей сайлау құқығы 
Белсенді сайлау құқығы
– азаматтардың 
сайланбалы мемлекеттік органдар мен жергілікті 
өзін-өзі басқару органдарын сайлауға қатысу 
құқығы

сайлау
бəсекелестi
кке
негiзделген
елдер;
сайлау
жартылай
бəсекелестiк
ке
негiзделген
елдер;
сайлау
бəсекелес-
сiз өтетiн
елдер

2. Сайлау жүйелерінің мəні мен сайлау 
жүйелерінің негізгі түрлері.
Сайлау жүйесі деп
–
өкілетті жəне басқа 
мемлекеттің 
сайланбалы билік 
органдарын құру 
жолдарын, түрлерін, 
əдіс-тəсілдерін 
анықтайтын, тəртіпке 
келтірілген нормалар, 
ережелер жиынтығын 
айтады. 

Сайлау жүйелері 3-ке бөлінеді:
Мажоритарлық
(өз ішінен 
абсолютті жəне салыстырмалы 
болып бөлінеді)
пропорционалдық 
аралас 

3.
Қазіргі
Қазақстанның
сайлау
жүйесі, оны жетілдірудің жолдары мен
бағыттары.
Еліміздегі
сайлауды
əзірлеу
мен
өткізуді
ұйымдастыратын мемлекеттік органдар, сайлау
комиссиялары
болып
табылады.
Олардың
біртұтас жүйесін мыналар құрайды:
•
республикалық Орталық сайлау комиссиясы;
•
аумақтық сайлау комиссиялары;
•
округтік сайлау комиссиялары;
•
учаскелік сайлау комиссиялары.

Сенатты 47 депутат құрайды. Қоғамның
ұлттық-мəдени
жəне
өзге
де
елеулі
мүдделерінің білдірілуін қамтамасыз ету
қажеттілігі ескеріліп, Сенаттың он бес
депутатын Мемлекет Басшысы тағайын-
дайды. Сенаттың тағы 32 депутаты, əр
облыстан,
Астана
жəне
Алматы
қаласынан
екі
адамнан
сайланады.
Сайланған
Сенат
депутаттарының
жартысы əрбір 3 жыл сайын қайта
сайланып отырады. Негізгі мерзімі 6 жыл.

Мəжіліс
107
депутаттан
тұрады,
олардың
98
Парламент
Мəжілісі
депутаттарын
партиялық
тізімдер
бойынша тепе-теңдік сайлау жүйесі
бойынша сайланады, 9 депутатты
Қазақстан
халқы
Ассамблеясы
сайлайды.

Нені 
білем?
Нені 
білдім?
Нені 
білгім 
келеді?
Студенттердің 
рефлексиясы

Сайлау 
жүйесі 
жəне 
сайлау
сайлау
Презид
енттік 
сайлау
Дауыс 
беру
рефере
ндум
Дауыс 
беру
Ассоциаграмма

Пайдаланатын əдебиеттер мен интернет-ресурстар:
1.Жарқынбаева Р.С. Саясаттану пəнінен дəрістер
кешені. Оқу құралы. – Алматы: ҚазККА, 2014. -268 б.
2. Иманбаев М.Ө. Саясаттану негіздері: Оқу құралы. –
Алматы: Жеті Жарғы, 2014. -336 б.
3. Иманбаева А.А. Саясаттану негіздері: Оқу құралы. –
Алматы: «Əлішер» баспасы, 2020. – 189 б.
4. Эндрю Хейвуд. Саясаттану. – Red Globe Press, 2019.
502 б.
5. Интернет-ресурс: https://kk.wikipedia.org

№6 дəріс. Саяси мəдениет пен 
мінез-құлық
1.Саяси мəдениет ұғымы жəне 
оның атқаратын қызметтері
2. Саяси мəдениеттің типологиясы 
жəне саяси мінез-құлық
3.Саяси əлеуметтену ұғымы жəне 
оның кезеңдері 

Саяси мəдениет дегеніміз, 
қоғамдағы саяси идеялардың, 
принциптердің, құндылықтардың, 
саяси дəстүрдің жиынтығы. 
Саяси мəдениет деген ұғымды
зерттеген
М.Вебер, Э.Дюркгейм, 
Т.Веблен, Т.Парсонс
сияқты
батыстың ғалымдары болып
табылады.
Ал, саяси мəдениет деген ұғымды 
алғаш пайдаланып, ғылыми 
айналымға енгізген 
ХҮІІІ ғ. өмір 
сүрген неміс ғалымы Иоганн 
Гердер. 

Кейінірек, саяси мəдениет ұғымына жақын зерттеулер 
жүргізген 
ХХ ғ 50-60 жж. американдық ғалымдар 
Г.Алмонд, С.Верба, Л.Пай 
еңбектерінде саяси мəдениет 
ұғымы кеңінен таралған болатын.
Саяси мəдениеттің бірнеше элементтері бар. Олар: 
Саяси стереотип (қағида) 
– саяси билік, саясат туралы 
қарапайым, эмоционалды сезімге негізделген білімсіз 
түсінік.
Саяси сана 
– саналы жəне санасыз, рационалды жəне 
иррационалды, нормативті жəне эмпирикалық сезімдер 
мен түсініктердің жиынтығы.
Саяси менталитет 
– ірі əлеуметтік топтардың 
əлеуметтік- психологиялық сапалы тұрақты жағдайы.

Саяси мəдениеттің мынадай
қызметтері 
бар: 
Танымдық
Реттеушілік
Тəрбиелік
Аксиологиялық 
Əлеуметтендіру
Біріктірушілік
Қорғау
Сабақтастық

Соңғы кезеңдерде 
саяси 
мəдениеттi
дамыған, 
не дамымаған
ел деп 
екiге бөлу арқылы 
олардың деңгейiн 
анықтау 
саясаттанушылардың 
арасында кең тарай 
бастады.
Саяси 
мəдениеттiң 
саясаттануда үлкен 
модельдерi бар: 
тоталитарлы, 
авторитарлы жəне 
либералды-
демократиялық.
Бiрiншi
типтi
патриархалды
деп
атайды.
Екiншi
типтi
азаматтық
сипаты
деп атайды.
Үшiншi типке саяси
мəдениеттi
қоғамшыл
түрде
дамытушылар
жатады.

Саяси мінез-құлық 
– саяси билікті жүзеге 
асыру, өздерінің саяси мүддесін қорғауға 
адамдардың əлеуметтік қауымдастығының, 
тұлғалардың қатысу түрі. 
Саяси мінез-
құлықтың екі негізгі түрі анықталған: 
саяси іс-əрекет жəне саяси əрекетсіздік. 

Саяси мінез-құлық адам мінез-құлқының жоғары 
сатысы. Саяси мінез-
құлық,жеке тұлғаларға, топтарға, ұйымдарға қатысты 
айтылады. 
Саяси мінез-құлық алға қойылған 
мақсаттармен реттеледі. Оның мəні, 
бағыты, құндылығы, сипаты мен 
ерекшеліктері адамның 
дүниетанымына тəуелді. Саяси
мінез-құлық кең мағында ерекше
қызметті білдіреді.

Саяси мінез-
құлықтың
негізгі
мынадай
формалары
бар:
Абсентеизм.
бұқаралық ақпарат 
құралдары арқылы 
саяси хабардар ету.
сайлау мен 
референдумға 
дауыс беру.
жиналыстар мен 
митингтерге қатысу.

Саяси əлеуметтену 
агенттеріне 
жататындар:
отбасы;
дос, жолдастар;
мектеп;
БАҚ;
саяси партиялар, 
қоғамдық 
ұйымдар.
Саяси əлеуметтенудің екі түрі 
бар: тікелей əлеуметтену жəне 
қосалқы əлеуметтену.
Тікелей 
əлеуметтену 
дегеніміз, 
мемлекеттің өзі мүдделі болып 
келеді. Ол өз азаматтарын өзі 
тəрбиелеп, олардың саяси 
əлеуметтенуін өзі қадағалайды
.

Қоғамның жаңа мүшелеріне саяси мəдениеттің
жəне саяси сананың негізгі элементтерін жеткізу;
• Қоғам мүшелеріне қажетті саяси тəжірибе
алуға,
саяси
іс-əрекет
етуге
жəне
шығармашылық
жасауына
қолайлы
жағдай
жасау;
Саяси
мəдениеттің
элементтерін
өзгерту.
Адамның саяси əлеуметтенуі үздіксіз өмір бойы
жалғасады.
Ал
қосалқы саяси əлеуметтенуде,
бұған
мемлекет араласпайды, тұлға өз қабілеті мен
тілегі бойынша сол қоғамына бейімделіп, сол
мемлекеттің құндылықтарын меңгереді. Саяси
əлеуметтену процесі үш негізгі мəселені шешуге
бағытталады:

Бақылау сұрақтары:
1.Саясатқа қатысу қандай деңгейде жүргізілуі қажет
деп ойлайсыз.
2. Саяси мəдениет пен жəй мəдениеттің арасындағы
ұқсастық пен айырмашылықты атаңыз.
3.Саяси мəдениеттің негізгі элементтеріне не жатады.
4.Саяси əлеуметтену дегеніміз не? Ол адам бойында
қалай жүреді.
5.Қазақстандық
қоғамдағы
саяси
мəдениет
пен
əлеуметтенудің ерекшелігін көрсетіңіз.

жүктеу/скачать 3,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: