Үғы м д а р д ы ң қрры ты нды сы Зерттеу әдістерін салыстыру Егер студенттерді «МасВоок ноутбугі бар» және «МасВоок ноутбугі жоқ» деп екіге бөлетін болсақ, онда ноутбугі
барлардың орташа багасы жоғары екенін көреміз. Бірақ бұл «МасВоок ноутбугінің болуы үлгерімніц жақсаруына
эсер етеді» дегенді білдіре ме? Оц жақтағы кесте бул сұраққа жауап береді. МасВоок ноутбугі барлар жақсырақ
оқитындай болып көрінеді, себебі ауқатты студенттердің көбімде МасВоок болады. Демек, MacBook-тыц болуы мен
жақсы бағаның арасыида жалған қатынас бар.
Ж алған қатынас: МасВоок ноутбугіне ие болу сабақты
Шынайы қаты нас: жақсы оқуға МасВоок ноутбугінің
жақсы оқуға септігін тигізеді (өтірік).
болуы емес, байлық себеп болады.
Взрлык студенттер
БарлыЦРтудёмттер
1
1
' 1
і МасВоок ноугбугі
Басқа ноутібуі і
у г
]г
]г
1
г
й р
студенттер
бар
бзр
студемттер
студемттер
бар
(ггулаіттео
Таралу жиілігі - көзқарас немесе
мінез-құлықтың болу жиілігі.
Тенденция - бұл айнымалы
шамалардың уақыт өте өзгеруі.
Дифференциал әлеуметтік
топтарға құбылыстың
(феноменнің) таралу жиілігінің
әркелкілігі (өзгеруі).
Көлденец қима кестесі белгілі
бір уақыт аралығында халықтың
сынама тобын зерттейді.
сетінін
(таралу жиілігі), мінез-құлықтың немесе үлгінің уақыт өте
қалай өзгергенін
(тенденция) және топтар бойынша қалай түрлен-
генін
(дифференциал) анықтай алады. Мәселен, алкогольді ішім-
дік ішу туралы сауалнама мынадай қорытынды жасауға мүмкіндік
береді: қазіргі кезде АҚШ-тың орталық-батысындағы студенттердің
80 пайызы спиртті ішімдік ішеді (таралуы); соңғы 10 жылда алко
гольд! пайдаланатындардың үлесі өзгермеген (тенденция); ерлерге
қарағанда әйелдер арасында ішімдік ішетіндер көп (дифференциал).
Сауалнама - әмбебап әдіс, ол көзқарастарды, мінез-қүлықты және
құндылықтарды зерттеу үшін қолданылуы мүмкін. Егер тақырып
бойынша сұрақ қоюға мүмкіндік бар деп ойласаңыз, онда проблема-
ны сауалнама арқылы зерттей аласыз.
Сауалнаманы қолданатын ғалымдардың көбі зерттеу жұмыста-
рына
көлденең қима кестесін қолданады: олар белгілі бір уақытта-
ғы адамдардың сынама тобын алып (бұл «көлденең қима» деп те ата-
лады), топтардың тәуелсіз және тәуелді айнымалы шамалары қалай
ерекшеленетінін қарастырады. Сондықтан алкогольді қолданудың
үлгерімге ықтимал әсерін зерттеу үшін студенттердің сынама тобын
аламыз. Сосын оларды ішімдікті қаншалық жиі ішкеніне қарай топ-
тарға бөлеміз. Содан кейін осы топтардың қайсысының жоғары баға
алғанын салыстыра аламыз.
Мәселен, миннесоталық ғалымдар дәл осылай жасады (Бойнтон
Денсаулық сақтау қызметі, 2008). Олар 24 мыңнан астам студентке
сауалнама жүргізді. Сосын оларды қаншалықты жиі ішетініне бай-
ланысты бөлді. 1.2-сызбада осының нәтижесі көрсетілген: алкоголь-
