287
Ақаннанбессем / шынымбет//
Жүрөгүмді / жергетөсеп /
Әрең / айтпаппем / иедеп /
Ақан жаққан / отбарда /
Сеңғатырған / мұзбар /
Отұмғашан / сөнүбет /
Мұзұмғашан / ерібет //
§35.
Қазақ тіліне өзге тілдерден енген сөздердің дұрыс ай-
тылуы жөнінде мына жайттарды ескерген жөн:
1) Қазақ тіліне енген араб, парсы сөздері сол тілдердің ды-
бысталуын сақтамай, «қазақшаланған», яғни қазақ тілінің
дыбыстық жүйесіне бейімделіп қалыптасқан тұлғада ай-
тылады. Олардың кейбіреулерінің күні бүгінге дейін бір
тұлғада орнықпай, екі-үш түрлі болып айтылып (және жа-
зылып) жүргені байқалады. Мысалы:
үрдің қызы
–
хордың
қызы – һүрдің қызы; ыждағат – еждиғат, бихабар – бейха-
бар; үкімет – өкімет, ақиқат – хақиқат, есеп – қисап, уәде –
уағда; шәр – шаһар; әрдайым – әрдәйім, мәлімет – мағлұмат,
мақұлық – мақлұқ, мәліғұн – мәлғұн, несіп – нәсіп
т.т. Бұндай
жарыспалы тұлғалардың бірсыпырасы «бас-басына отау тігіп»,
екеуі екі мағынадағы сөздің баламасы ретінде қолданылып
жүр. Мысалы:
үкімет –
«правительство»,
өкімет –
«власть»,
мәлімет –
«сообщение, справка»,
мағлұмат –
«сведение»,
есеп
–«счет»,
қисапсыз, қисабы жоқ
дегендерде
қисап
тұлғасы «өте
көп, мол» дегенді білдіреді. Ал енді бірқатарының бір ғана
тұлғасы орфографиялық және өзге де сөздіктерде әдеби норма
ретінде ұсынылып жүр. Мысалы, болымсыздықты білдіретін
Достарыңызбен бөлісу: