Lie қазақстан және covid-19: медиа, МӘдениет, саясат қ а зақ ст ан ж

196
ақпараттардың жариялану фактісі де кездесіп отырады. Жалпы, ақпарат 
құралдарындағы фейк ақпараттар легін сарапқа салсақ, оны екі топқа 
бөлуге болады. Біріншісі, конспирология теориясын ашықтан-ашық қолдау 
және оқырманды адастыруды көздеу; екіншісі, елдегі нақты жағдайды 
жасыру мақсатында манипуляцияға жол беру. Ал ресми биліктің күмәнді 
әрекеттері де ақпарат құралдарының нақты дәлелдерді қолдануына 
мүмкіндік бермейді, мұның соңы болжам жасауға итермелейді.

197
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Ahmed Wasim., Vidal-Alaball, Josep., Downing, Joseph & Seguí, Francesc López 
(2020). «COVID-19 and the 5G Conspiracy Theory:Social Network Analysis of 
Twitter Data». Journal of Medical Internet Research, 22(5): e19458.
2. Baker Peter & Karni, Annie (2020). «Trump Accuses Media and Democrats of 
Exaggerating Coronavirus Threat». Nytimes.com. 28 February. https://www.nytimes.
com/2020/02/28/us/politics/trump-accuses-media-democrats-coronavirus.html 
Соңғы қаралған күн: 18.12.2020.
3. Cichocka Aleksandra & Marchlewska, Marta & Golec de Zavala, Agnieszka & 
Olechowski, Mateusz. (2015). «‘They will not control us’: Ingroup positivity and 
belief in intergroup conspiracies». British Journal of Psychology, 107(3), 556-576.
4. Donovan Joan (жылы белгісіз). «The Lifecycle of Media Manipulation». 
DataJournalism.com, https://datajournalism.com/read/handbook/verification-3/
investigating-disinformation-and-media-manipulation/the-lifecycle-of-media-
manipulation Соңғы қаралған күн: 09.12.20. 
5. Douglas Karen M., Sutton, Robbie M. & Cichocka, Aleksandra (2017). «The 
Psychology of Conspiracy Theories». Current Directions in Psychological Science, 
Vol. 26(6) 538–542. 
6. Hofstadter Richard. (1966). The paranoid style in American politics. In Hofstadter, R. 
(Ed.), The paranoid style in American politics and other essays (pp. 3–40). New York, 
NY: Knopf. 
7. Jeffrey M. Bale (2007) «Political paranoia v. political realism: on distinguishing 
between bogus conspiracy theories and genuine conspiratorial politics». Patterns of 
Prejudice, 41(1), 45-60.
8. Malim (2020). «Коронавирустан қайтқандардың санын жасанды түрде көбейтіп 
отыр ма?» Malim.kz, 18 мамыр, https://malim.kz/3024/ Соңғы қаралған күн: 
18.12.2020. 
9. Malim (2020b). «Коронавирус Қытай мен АҚШ бәсекесінен пайда болған». 
Malim.kz, 16 сәуір, https://malim.kz/2674/ Соңғы қаралған күн: 18.12.2020. 
10. van Prooijen, Jan-Willem & van Vugt, Mark (2018). «Conspiracy Theories: Evolved 
Functions and Psychological Mechanisms». Perspectives on Psychological Science, 
Vol. 13(6) 770–788. 
11. Айтжанбайқызы Гүлбаршын (2020). «Коронавирустың емі табылды». Егемен 
Қазақстан, 17 маусым, https://egemen.kz/article/239544-koronavirustynh-emi-
tabyldy Соңғы қаралған күн: 18.12.2020.
12. Ақылбай Әділ (2020). «Одақтастар ойынында қазақтың денсаулығы 
құрбандыққа шалынып кетпесін». Жас Алаш, 9 шілде, https://zhasalash.kz/
sayasat/odaqbastar-ojynynda-qazaqtyn-densaulygy-qurbandyqqa-shalynyp-
ketpesin-10915.html Соңғы қаралған күн: 09.12.20. 
13. Бейбітшілік Махамбет (2020). «Қазақ ғалымы коронавирустың алдын алатын 
жақпаймай ойлап тапты». Қазақстан ұлттық телеарнасы, 16 наурыз, https://
qazaqstan.tv/news/124427/ Соңғы қаралған күн: 18.12.2020. 
14. Бочарова Маргарита (2020). «Манипуляция | Коронавирусқа қарсы 
қазақстандық вакцина үздік 200-ке енді». Factcheck.kz, https://factcheck.kz/kaz/
basty-bet1/manipulyaciya-koronaviruska-karsy-kazakstandyk-vakcina-uzdik-200-
ke-endi Соңғы қаралған күн: 09.12.20. 
15. Елшібай Ғалымжан (2020). «Дәріханаларға еріктілер бекітілген». Егемен 
Қазақстан, 25 шілде, https://egemen.kz/article/243459-darikhanalargha-eriktiler-
bekitilgen Соңғы қаралған күн: 18.12.2020. 

198
16. Есаман, Хамит (2020). «Ауру асқынды: дәрі жоқ, маска қымбат». Егемен 
Қазақстан, 2 шілде, https://egemen.kz/article/241099-auru-asqyndy-dari-dgoq-
maska-qymbat Соңғы қаралған күн: 18.12.2020.
17. Исабеков Дулат (2020a). «Дүрліккен дүние және бейғам Қазақстан» Qazaq uni, 25 
маусым, https://qazaquni.kz/rukhaniyat/148203-dulat-isabekov-durlikken-dunie-
zhane-b Соңғы қаралған күн: 13.12.20.
18. Исабеков, Дулат (2020b). «Азаттық кімнің сойылын соғып жүр?» Жас Алаш, 14 
шілде, https://zhasalash.kz/sayasat/azattyq-kimnin-sojylyn-sogyp-zhur-11049.html 
Соңғы қаралған күн: 13.12.20.
19. Керім Динар (2020a) «Қазақстандық екпе келешегі зор 200 вакцина қатарында». 
Егемен Қазақстан, 25 тамыз, https://egemen.kz/article/246562-qazaqstandyq-
ekpe-keleshegi-zor-200-vaktsina-qatarynda Соңғы қаралған күн: 18.12.2020.
20. Керім Динар (2020b). «Елордаға 2,5 млн қорап дәрі жеткізілді». Егемен 
Қазақстан, 25 шілде, https://egemen.kz/article/243465-elordagha-25-mln-qorap-
dari-dgetkizildi Соңғы қаралған күн: 18.12.2020.
21. Керім Динар (2020c). «Нұротандықтар Павлодардағы ауруханаларға Бобров 
аппараттары мен дәрі-дәрмек жіберді». Егемен Қазақстан, 20 шілде, https://
egemen.kz/article/242978-nurotandyqtar-pavlodardaghy-aurukhanalargha-bobrov-
apparattary-men-dari-darmek-d Соңғы қаралған күн: 18.12.2020. 
22. Көшербайұлы Жолдасбек (2020). «Ералы Тоғжанов Атыраудағы 
эпидемиологиялық жағдайды тексерді». Егемен Қазақстан, 25 шілде, https://
egemen.kz/article/243456-eraly-toghdganov-atyraudaghy-epidemiologiyalyq-
dgaghdaydy-tekserdi Соңғы қаралған күн: 18.12.2020. 
23. Қожанова Жанар (2020). «Ақтөбеде мәйітханалар толып кетті». Malim.kz, 29 
маусым, https://malim.kz/5202/ Соңғы қаралған күн: 18.12.2020. 
24. ҚҰТ (2020a). «Короновирустан емдеу үшін қымыз қолданылуда». Қазақстан 
ұлттық телеарнасы, 4 тамыз, https://qazaqstan.tv/news/129788/ Соңғы қаралған 
күн: 18.12.2020. 
25. ҚҰТ (2020b). «Дәрі-дәрмектің негізсіз қымбаттауына жол берілмейді». 
Қазақстан ұлттық телеарнасы, 5 шілде, https://qazaqstan.tv/news/128877/ Соңғы 
қаралған күн: 18.12.2020.
26. ҚҰТ (2020c). «Дәріханаларға қажетті дәрі жеткізіліп жатыр». Қазақстан ұлттық 
телеарнасы, 7 шілде, https://qazaqstan.tv/news/128898/ Соңғы қаралған күн: 
18.12.2020. 
27. Ли Виктория (2019). «Словарь фактчекера». https://factcheck.kz/glavnoe/slovar-
faktchekera/ Соңғы қаралған күн: 17.12.2020.
28. Маратұлы Досжан (2020). «3 миллион қораптан астам дәрі жеткізіледі». 
Қазақстан ұлттық телеарнасы, 4 шілде, https://qazaqstan.tv/news/129125/ Соңғы 
қаралған күн: 18.12.2020. 
29. Меделбек Руслан & Қаңтарбай, Жанара (2020). «Дулат Исабеков ‘Билл Гейтс 
кедей елдерде вакцинамен балаларды өлтіріп жатыр’ дейді. Рас па?» Азаттық 
радиосы, 08 шілде, https://www.azattyq.org/a/dulat-isabekov-article-fact-
checked/30714109.html Соңғы қаралған күн: 13.12.20.
30. Нұрақын Қуан (2020). Алматыда дәрі-дәрмек тапшылығы шешімін тапты, 
Қазақстан ұлттық телеарнасы, 13 шілде, https://qazaqstan.tv/news/129099/ 
Соңғы қаралған күн: 18.12.2020. 
31. Нұржанұлы Абай (2020). «Қызылордада коронавирусты емдейтін емші шықты». 
Malim.kz, 29 шілде, https://malim.kz/6177/ Соңғы қаралған күн: 18.12.2020.
32. Сейітхан Амангелді (2020a). «Ар мен нәпсі соғысы жүріп жатыр». Жас Алаш, 14 
шілде, https://zhasalash.kz/sayasat/ar-men-napsi-sogysy-zhurip-zhatyr-11052.html 
Соңғы қаралған күн: 18.12.2020. 

199
33. Сейітхан Амангелді (2020b). «COVID-19-ға қарсы қазақстандық вакцина 
әлемдегі үздік 200 екпенің қатарына қосылды». Қазақстан ұлттық телеарнасы, 
25 тамыз, https://qazaqstan.tv/news/130363/ Соңғы қаралған күн: 18.12.2020. 
34. Советжанқызы Ирина (2020). «Коронавирус зиратының шындығы қандай?» 31 
арна, 21 мамыр, https://www.youtube.com/watch?v=Ccrh66lGPZc Соңғы қаралған 
күн: 18.12.2020.
35. Фон Хайн Маттиас & Позднякова, Наталья (2020). «Фейки о коронавирусе: как 
COVID-19 стал биологическим оружие». Deutsche Welle, 02.04.2020., https://
www.dw.com/ru/фейки-о-коронавирусе-как-covid-19-стал-биологическим-
оружием/a-52981908 Соңғы қаралған күн: 17.12.2020. 
36. Ығыл Нысаналы (2020). «Емдеу мекемелері дәрі-дәрмекпен толық қамтылады». 
Қазақстан ұлттық телеарнасы, 14 шілде, https://qazaqstan.tv/news/129126/ 
Соңғы қаралған күн: 18.12.2020.
37. Яблоков Илья (2020). Русская культура заговора: Конспирологические теории 
на постсоветском пространстве, Мәскеу; Альпина Диджиталь.

200

жүктеу/скачать 10,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: