«Қолданбалы биология және топырақтану негіздері»

тыныштық кезеңді ӛткізеді. Қысқа мерзім ішінде тыныштық кезеңді
ӛткізетіндер-2-3 ай уақыт сақталады. Сақталатын жер таза, кҧрғақ, 
қалдық заттары шығарып тасталған, алдын ала дезинфекция жасалған
орындарға қойылса тӛзімділігін жақсартады. Ол сақталатын жер 
кҥкіртпен тҥтінделіп немесе формалин шашып тазартылады. Бір текше 
метр жерге кҥкірттің 50-100 грамын жандыру қажет. Ол кезде пияз
сақталатын жердің жылылығы 10
о
С болса пайдалы, онан тӛмен
болған жағдайда. жандырылған кҥкірттің пайдасы болмайды. 
Дезинфекция жасағанда пиязшық салынып койылатын ыдыстарға 
да 1% ф о р м а л и н бҥркіп. тазартылады. Ыдыс кӛлеміне байланысты бір 
шаршы метр жерге 0,25литр ерітінді шашылады. Мҧнан кейін, ол жер 24 
сағат бойы-жабық тҧрады. Бҧған қосым ш а 2.5кг әкпен 100грамм кҥкіртті 
мыс қосылып, 10литр су да ерітіліп шашылады. 
Пиязшық салкын және жылы жерде ҧсталып та ҧзақ уақыт сақталады. 
Жылылығы 0-12 градус болып. ылғалдылығы 60-65%, 10-15 кҥн ҧсталып, 
онан кейін 1-3°С жылылықта соншалық уақыт ҧсталады. Мҧндай жерде 
сақталмас бҧрын 4-5 кҥн, 30-35 градус жерде кептіріледі. Онан кейін 18-
20 градус жылылықта қайта сақталады. Майда пиязшықтарды әр тҥрлі 
температурада ҧстап сақтауға болады. Сақталмас бҧрын пиязшық әр тҥрлі
баптаудан ӛтеді. Ол ҥшін 1тонна пияздың ҥстіне 15-20кг әк шашады. 
Әктің адам организміне зияны жоқ. Пайдаланған әк әр тҥрлі 
микроорганизнің дамуына мҥмкіндік бермей пиязшықты шіруден
сақтайды. Қоймалар мен басқа орында сақтайтын пияздар әрбір жерге
ҥйіліп қойылады. Ҥйілген пияздың қалыңдығы 30см болады, немесе 
жәшікке салып қойылады. Сауда орындарында сақталып сатылатын пияз
30-50 сантиметр қалыңдықта, бӛліп-бӛліп жиналып 0,2 градус
жылылықта ауаның ылғалдылығы 75-80% жерде ҧсталады. Мҧнан 
жоғары температурада сақталса, пияз тамырлары шығып кӛктеп кетеді. 
Ондай пиязшықтар сақтауға жарамсыз болады. Ҧзақ уақыт сақталатын
пияздар (7-8 ай) 1-2 рет аудармаланып, бҧзылғаны тазартылады. 
Магазиндерде сатылатындары 0 градуста сақталады.Сонда да онан 5%-
жарамсыздары шығады.
Салатты деп аталатын пияздың сақталу шыдамдылығы тӛмен. Егістік 
жерден жинап алғаннан кейін 3-4 айдан артық сақтауға тӛзімділігі жетпейді. 
Егістіктен жиналған пиязшық шыдамдылығының артуы, жинау уақытысына 
да байланысты. Пиязшық мойнындағы жапырағы солып немесе босап қурай 
бастағанда жиналғандары кӛпке дейін сақтауға тӛзімді келеді.Кӛпшілік 
жағдайда жапырақтарын кесіп, кептіріп сақтауға кояды. Мҧндай сақталған 
пияздың жарамдылығы тӛмен болуымен қатар ҧзақ уақыт сақтауға 
шыдамайды. Пиязшықтың жоғарғы жағындағы жапырағы курап қалғанда 
жиналған пиязшықтар, ылғалды аудандарда кӛбірек ауруға ҧшырап, шығыны 
кӛп болады. Кҥзгі жауын-шашыннан бҧрын кҧрғақ кҥндері жиналған 
дҧрыс. Ф.А.Ткаченко (1963 ж.) Украина жағдайында пиязшықты сақтау 
егістіктің кҧнарлығына байланыстылығын анықтаған. Егістік жердегі пиязға 

кӛрсетілген нормадан артық органикалық-минералдық тыңайтқыш берілгенде 
ӛнім артқанымен, сақтауға шыдамдылығы онан 10-24% жарамсыз пияз 
шыққан.
Кӛрсетілген норма бойынша органикалық-минералдық тыңайтқыш 
берілген жердің пиязшықтарының тӛзімділігі артық болды. 
Пиязшығы ірі болса, ондағы етті қабаттары қалың, аралығы қуыс бос 
болып келеді. Сондықтан да олардың сақтауға шыдамдылығы тӛмен келеді. 
Орташа мӛлшерде тыңайтқыш берілген. Жердің пиязының сақтауға тӛзімділігі
басқаларына қарағанда артық болды.
Кҥзде егістік жерден жиналған пиязшықтар ашық кҥндері немесе 
қҧрғақ жерде кептіріліп, сақтауға іріктеледі. Сырты зақымданбаған, толық-
ӛсіп жетілгел біркелкі пиязшықтар бірыңғай жиналады. 
Пиязды сақтағанда бірнеше тҥрлі тәсілді пайдаланып сақтауға болады. 
Әсіресе, жылы жерде, салқын жерде, қармен жауып та тӛзімділігі анықталды. 
Соның бірі-жылы жерде сақтау. Пиязшық сақталатын жер қҧрғатылған іші 
тазартылып кҥні бҧрын дайындалады. Сыртқы қабығы қҧрғатылған, 
пиязшықтар арнаулы орында 30-35 см қалыңдықта жайып тасталады. Бҧл 
орынның жылылығы
18-20°С тӛмен болмайды. Ауасының ылғалдылығы 65-
70 пайыз болады. Мҧндай жерге ӛте ірі пиязшықтар және орташа мӛлшердегі 
пиязшық бірыңғай іріктеліп жиналады. Жиналғаннан кейін 10-15 кҥннен
кейін бақыланып тҧрылады. Егерде шыдамдылығы тӛмендеп кететін
болса іріктеу жҧмыстарын жҥргізеді. Ішіндегі зиянданғандары айырып
алынып тасталынады. Пиязшықтары кӛктейтіндей болса желдеткішпен
желдетіп алынады да, азда болса сақталған жердің температурасын кӛтереді. 
Шыдамдылығын анықтағанда әр жердегі пиязшықтан 10-12 кг бӛліп алып
ӛлшеп, салмақтарының орта мӛлшері шығарылады. Сақтауға алғашқы
қойылған кездегі салмағы мен сақталғандағы салмақтарының айырмасы
шығарылыл отырылады. Егерде пиязшықтың салмағы кӛп кемісе
бӛлменің жылылығын 18°С тӛмендетіп те ҧстауға болады. 

жүктеу/скачать 3,34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: