Н. Ж. Бримбетова, Г.Қ. Темирова, А.А. Султанаев / Экономика: стратегия и практика, № 4 (15), 2020 г. / 53-65

57
Нәтижелер және талқылау 
Еліміздің 
азық-түлік 
импортына 
тәуелділігін азайту және отандық өндірушілер-
ді қорғау үшін көптеген елдер азық-түлік 
импортына шектеулер енгізеді. Алайда, Қ.А. 
Телемисов атап өткендей, азық-түлік қауіп-
сіздігі проблемасын тек азық-түлік импорты 
көлемін шектеу тұрғысынан қарастыруға 
болмайды, өйткені Қазақстан халықтың 
генетикалық түрлендірілген ауылшаруашы-
лық 
өнімдерін 
(трансгенді 
жануарлар, 
өсімдіктер және генетикалық түрлендірілген 
микроорганизмдер) тұтыну салдарларынан 
қорғалмаған. Қазіргі уақытта жүгері, соя, 
цикорий, картоп, асқабақ, қант қызылшасы, 
қызанақ, шалғам, мақта және зығыр. Трансгенді 
өнімдердің жылдық сатылымы әлемде 20 
миллиард доллардан асады. АҚШ осыған 
байланысты өндірісті шектеу және осындай 
өнімдердің қолданылуын бақылау үшін 
заңнамалық база құру қажет.
Енді елдің азық-түлік тәуелсіздігінен 
айрылу қаупі бар, егер қауіп уақытылы жүзеге 
асырылмаса және оны тойтару үшін түбегейлі 
шаралар қабылданбаса, ол қасіретке айналады. 
Бұл жағдайлар, ең алдымен, ел экономика-
сының аграрлық секторына мемлекеттің оң 
ықпал ету қажеттілігін анықтайды.
Агроөнеркәсіптік кешенді мемлекеттік 
реттеудің міндеттері:
- агроөнеркәсіптік өндірісті дамыту;
- 
елдің 
азық-түлік 
қауіпсіздігін 
қамтамасыз ету;
- 
ауылшаруашылық 
өнімдерінің, 
шикізаттың және тамақ өнімдерінің нарық-
тарын реттеу;
- халықты тамақпен қамтамасыз етуді 
жақсарту;
- ауыл шаруашылығы мен экономиканың 
басқа салалары арасындағы экономикалық 
теңдікті сақтау;
- ауылшаруашылығы және басқа 
да салалардағы жұмысшылардың табыс 
деңгейлерінің конвергенциясы;
- отандық өндірушілерді қорғау.
Аграрлық 
экономиканы 
мемлекет 
тарапынан жан-жақты қолдау – бұл жалпы 
қабылданған әлемдік тәжірибе. Қазақстанның 
жағдайлары мұндай көмек көлемін түбегейлі 
көбейтуді ғана емес талап етеді. Сұрақты 
түбегейлі тереңірек қою керек: мемлекет 
ауылға қаржылық «демеуші» ретінде ғана емес, 
өндірістік, экономикалық және әлеуметтік 
процестердің нақты қатысушысы ретінде 
оралуы керек.
Азық-түлік нарығындағы нақты жағ-
дайды орнату және мемлекеттік органдар 
тарапынан өндірістің қажетті бағытын дамыту 
үшін халықтың азық-түлік тауарларына 
сұранысы мен тұтынуын нақты ескеру 
қажет. Азық-түліктің әлеуметтік маңызы 
бар түрлеріне, оларды кейіннен базарда 
негізгі бағамен сатумен және алыпсатарлық 
үстемелердің алдын-ала отырып, мемлекеттік 
тапсырыс белгілеу қажет.
Сонымен қатар Қазақстандағы азық- 
түлік қауіпсіздігін нығайту:
- бәсекеге қабілетті азық-түлік нарық-
тарын қалыптастыру, олардың тиімді дамуы 
үшін заңнамалық база мен инфрақұрылым
құру, отандық ауылшаруашылық тауар 
өндірушілерін зиянды бәсекелестік пен 
ауылшаруашылық 
өнімдерінің, 
шикізат 
пен азық-түліктің әлемдік нарықтарындағы 
қолайсыз жағдайлардан қорғау;
- кеңейтілген ұдайы өндіріс, ең 
алдымен, ауыл шаруашылығында қарқынды 
өсу қарқынының өсуін ынталандыратын 
ауылшаруашылық және өнеркәсіп өнімдеріне 
бағалардың осындай арақатынасына қол 
жеткізу мақсатында салааралық экономикалық 
қатынастарды оңтайландыруды қамтамасыз 
ету;
- қысқа мерзімді, орта мерзімді 
және әсіресе ұзақ мерзімді несиелеу 
жүйесін жетілдіру, ауылшаруашылық тауар 
өндірушілерінің негізгі бөлігі үшін несие-
лердің қол жетімділігін қамтамасыз ету, 
инвестициялардың 
тартымдылығы 
және 
ауылшаруашылық өндірісіндегі инвестиция-
лық белсенділіктің өсуі үшін салыстырмалы 
түрде қолайлы экономикалық жағдайлар
жасау;
- қайта өңдеу өнеркәсібі кәсіпорындарын 
жаңғырту және техникалық қайта жарақтан-
дыру, озық технологиялар мен сапа менедж-
менті жүйелерін енгізу (ISO 9000, ISO 14000). 
Кез-келген елде азық-түлік қауіпсіз 
дігіне қол жеткізуде шешуші рөл халықтың 
азық-түлік қажеттіліктерін қанағаттандыру 
деңгейін, сондай-ақ мемлекеттің азық-түлік-
пен қамтамасыз етуінің тұрақтылық дәрежесін 
көрсететін азық-түлік қауіпсіздігінің барабар 
критерийлерін пайдалану арқылы жүзеге 
асырылады. Бұл талап ұлттық азық-түлік 
қауіпсіздігі деңгейін заманауи математикалық 
әдістермен және модельдермен бағалау 
жүйесін, сондай-ақ белгісіздік факторларын 
талдау және тәуекелдерді басқару әдістемесін 
ұсынуды болжайды. Қазақстанның ұлттық 
сипаттамалары тұрғысынан қарастырайық, 
азық-түлік 
қауіпсіздігі 
индикаторларын
сандық өлшеудің қолданыстағы жүйелерінің 
қайсысы берілген жағдайларда анағұрлым 
қолайлы.

жүктеу/скачать 0,5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: