С. В. Кожанова Жалпы иммунология

564
IV Бөлім. Иммунды патология және иммунды профилактика
интерферондардын синтезі вирустык емес агенттермен (ЛПС, полиа- 
ниондар, митогендер) индукциялану көрсету мүмкіншілігі туындады. 
70-жылдары иммундык стимуляция кезінде пайда болатын интерфе- 
рон, яғни «иммундык интерферон» түсінігі пайда болды. Алғашында 
интерферон тек кана вирустарға карсы фактор ретінде карастырылды. 
Кдзір олардын күрамында ісікке карсы және иммунреттегіш кызметі 
аныкталды. Казіргі кезде интерферондар цитокиндердін арнайы кла- 
сына біріктіріліп енгізіліп отыр.
Интерферондардың негізті 2 түрін ажыратады: I түрі — 1ҒІМ-а, Р, 
со және II түрі — ІҒ1Ч-ү. Лейкоцитарлык интерферондар — ІҒК -а 
және ІҒК-оо. Фибробласттык интерферон — ІҒК-р. Иммундык 
интерферон — ІҒК-ү.
ІҒ1Ч-а, Р, а) I шітүрлі интерферондардеп ажыратылуы олардыңжалпы 
амин кышкылдык тізбектерінін, рецепторларынын гомологиялығына 
байланысты. Олар лейкоциттер (ІҒЫ-а) және фибробласттар (ІҒЫ-Р) 
өндіретін, 165-172 амин кышкылынан тұратын кышкыл протеиндер 
тұкымдастығының өкілдері болып келеді, молекулалык салмактары 
16-27,5 кДа жуық. ІҒЫ-а мен р синтезін негіздейтін тектер адам 
хромосомаларыньщ 9-жұбында орналаскан. ІҒЫ- со күйіс кайыратын 
малдың эмбриондары менлимфоциттерінде өндіріледі. Интерферондар 
вирустык бактерияларға, микоплазмалык және протозойлык індеттерге 
жауап ретінде, сондай-ак ИЛ-1, ИЛ-2 мен ІНФ сиякты цитокиндердің 
әсерінен өндіріледі. ІҒЫ-а, р, оо 
биологиялық эффектілері бір-біріне өте
л;а/л/яыу^агй<9ь/,себебіолардынрецепторларыортак. Интерферондардың 
вирустарға карсы әсерін олардын вирустык геномының транскрипция, 
трансляция процесстерін тежеуімен байланысты.
Интерферондардың ісікке қарсы белсенділігі
бірнеше жолмен жүзеге 
асырылады. Біріншіден — жасуша ішінде аденилатциклаза мен цАМФ 
мөлшерін арттыру аркылы жасушалардын кебеюін тежейді. Осы кезде 
жасушаларды фосфорлайтын протеинкиназа А активтеліп, жасуша 
пролиферациясы тежеліп, дифференциация үдерісі басталады және 
тағы бір механизм — N К-жасушаларының, Т-киллерлердің және 
макрофагтардын коздырылуымен байланысты.
ІҒИ-амен
(3 
иммундық жауапқа эсері —
кейбір цитокиндердің өнімін 
күшейту (сонын ішінде ИЛ-1 мен 2). Жоғары мөлшерлерде ІҒІМ-а мен 
|3 гуморалдык және жасушалык иммунитеттерді тежейді, бірак төменгі 
дозаларда олардың иммунды реттегіш касиеттері байкалады.
ІҒГ^-ү 1965 ж. ашылды. ІҒІЧ-ү негіздейтін гендер хромосомалардын 
12-жұбында орналасады. ІҒИ-ү — 
белсендірілген Т-лимфоциттер

24-Тарау. Цитокиндердің негізгі топтары, биологиялық әсерлері...
565
мен і\[К-жасуш а.і ар ы
өндіретін 20—25 кДа жуык салмағы бар 
гликопротеин. Т-лимфоциттердін арасында ІҒ1Ч-ү — продуценттері — 
цитоуыттылык СӘ8+ және хелперлік С. [)41 жасушалары, бірак 
Тхі мен Тх2 дифференцировкасы кезінде ІҒЫ-үны тек кана Тхі 
өндіреді. 
Өнімі 
ИЛ-2, 
лейкотриендермен және 
ІҒІЧ-ү өзімен 
қоздырылады. Ал ИЛ-10, дексаметазон, циклоспорин А ІҒҒІ-ү 
синтезін тежейді. Баска интерферондардың биологиялык әсерлеріне 
(вирустардын репликациясын тежеу, антипролиферативтік әсер, 
иммуномодуляциялык әсер) ұксас болса да, ІҒТМ-үның лимфокиндік 
жүйесімен байланысы тығыздау, жоғары иммунреттегіш әсері бар.
ІҒІЧ-ү лимфоциттер мен макрофагтардын арасындағы әрекетт- 
тесулерге катысу, иммундык жауаптын жасушалык және гуморалдык 
бөліктерін өзара байланысуын реттеу сиякты маңызды кызметтерін 
аткарады. I ҒК-ү — макрофагтардың стимуляторы, ол бұл жасушалар- 
дың түрлі функцияларының, соның ішінде антигендерді өндеу және 
таныстыруын, оттегі мен азоттың активті формаларының генерация- 
сын, цитокиндердің өнімін белсендіреді. ІҒ1Ч-ү әсерінен ИЛ-1 мен 
ИЛ-12 (бұл цитокиннің әсерінен ІҒ1Ч-ү синтезі және Т-хелперлердің 
Тхі жакка карай жетілуі күшейеді) өнімі жоғарылайды.
ІҒЫ-ү Тх2 өнімін төмендетеді. Осы гуморалдык әсерлесулердің 
нәтижесінде ІҒИ-ү жасушалык иммунитеттің дамуын күшейте түсіп, 
гуморалдык иммундык реакцияларды тежейді.
ІҒИ-у, басқа да интерферондар сяқты, ісікке қарсы және вирустарға
қарсы белсенділікті көрсетеді.
Т-лимфоциттер мен N К-жасушалардың 
гуморалдық өнімі 
ретінде 
цитотоуыттылык әсерлердін жүзеге 
асуына ыкпал етеді. Иммуниттетті реттеуде маңызды болғандыктан, 
ІҒЫ-ү жасушалык иммунитеттің басты цитокині және гуморалдык 
иммунитеттің тежегіші болып келеді.
Сонымен, барлық интерферондар — вирустарға және ісікке карсы 
күштілігі әр түрлі әсері бар полифункционалдык нәруыздык факторлар. 
Интерферондардың барлығында антипролиферативтік әсер байка- 
лады, бірак ІҒІЧ-ү-нын антипролиферативтік белсенділігі олардан да 
жоғары. Интерферондардын барлығында иммунреттегіш касиет бар, 
олар макрофагтардың, Т-лимфоциттердін және ЫК-жасушаларының 
белсенділігін жоғарылатады, Т-киллерлердің бөгде (вируспен закым- 
далған, ісік) жасушаларды танып алуында өте маңызды, МҒІС I класс 
антигендерінің экспрессиясын көбейтеді. Сонымен катар МНС 
II класс антигендердің экспрессиясын жоғарылату кабілеттері бар, бүл 
кызметті ең белсенді түрде ІҒИ-ү аткарады.

566
IV Бөлім. Иммунды латология және иммунды профилактика

жүктеу/скачать 19,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: