С. В. Кожанова Жалпы иммунология

24-Тарау. Цитокиндердің негізгі топтары, биологиялық әсерлері...
559
тиімді екені аныкталды. Цитокиндердін өнімін, тіндердің реге- 
нерациясын, шырыштын бөлінуін және тыныс алу реактивтілігін 
белсендіреді. 
ИНТЕРЛЕЙКИН-26.
Молекулалык салмағы — 36 000 Д. 
Т-лимфоциттердін 
субпопуляциялары 
мен 
N К-жасушаларымен 
өндірілетін цитокин. Жакында ашылған ИЛ-10 тұкымдастығының 
өкілі. ИЛ-20 кызметтерін кайталайды.
ИНТЕРЛЕЙКИН-27.
Дендритті 
жасушалармен, 
макрофагтар- 
мен, эндотелиалды жасушалармен және плазмоциттермен өндіріледі. 
Бұл цитокиннің ИЛ-12 және ІҒ^ү-мен бірігіп «аңкау» СӘ4- 
Т-лимфоциттердінклондарыныңкөбеюінжәнеС08-Т-лимфоциттердің 
ісіке карсы белсенді медиаторларын өндіруін тудыратын касиеті 
табылған.
ИНТЕРЛЕЙКИН-28
(1ҒЫ - Х2/3). Молекулалыксалмағы - 19 800 Д. 
Дендритті жасушалармен өндіріледі. IҒКф-мен ортак рецепторлары 
бар, жакында аныкталған интерферон тәрізді цитокин. Вирустарға 
карсы иммунды жауапка катысады. I және II МНС антигендерінің 
экспрессияларын күшейтеді.
ИНТЕРЛЕЙКИН-29
(ІҒІЧ-М). Дендритті жасушалармен өндіріледі. 
Қызметтері ИЛ-28-ге ұксас.
ИНТЕРЛЕЙКИН-30.
Антиген таныстырушы жасушалар өндіреді. 
ИЛ-27 гетеродимерлік түрі болып келеді. Кызметтері ИЛ-27 кызметтері 
сиякты.
ИНТЕРЛЕЙКИН-31.
Бұл цитокинді белсенген Тх2 мен моноциттер 
өндіреді. Полиморфты ядролык лейкоциттерді, моноциттерді және 
Т-лимфоцитерді кабыну ошактарына аттандыруға катысты.
ИНТЕРЛЕЙКИН-32.
Белсенген N К-жасушаіарымен өндіріледі. 
Жакында аныкталған ИЛ-1 тұкымдастығының өкілі. Митогендік әсері 
бар, ТЫҒ-а өнімін күшейтетін кабынулык цитокин болып келеді.
Ісік некроздаушы факторлар
1975 ж. 
М. Ьоуізпен
коздырылған және ЛПС егілген тышкандардың 
қан сарысуында гуморалдык факторлардын жинағы табылды. Бұл фак- 
тор егілген ісіктің ыдырауын тудырып ЛПС егілген орынында гемор- 
рагиялык некрозды дамытады. Осы әсерге жауапты цитокин ісік не- 
кроздаушы фактор (ІНФ немесе 
ТЙҒ
— 
штог песгош/асіог)
деп аталды. 
Бұдан бұрын лимфотоксин деп аталған ісік жасушаларынын иммундык 
цитолизін камтамасыз ететін Т-лимфоциттердін өнімі табылған. Осы 
екі фактор ортақ рецепторға әсер етіп, бірдей биологиялык әсерлерді

560
IV Бөлім. Иммунды патология және иммунды профилактика
шакырады. Сол себептен олар екеуі де ісік некроздаушы фактор- 
лар тобына енгізіліп, біріншісі ІН Ф -а деп, екіншісі (лимфотоксин) 
ІНФ-(3 деп белгіленді. Кейін бұл тұкымдастыктын тағы бір өкілі 
табылды — лимфотоксин-р (сол себептен ІНФ-Р лимфотоксин-а деп 
те аталатын болды). Осы цитокиндердін екеуін де негіздейтін тектері 
гистосәйкестіктіннегізгікешенінінкұрамындаадамхромосомаларының 
6-жұбында көршілес орналаскан.
ІН Ф -а мен лимфотоксиндер гликопротеиндер болып табы- 
лады. ІН Ф -а мен ІНФ-Р-ларды өндіретін жасушалары әр түрлі. 
ІНФ -а (синонимдері: кахексин, макрофагалдык цитотоксин, не- 
крозин, 
геморрагиялык 
фактор) 
моноциттер/макрофагтардың 
(баскаша айтканда, монокин), эндотелиалдық, мес және миелоидтык 
жасушалардың, ЛАЖ-жасушаларының, нейроглия жасушаларының, 
кей кезде коздырылған Т-лимфоциттердің өнімі болып табылады. 
ІНФ-Р (лимфокин) Т-лимфоциттермен өндіріледі. ІН Ф -а өндірілуінің 
индукторлары ретінде микроорганизмдер және олардың өнімдері, 
форболдык эфирлер, полиэлектролиттер және фагоцитоз кызмет етеді. 
Дені сау адамдардын кан сарысуында ІН Ф -а аныкталмайды. Онын 
деңгейі індеттену кезінде, ағзаға бактериялык эндотоксиндер енгенде 
жоғарылайды. Мысал үшін, ревматоидтык артрит кезінде ІН Ф -а буын 
сұйыктығында жиналады, қабыну үдерістерінің көпшілігінде зәрде 
анықталады.
Нысана- жасушалары мен биологиялық эффектілер бойынша ІНФ-а-
ға ИЛ-1 мен ИЛ
- 6
 жақын.
ІН Ф -а моноцит/макрофагтарға, Т-, В- және 
ІЧК-жасушаларына, кан түзуге, мес, шеміршектің, сүйек жасушалары- 
на әсер береді. ІНФ ерекшелігі — тегі әр түрлі трансформацияланған 
(ісік) жасушаларына әсер етеді.
ІНФ 
цитотоксикалык 
әсері 
кешенді. 
Апоптозды 
коздыру 
кабілетімен катар, ІН Ф -а жасушалык мембранада оттегінің белсенді 
түрлерінің, суперрадикалдардың және азот тотығының генерациясын 
шақырады. Өнімдерінін арасында табылатын ІН Ф -а ІЧК- және 
ЛАЖ-жасушаларының цитотоксикалык әсерінің іске асырылуына 
катысты сиякты. ІН Ф -а тек қана ісік жасушаларын емес, вируспен 
закымдалған, паразиттер инвазияланған жасушаларды да жояды. 
ІН Ф -а цитотоксикалык әсері кабынудың альтернативтік белгілерінін 
дамуына үлес косады. ІН Ф -а шакыратын кахексия липопротеиндік 
липазаны тежеу (май тінінін ыдырауына әкелетін) аркылы дамитын 
жасушалык деструкция нәтижесі (бұл себептен алғашкы аталуы 
кахексин болған).

24-Тарау. Цитокиндердің негізгі топтары, биологиялық әсерлері...
561
ІНФ-а (ИЛ-І мен ИЛ
- 6
сияқты) қабынудың жергілікті және
жуйелі көріністерінің дамуына қатысады.
Адгезия молекулаларынын 
экспрессиясын жоғарылатып, эндотелийге, макрофагтарға, нейтро- 
филдерге әсер етеді, ангиогенез бен простагландиндердің бөлінуін 
күшейтеді, әр түрлі жасушаларға хемотаксистікәсер келтіреді, кызбаны 
тудырады және кабынудын жедел фазасы нәруыздарының синтезін 
негіздейді.
ІНФ-а-В-және 
Т-лимфоциттерінін көбеюін 
шакыратын өсу 
цитокиндердің кофакторы ретінде иммундык жауаптың дамуына 
катысады. 
ІН Ф -а 
іп
у/го антидене түзуді күшейтеді, жоғары 
сезімталдыкты тежейді, иммунологиялык төзімділіктің калыптасуына 
кедергі етеді. ІН Ф -а эритро-, миело- және лимфопоэзді тежеп, кан 
түзу процестеріне әсер етеді. ІН Ф -а ға, сонымен катар, кан түзу жүйесі 
аркылы іске асырылатын радиокорғау эффектісі тән.
ІНФ-а-ның биологиялық мінездемелері ІНФ-р-ға уқсас, бірақ,
әлсіздеу, көбінесе жергілікті және лимфотоксиннің продуценттері
— 
Т-жасушалары қоздырылатын иммундық жауаппен куштірек байланыста
болады.
Оның синтезі антигендік және вирустык стимулдарымен 
шақырылады. Ісік жасушаларының цитолизімен катар лимфотоксин 
жасушалардың бетінде МНС тектері өнімдерінің және ісік әсерлі 
антигендерінің экспрессиясын жоғарылатады, лимфоциттер мен кан 
түзу жасушаларының полиферациясына әсер келтіреді, кабынудың 
дамуына катысады. ІНФ-(3 көптеген аурулардың патогенезіне катысады 
(эксперименталдык аллергиялык энцефаломиелит, инсулин-тәуелді 
диабет және т.б.).
Сонымен, ІНФ биологиялық эффекттерінің сипаттамалары мен
таралуы бойынша уқсас, иммунды жауап пен гемопоэзді реттейтін, ісік
жэне вируспен зақымданған жасушаларды жоя алатын, лимфоидтық
жасушалардың морфогенезіне қатысатын макрофагтар (ІНФ-а) жэне
Т-лимфоциттердің (ІНФ-\)) өнімі.

жүктеу/скачать 19,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: