С. В. Кожанова Жалпы иммунология

126
II Бөлім. Туа біткен иммунитет
және т.б.) және баска хемоаттрактанттарға (бактерия нәруыздарының 
ыдырауында түзілетін формил-пептидтерге, комплемент жүйесінін СЗа 
және С5а фрагменттеріне және т.б.) арналған
рецепторлар
орналаскан.
Жасушаішілік бактерицидтік механизмдері
Оттектәуелді жасушаішілік бактерицидтік негізінде
оттектін 
активті формаларының ( 0 2 радикалынын супероксид-анионы, сутек 
пероксиді — Н ,0 2, ОН гидроксилді радикалы, синглетті оттек және ги- 
похлорлы кышкыл-НОСІ) түзілуі жатады. Осы косылыстарды тудыра- 
тын — фагоцитоз процессі. Ол тотығу-тотыксыздану ферменттерімен 
жүргізіледі. Оған бірінші 
«тыныстық жарылыс
» деп аталатын 
фагасоманын НАДФ-оксидазасы катысады. Түзілген оттектің активті 
туындылары көптеген бактериялар мен саныраукұлактарға токсикалык 
әсер етеді.
Жасушаішілік бактерицидтік механизмінің 
маңыздылығы 
— 
оттектің активті формалары тузілуінің ақаулығы 
созылмалы
гранулематоздың пайда болуына алып келеді.
Ондай наукастардын 
саңыраукұлакты және бактериялы инфекцияларға сезімталдығы 
жоғарылайды.
Жасушаішілік бактерицидтік маңызды оксидативті механизмдерінін 
бірі — 
азот тотыгының (N0) тузілуі.
ТІ_К аркылы активтену нәти- 
жесінде фагоцитарлы рецепторларда және нейтрофилдердегі цитокин- 
дерге арналған рецепторларда ферменттердің деңгейі мен активтілігі 
жоғарылайды. Олардың қатысуымен N 0 , бірінші кезекте !МО-синтетаза 
өндіріледі.
Азот 
тотығы
бактерия және 
саңыраукұлак жасушасынын 
кабырғасындағы майлардың аскын тотығын ынталандыру аркылы 
патогендердің 
ДНК 
закымдау, 
гуанилатциклаза, 
Р450 
және 
патогендердің баска ферменттерінін активтілігін басу аркылы күшті 
микробка қарсы әсер көрсетеді. Сонымен катар, N 0 мен күкірт, темір 
және оттектуындыларыныңәрекеттесуі нәтижесінде коздырғыштардың 
жасушаларына токсикалык әсер көрсететін заттар түзіледі. Оларға азот 
кос тотығы (N 0,), нитрозотиолдар (КМЫО) және темірдін нитрозилді 
косьшыстары жатады.
Сонымен катар азот тотығы паразит кұрттарға және карапайымдарға 
токсикалык әсер етеді.
Микробтарға қарсы оксидативті емес корғаныс — кұрамында ан- 
тимикробты пептидтері, бактерицидті активтілікке ие нәруыздары,

9-Тарау. Туа біткен иммунитет жүйесінің жасушалары және оның қызметтері
127
гидролитикалык ферменттері бар нейтрофилдердін гранулалары фа- 
госомалармен біріккенде пайда болады. Гранулалардын кұрамындағы 
дефенсиндер, кателицидин және грамтеріс бактерия кабырғасындағы 
ЛПҚ-на жоғары аффинитетті болып келеді, жакында ашылған ВРІ 
нәруызы бактериялы жасуша мембранасына закымдаушы әсер 
етеді. Сонымен катар, нейтрофилдердің біріншілік гранулаларынын 
(лизосомалардың) кұрамында болатын гидролитикалыкферменттерфа- 
голизосома түзілгенде және одан кейінгі активтенуінде бактериялардын 
маңызды кұрылымдык компоненттерін гидролизге ұшыратады.
Жасушаішілік бактерицидтілікке уқсас механизмдер моноицтарлы-
макрофагалды қатар жасушаларына да тэн.
Лейкоциттердің экстравазациясы
Лейкоқиттердің қаннан инфекңия ошагына миграңиясы жэне тіндерді
зақымдауы экстравазаңия проңесінің көмегімен жузеге асады.
Қабынулык 
жауаптын 
дамуына 
байланысты 
жергілікті 
кантамырларының 
эндотелиіне әр түрлі цитокиндер (ИЛ-1, Т1ЧҒ-а) және 
жасушалық ад-
гезия молекулаларының
(Сеіі Абһезіоп Моіесиіез — САМз) экспрссия- 
сын жоғарылататын 
басқа да қабыну медиаторлары әсер етеді. Мундай
эсерге ушыраған эндотелий белсенген немесе қабынған деп аталады.
САМз нәруыздарынын негізгі төрт ұяластығы бар: 
селектиндер, му-
ңиндер, интегриндер
және иммуноглобулиндердін (І§) суперұяластығына 
жататын /СЛМУ-молекулалары.
Селектиндер
— 
қантамырының эндотелий жасушасында
кабынуға 
карсы цитокиндердің және баска қабыну медиаторларының әсерінен 
экспрессиясы жоғарылайтын нәруыздар; олар көмірсутегі топта- 
рымен арнайы өзара әрекеттесуін камтамасыз етеді. Селектиндер 
лейкоциттердін активтелген кантамыр эндотелийіне алғашкы бекінуіне 
жауапты.
Муңиндер — лейкоңиттер бетіндегі
жоғары гликолизденген се- 
рин мен треонинге бай нәруыздар тобы; эндотелий жасушаларынын 
селектиндерімен
байланысатын бөліктері бар.
Интегриндер
— а - және (3-полипептидті тізбектен тұратын, жа- 
суша мембранасының кұрамына кіретін гетеродимерлер болып та- 
былады. Көптеген интегриндер жасушадан тыс матрикс молекула- 
ларын байланыстырады. Бірак кейбір интегриндер баска жасушалар 
бетінде адгезия молекулаларымен (САМз) байланысады. 
Лейкоңиттер
бетінде орналасқан интегрин молекулалары қанта.мырының эндотелий

128
II Бөлім. Туа біткен иммунитет
жасушаларының бетінде экспрессияланган САМа-пен (негізінен ІСАМ8-
нэруыздарьтен) байланысуын қамтамасыз етеді.
САМз молекулалары 
кантамырының эндотелиіне лейкоциттерінін адгезиялануына әсерінен 
баска, өзара әрекеттесу күшін және иммунды жүйенін баска жасуша- 
лармен әрекеттесуін жоғарылатады.
ІСАМ5—
жасушалыкадгезия молекулалары, иммуноглобулиндердің 
суперұяластығына жататын нәруыздар; лейкоциттердің эндотелий жа- 
сушаларына берік адгезиялануын камтамасыз етеді.
Нейтрофилдер —
активтелген эндотелиймен байланысатын және 
жұктырылған немесе закымдалған тінге өтетін ең алғашкы жасуша- 
лар болып табылады. Баска барлык лейкоциттер (моноциттер, базо- 
филдер, эозинофилдер, лимфоциттер) тіндерге осындай механизмнін 
көмегімен енеді.
Экстравазация — бул курделі, нақтыреттелінетін, көп сатылы удеріс.
Нейтрофилдер кабынған эндотелийді тану керек; оларды кан ағысы 
ағызып кетпеу үшін, берік байланысу керек; одан кейін нейтрофилдер 
эндотелий кабатынан өтіп, тиісті тінге түсуі керек. Бұл үдеріс 4 кезенге 
бөлінуі мүмкін: 1 — 

жүктеу/скачать 19,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: