Жакыпбек Алтаев, Аманжол Ңасабек философия тарихы
* III тарау. Ортагасырлык, философия
жүктеу/скачать 20,78 Mb. Pdf көрінісі
|
философия тарихы
| 104
* III тарау. Ортагасырлык, философия дің (р.а.а.) өзі де өз заманында басқарған, оның билігін иемденіп алған - «эділ халифаларға» мақтау айтқан. Сонымен қатар эли «хариджиттарды» ескере оты- рып, сүннеттіктердің сөзінен көрінетін мұсылман қоғамының билеушісі туралы: «Олардың («хариджиттар») аш уы бойынша Билік тек Аллаға тон», бірақ олардың ниеті таза емес. Адамдарға әрқашан жақсы немесе жаман билеуші керек. Соңғы келтірілген сенушінің билігі кезінде адамдар жақсы әрекеттерге барады; адасушы- лықта жүрген адамдар өз өмірін қалауынша сүре береді. Соңында Алла адамның өзі қалаған жолына әкеледі. Билеуші арқасында қаржы жиналады, адамдарды әс- керилер қорғайды, жолдар қауіпсіз болады, аяқ астынан тағылған құқықтар қайта қаралады, жақсы ниетті адамдар жаман ниетті адамдардан алые, тыныш эрі бе- рекелі өмір сүреді». Яғни Құдаймен тандалған Мухаммед пайғамбардың (с.ғ.с.) үрпаты болмай, қоғамға қауіпсіздік пен тұрақтылық қамтамасыз ететін кез кел- ген адам билеуші бола алады. Уақыт өте келе Әли мұсылман «халифасы» болуға лайықгы екеніне ескертпелер жасайтын. Бірақ бұл ескертпелер осы орынға Құдай тандауымен болтан мойындаулар шииттік догмаларға сәйкес діни «ұстын» бөлігі ретінде барлық мұсылмандар үшін міндетті. Шииттер бойынша, пайғамбардың (с.ғ.с.) нағыз сүннеті тек шииттік дереккөз- дерде сақталған. Шииттік дерекнамада пайғамбар туралы көптеген мэлімет тарату- шылар пайғамбардың өзімен кездесе алмаған адамдар емес. Шииттік догматикаға сәйкес пайтамбардан (с.ғ.с.) кейін өмір сүрген адамдар пайғамбар (с.ғ.с.) кезін- де өмір сүрген адамдардан шынайы мэліметтерді жеткізгендер. Мұның себебі соңғы үрпақтардан сенуге болатыны шииттіктер болды, ал бірінші ұрпағы тек сүннеттіктерден тұртан. Сонымен қатар кейбір шииттік хабарлағыштар шииттік имамдар тарапынан сынға ұшыратан. Мысалы: Имам Дж’афар ас-Садик хадис- терді шииттік жеткізуші Зурар ибн А’йунге, Мұхаммет ибн Мүслимге, Мұхаммет ибн ‘Эли Му’мине ат-Тагегке қарғыс айтып, оларды дүрыс жолдан тайтандар деп айып таққан. Хадистердің атақты шииттік жинағының авторы Жақып эл-Күлейни, Қүран- ды талқылаушы, жетекші Әли ибн Ибраһим әл-Күмми, шииттер арасындаты атақты талқылаушы эрі дін маманы Ахмет ибн Әбу Талиб ат-Табарси көпте- ген мұсылмандармен жалпы қабылданған Қүранның басқа да нұсқасы бар еке- нін айтады. Олар бойынша, Құранның жерге түсуі пайтамбардан (с.т.с.) соң да тоқтамады, аяттардың саны қазіргі Қүрандаты аяттардан үш есе көп және бүлар пайтамбардың қызы Фатимата (р.а.а.) сеніп тапсырылды. Ислам тари- хында Қүранның сақталуы мен өзгермеуіне сену шииттік пен сүннеттік діни жартылардың негізгі қатидаттары. Бүдан бас тарту сенбеуді («куфр») білдіреді. Хадистерді таратушы адамдар арасынан беделді шииттіктерді көру, сенімге кү- мэн келтіретін фактілердің өзі қарама-қайшылық тудырады. Әли (р.а.а.) мен оның үрпақтарын сипаттайтын хадистер атақты сүннеттер хадистерінен де көріне- ді. Әли имамды «Исламның қаһарлы арыстаны» секілді сипаттау үзеңгілістері- не Әлиді Құдай таңдатаны туралы қорытынды шытаруга негіз болмады. Себебі қасиетті кітаптардың семантикасы мен контексті осьшайша түсіндіруге негіз бола алмайды. Енді зороастризм мәселесін талқылаута көшейік. Зороастризм немесе маз деизм (парсыша «Игі сенім») «Жақсылық Құдайы» - Ахура Маздамен берілген, |