С. А. Вологжанина, А. Ф. Иголкин материалтану оқУ ҚҰралы
Криогенді техника болаттары
жүктеу/скачать 8,95 Mb. Pdf көрінісі
|
6 Вологжанина Материалтану. Оқулық
| Криогенді техника болаттары.
Криогенді техниканы қолдану үздіксіз кеңейіп келеді. Криогендік технология дəстүрлі өндірістерде қалай қолданылса (металлургия, химия) сондай- ақ салыстырмалы түрде жаңа (ракета жасау, энергетика, термоядролық процестерді басқару, ғарышты зерттеу, жоғары энергетикалық физика) ретінде қолданылады. Соңғы онжылдықта криобиология, криомедицина, криоэнергетика жəне т.б. сияқты арнайы білім салалары пайда болды. Криогенді технологияны одан əрі дамыту төмен температураларда жұмыс істеуге жарамды материалдарды шығарумен байланысты. Қазіргі уақытта, жəне таяу болашақта, болат механизмдерді, машиналарды жəне құрылымдарды, осы жағдайда жұмыс істейтін негізгі материал болып қала береді. Криогендік техника үшін болатты жабдық жоғары тұтқырлық пен икемділікпен бірге қажетті беріктікті қамтамасыз етуі керек, кернеу концентрациясына төмен сезімталдықты жəне сынғыштыққа төмен бейімділікпен қамтамасыз етілуі керек. Төмен температураларда жұмыс істейтін өнімдерді өндіру технологиясын ескере отырып, осындай болаттар жақсы дəнекерленушілікпен қамтамасыз етілуі керек. Болттардың маңызды сипаттамасы олардың жоғары коррозияға төзімділігі болып табылады. Тұрақты аустенитикалық болаттар . Төмен температура технологиясында кеңінен қолданылатын хром-никель аустенитикалық болаттары, құрамында 17...25 % хром жəне 8...25 % никель бар. Кең температуралық диапазондағы жоғары икемділік пен тұтқырлықты сақтай отырып, жақсы технологиялық қасиеттері бар коррозияға төзімділік қазіргі уақытта криогенді техникаға арналған ең көп таралған құрылыс материалдары болып табылады. Хром-никель аустенитикалық болаттарды аппараттардың, ыдыстардың, құбырлардың (раковиналардың, түбшелердің, салқындатқыш Рис. 7.19. Алюминийдің 12ХГФЛ болатының беріктігіне əсері: 1 жəне 2, тиісінше, өңделместен жəне сілтілік-жермен өңдеуде металдары 285 құбырлардың, фланецтің) дəнекерленуші элементтердің, арматура бөліктерін (шыбықтар, клапандар, ертоқым) жəне т.б. өндіру үшін қолданылады. Дəнекерленген қосылыстарға ұсынылатын жұмыс температурасы қысымның шектелмеген 4...870 К құрайды. Бұл топтың кемшіліктері бөлме температурасында төмен төзімділік, əсіресе шығымдылықта (шамамен 250 МПа), сондай-ақ қымбат тұратын никельдің жоғары құрамына байланысты салыстырмалы түрде жоғары қымбатқа түседі. 7.11 кестеде криогенді технологияда жиі пайдаланылатын аустенитикалық болаттардың механикалық қасиеттерінің орташа мəндерін көрсетеді. Негізгі легирленген элементтердің құрамына байланысты хром-никель аустенитикалық болаттардың екі түрі бар: • 17.20% хром жəне 8...12% никель бар салқындату жəне деформация кезінде айтарлықтай мартенситикалық трансформациядан өтетін метастабильді болаттар; • 17,25% хром жəне 14,25% никель бар тұрақты болаттар. Оларда мартенситикалық трансформациялар жойылып, аустенит құрылымы ең төменгі температураға дейін сақталады. Никельдің жоғары құны никельдің марганецпен, сондай-ақ аустенит тұрақтандырғышымен толық немесе ішінара алмастырылған болатты (03Х13AГ19, 10Х14Г14Н4T маркасы) құруға əкелді. 7.11. Кесте. жүктеу/скачать 8,95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|