САНДЫҚ ЗЕРТТЕУДІҢ НӘТИЖЕЛЕРІ БОЙЫНША ҚОРЫТЫНДЫ

66 
Қарт адамдардың әлеуметтік- экономикалық және еңбек статустары
 
2008 және 2020 жылдардағы сауалнама деректерін салыстырмалы талдау 
Қазақстандағы егде жастағы адамдардың әлеуметтік-экономикалық жағдайы жақсарғанын 
көрсетеді, бұл салыстырмалы деректерді талдаудың келесі нәтижелерімен расталады:

Зерттеулерге сәйкес, жайлы үйлер мен пәтерлерде тұратын респонденттердің үлесі 1,8 
есеге өсті - 2008 жылғы 42% 2020 жылы 74,7% дейін; жайлы жеке үйлерде 
тұратындардың үлесі едәуір өсті - үш еседен астам (2008 жылғы 10% 2020 жылы 36,7% 
дейін), тиісінше, ыңғайсыз жеке үйлерде тұратындардың үлесі айтарлықтай азайды (бес 
еседен астам) - 2008 жылы 36% 2020 жылы 6,8% дейін. Осылайша, жайлы үйлер мен 
пәтерлерде тұратын қарттардың үлесі едәуір өсті. Бұрынғыдай, жартылай жиһаздалған 
және қолайсыз жеке үйлер ауылдық жерлерде жиі кездеседі. 

2008 жылмен салыстырғанда егде жастағы адамдардың қаржылық жағдайы жақсарды, 
бұған 2020 жылғы сауалнамаға қатысушылардың өзін-өзі бағалау нәтижелері дәлел: 8% 
21,9% дейін (үш есеге жуық), «Мен өзімді ештеңеден тарылтпаймын» деп жауап 
бергендердің үлесі өсті. «Менде күнделікті шығындарды төлей аламын, бірақ ұзақ 
мерзімді қолданатын тауарларды (үлкен тұрмыстық техника, қымбат киім, көлік, 
жиһаздар) сатып ала алмаймын» жауаптарының үлесі де өсті - 35% 45,8% дейін. 
Сонымен бірге «Ақша тамаққа ғана жетеді» деп жауап бергендердің үлесі екі есеге 
азайды (28% -дан 13,3%-ға дейін).
Сонымен бірге, «Ақша зейнетақыдан зейнетақыға 
әрең жетеді» жауапты айтқан респонденттердің үлесі өзгерді - 2008 жылғы 22% 2020 
жылы 18,5% дейін, бұл әр бесінші зейнеткер алатын зейнетақының жетпейтін мөлшерін 
көрсетіп, егде жастағы адамдардың кедейлену тәуекелін арттырады.

2008 жылы егде жастағы адамдардың 29% елеулі қаржылық қиындықтарға тап 
болғанын мойындады «зейнетақыдан зейнетақыға ақша әрең жетеді» және «қарапайым 
қажеттіліктерге ақша жетпейды, маған көмек қажет» деп жауап бергендердің жалпы 
үлесі, 2020 жылы бұл әлеуметтік санат 1,5 есеге - 19,2% дейін төмендеді, бұл оң 
динамиканы көрсетеді, дегенмен әрбір 5-ші егде жастағы қазақстандықтар қиын 
қаржылық жағдайда.
Мұны 2020 жылы жаңа сұрақтарға жауап берудің нәтижелері де 
растайды: қарт адамдардың көпшілігінің үйінде коммуналдық қызметтерге ақы төлеуге, 
жақсы тамақтануға, киім-кешек пен дәрі-дәрмектерді қажет болған жағдайда сатып 
алуға мүмкіндіктері бар, бірақ әрбір бесінші егде адам (шамамен 20%) қиын қаржылық 
жағдайда, өйткені басқа шығындарды айтпағанда, коммуналдық төлемдерді төлеуге 
және жақсы тамақтануға мүмкіндік жоқ. Жалғыз тұратындардың және білім деңгейі 
төмендердің материалдық мүмкіндіктері мен жағдайлары да өте төмен. 

2020 жылғы зерттеу 2008 жылғы мәліметтермен сәйкес келеді, егде жастағы 
адамдардың тамақ рационында көмірсулар басым, ал балық әлі де жиі қолданыла 
бермейді. Бірақ тұтастай алғанда, әр күнге қажетті тағамның қол жетімділігі артады, 
яғни, күнделікті ет тұтынатын егде жастағы адамдардың үлесі айтарлықтай өсті - 2008 
жылғы 28% 2020 жылы 46% дейін; картоптан басқа жаңа піскен көкөністер - 44% -дан 
64% дейін; май - 43% 69%-ға дейін; сүт - 65% 74% -ға дейін; жемістер, жидектер - 25% 
46% -ға дейін; кілегей, қаймақ - 30% 42%-ға дейін; ірімшік - 12% 33%-ға дейін; балық - 
1,5% -дан 6%-ға дейін қолданылудың салыстырмалы көрсеткіштері анықталған. 

Егде жастағы адамдардың қаржылық жағдайы олардың тұратын тұрғылықты мекені мен 
отбасылық жағдайына байланысты ерекшеленеді: 2020 жылға сәйкес қарттардың ауыр 
қаржылық жағдайдағы үлесі Маңғыстауда (32%), Батыс Қазақстанда (33,3%), Солтүстік 
Қазақстанда (26%) жоғары, Атырау (26%) және Қостанай (25%) облыстары. Сондай-ақ, 
жесірлердің саны (23%) және некеде тұрмағандар (24%) қиын қаржылық жағдайда. 2008 
жылы мұндай респонденттердің үлесі Астана және Алматы қалаларында (39%), ал 
Солтүстік-Шығыс аймақта (36%) және жалғызбасты зейнеткерлер арасында (39%) 
жоғары болды. 

67 

Егде жастағы адамдардың өз өміріне қанағаттанушылық деңгейін субъективті 
бағалаудың орташа баллы мүмкін болатын 10 баллдан 7,9 баллды құрайды. Қанағаттану 
деңгейі ауыл тұрғындары арасында айтарлықтай бірнеше жоғары (8,1), үлкен 
қалалардың тұрғындарына қарағанда (7,7); үйленгендер (8.2) арасында, ал ешқашан 
үйленбегендер (7.5), жесірлер (7,6) және ажырасқандар (7,2). Сондай-ақ, өмірге 
қанағаттану деңгейі балалары барлар арасында (7,9) болса, балалары жоқ қарттар 
арасында бұл (7,3) көрсеткішті көрсетіп тұр.

жүктеу/скачать 6,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: