Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

62
Қозғалтқышты іске қосуды келесі үдерістерге бөлуге болады:
1. Қозғалтқышты іске қосуға дайындау, оның ішінде іске қосуды жеңілдету және 
жылу дайындау құралдарын пайдалану.
2. Цилиндрде қысуды қамтамасыз ету үшін иінді білікті бөгде энергия көзінен ай-
налдыру.
3. Қозғалтқыш цилиндрлеріне отын беру және қоспа жасау.
4. Цилиндрлердегі отын-ауа қоспасының тұтануы және соның салдарынан 
қозғалтқыштың иінді білігінің айналу жиілігін арттыру. Цилиндрлер ішіндегі газдардың 
қысымы қозғалтқыш бөліктерінің үйкеліс кедергісінен өтуді қамтамасыз ететін шамаға 
дейін көтерілгенде, иінді білікті бөгде энергия көзінен айналдыру тоқтатылады және 
қозғалтқыш өздігінен жұмыс істей бастайды.
5. Қозғалтқышты бос және жартылай жүктемелерде жылыту [1].
Поршенді қозғалтқыштың жұмыс циклінің жалын алдындағы процестерінің химия-
сы көмірсутек отынының тотығуының кинетикалық теңдеулер жүйесімен сипатталады. 
А. И. Толстовтың «жылу жарылысы» теориясына сәйкес тұтану шарттары екі шарттың 
орындалуы болып табылады:
- реактив молекулаларының активтену энергиясынан жалпы энергиясының артуы;
- экзотермиялық реакциялардың жылу шығару жылдамдығының реакция жүретін 
жергілікті көлемнен жылу бөлу жылдамдығынан асып кетуі.
Реактив молекулаларының энергиясы жұмыс денесінің энергиясына байланысты, 
ол өз кезегінде оның қысымымен және температурасымен анықталады. Қозғалтқыш 
цилиндріндегі отын-ауа қоспасын тұтандыру үшін қысу тактісінің соңындағы жұмыс 
денесінің температурасы Тс М.Ясухардың [2] пікірі бойынша кемінде 500 К болуы керек, 
ал сенімді іске қосуды қамтамасыз ету үшін – Тс = 575...600 К. Величкин И.Н., Куперш-
мидт В.А., Микулин Ю.В. және басқалары дизельді іске қосу мүмкіндігін шамамен Тс = 
590...620 К температурасын қабылдауды ұсынады, ол жану камерасы бөлінбеген дизель 
цилиндрлерінде дизель отынының тұтануын қамтамасыз ету үшін жеткілікті.
Қоршаған ортаның температурасы төмендеген кезде дизельді іске қосу үшін қажетті 
жағдайларды жасау қиынға соғады. Мұның негізгі себептері:
1. Қозғалтқыш майының тұтқырлығының жоғарылауына, қарсылық моментіне және 
аккумуляторлық батареялардың сыйымдылығының төмендеуіне байланысты дизельдің 
иінді білігінің жиілігінің төмендеуі және біркелкі емес айналуының жоғарылауы (электрлі 
статерлік іске қосу жүйесі (ЭССП) бар дизель үшін).
2. Тұтқырлықтың жоғарылауына, цилиндрдегі ауа зарядының температурасының 
төмендеуіне, жиіліктің төмендеуіне және дизельдің иінді білігінің біркелкі емес 
айналуының жоғарылауына байланысты отынның қоспа түзілу (бүрку және булану) 
үдерісінің нашарлауы.
Жану камерасының кішкентай болуына байланысты жанармайдың едәуір бөлігі оның 
қабырғаларына түседі және оның аз ғана бөлігі көлемде шашырайды. Мәліметтер бойын-
ша [3], іске қосу режимдерінде бір циклде буланған отын мөлшері 26...28% құрайды, бұл 
тұтануды кешіктіру кезеңінің ұлғаюына әкеледі. Шекті жағдайда жану камерасындағы 
отын буының концентрациясы тұтану шегінен төмен болуы мүмкін және қозғалтқыш 
іске қосылмайды.
3. Дизель цилиндрлеріне қоршаған атмосферадан түсетін ауа температурасының 
төмендеуі, қысудың соңғы қысымының төмендеуі, цилиндр қабырғаларына жылу 
берудің жоғарылауы және қысу кезінде ауа ағынының жоғарылауы нәтижесінде жиіліктің 
төмендеуі және суық дизельдің иінді білігінің біркелкі емес айналуының жоғарылауы 
нәтижесінде температура төмендейді және сәйкесінше қысу соққысының соңында 
жұмыс денесінің энергиясы.
415/18 дизель үшін 50 мин"1 айналу жиілігінде жалпы жұмыс дене салмағының 
жоғалуы шамамен 18 % құрайды, ал 200 мин"1 айналу жиілігінде 5% дейін төмендейді 

63
[4]. Бір мезгілде айналу жиілігінің 50-ден 200 минутқа"1 дейін жоғарылауымен, қысу 
соққысының соңындағы қысым мен температура сәйкесінше 67 және 11% - ға артады.
Поршень мен цилиндр арасындағы саңылау арқылы жұмыс денесінің массасын 
жоғалту шамасы әр түрлі факторлармен анықталады: цилиндр-поршень тобының 
құрылымы және оның тозуы, қысу деңгейі, жану камерасын құрайтын бөлшектердің 
ағымдағы температура мәндері, жұмыс денесінің температурасы мен қысымы, поршень 
мен цилиндр гильзасының түйісуінде майдың болуы және қасиеттері.
Қабырға температурасының 40 °С төмендеуі тұтануды кешіктіру кезеңінің 0,08...0,017 
мс өсуіне әкеледі, көрінетін жанудың басталу сәтінің жылжуы және нәтижесінде алғашқы 
циклдардағы жанудың максималды қысымының жоғарылауы, бұл цилиндр-поршень 
тобының бөлшектерінің тозу жылдамдығына және кейінгі циклдардағы отынның 
толыққанды жанбауына әсер етеді.
1-кестеде қалыпты жұмыс режимінде және төмен температурада іске қосу кезінде 
дизельдің жану камерасында қоспаның пайда болу шарттары келтірілген.
1 - кесте . Дизельдің жану камерасында қоспаның пайда болу шарттары
Параметр атауы
Номиналды 
режим
Іске қосу 
режимі
Поршень жылдамдығы, м/с
5...10
0,4...1,0
Ауа зарядының жылдамдығы, м/с
75...200
5...16
Сығу соңындағы ауа зарядының температурасы, С
550...700
250...420
Сығу камерасындағы қабырға ттемпературасы, С
200...300
- 30
Сығу соңындағы ауа зарядының қысымы, МПа
4...5
1,5...2,5
Жанармай тамшысының орташа диаметрі, мкм
10...30
40...60
Төмен температурада дизельді іске қосу басқа жұмыс режимдерінен отынның жану 
процесінің динамикалық параметрлерінің күрт өсуімен ерекшеленеді, әсіресе бастапқы 
іске қосу – үдеткіш кезеңінде. Бірінші алаудың максималды жану қысымы бос жүрістің 
максималды жану қысымынан 2,5 есе, ал алтыншы алаудың қысымы 1,4 есе көп, бұл 
қозғалтқыштың тозу қарқындылығының жоғарылауына әкеледі [5].
Бұл зерттеу қозғалтқыштың жану камерасына май құюды іске қосуды жеңілдету 
құралы ретінде қолдануды қарастырды. Поршень мен гильзаның арасындағы саңылауға 
енген май оны тығыздап, ауа зарядының ағып кетуін азайтады. Осылайша, нақты 
қысу коэффициенті артады, жану камерасындағы жұмыс денесінің максималды тем-
пературасы мен қысымының мәні артады. Сонымен қатар, жану камерасын құрайтын 
беттердегі май пленкасы жылу алмасу арқылы жұмыс денесінің энергия шығынын 
азайтады және «поршень – гильза – цилиндр» түйісуіндегі үйкеліс шығынын азайтады 
[7]. Іске қосуды жеңілдетудің бұл әдісінің кемшіліктері: майдың пайдалану шығынын 
арттыру, іске қосу жүйесінің құрылымының күрделенуі және қымбаттауы, іске қосу 
кезінде пайдаланылған газдармен май жағу өнімдерінің шығарылуымен байланысты 
экологиялық сипаттамалардың біршама нашарлауы. Қазіргі уақытта отандық тәжірибеде 
май бүрку жүйесі тек 6ТД типті дизельдер үшін жаппай қолданылады. Май құюға 
арналған құрылғының келесі құрамдас бөліктері бар (1-сурет):
- қозғалтқышқа орнатылған және қозғалтқышты майлау жүйесінен майдың қажетті 
дозасын цилиндрлерге енгізуді қамтамасыз етуге арналған сыйымдылығы 250 см3 бола-
тын дозатор (4);
- ауа жүйесінен алынған сығылған ауаның қысымын 15-тен 2,5 МПа-ға дейін 
төмендететін сүзгісі бар ауа редукторы (2);
- май бүрку құрылғысын қашықтан басқаруға мүмкіндік беретін электропневмокла-
пан;

64
- редукторды (2), электропневмоклапанды (3), дозаторды (4) және қозғалтқыштың ауа 
таратқышын (5) майлау және ауа іске қосу жүйелерімен қосатын құбырлар.
Механик-жүргізушінің бақылау аспаптарының қалқанында электр қосқышы бар екі 
жұмыс жағдайы орналасқан – «КП-дан май айдау» және «май бүрку».
Сурет 1 – Майда бүркуге арналған құрылғы: 1 - баллон; 2 - редуктор; 
3 - электропневмоклапан; 4 - дозатор; 5 - қозғалтқыштың ауа таратқышы
Май сорғысы жұмыс істеп тұрған кезде май дозаторадың қуысына еніп, оны тол-
тырады. Бұл жағдайда дозаторда майдың қажетті бөлігі ғана қалады, ал артық май 
қозғалтқыш картеріне құйылады. Электр қосқышын «май бүрку» күйіне орнатқаннан 
кейін, ауа жүйесінен сығылған ауаның редуктор мен ддозатор арқылы түсуін қамтамасыз 
ететін электропневмоклапан іске қосылады. Сығылған ауа дозатордан майдың бір бөлігін 
қозғалтқыш ауа таратқышының дренаждық тізбегіне сығып алады. Ауа таратқышының 
дренажды саңылауларын ортақ сақиналы қуыспен байланыстыру иінді білікті айналдыру 
кезінде де, айналмаған кезінде де қозғалтқыштың барлық цилиндрлеріне бір уақытта май 
беруді қамтамасыз етеді.

жүктеу/скачать 5,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: