Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
жүктеу/скачать 1,76 Mb. Pdf көрінісі
|
Күдеринова Құралай монография Қазақ жазуының тарихы
- Бұл бет үшін навигация:
- [б], тұйық буында [п] етіп игеру, ер адам фамилиясының соңын [п], әйел адам фамилиясының соңын [уа]
| <ц>-
ны -[ш] етіп игеру, себебі шіркеу- церковь болып игерілген, <в>- ны дауысты аралығында [у], сөз басында [б], тұйық буында [п] етіп игеру, ер адам фамилиясының соңын [п], әйел адам фамилиясының соңын [уа] етіп жазу (Е.Омаров). “А это значит, что мы от иностранных слов берем основу, име-ющую материальное значение, с подчинением всех морфологи-ческих и других наращений этой основы свойствам казъязыка” (Т.Шонанұлы); - өзге тіл фамилиясын түпнұсқада жазу (К.Юдахин), - өзге тіл фамилияларын икемдеп жазу (Е.Омаров); - орыс тіліндегі < г> -ны ж әрпімен беру дұрыс емес (К.Юдахин); - орыс тілінің айтылуын шет тіл сөздерінде сақтау (Юдахин); - кірме сөздерді өзгертпей жазу, бұрынғы игеріліп жазылған сөздерді түпнұсқа тұрпатымен жазу (Байділдин). - сөз басында г, ғ, ч, у, й әріптерін таңбаламау, кірме сөздерде не түсіріп жазу, не қатаңдатып беру (Е.Омаров); - шет сөздерді қазақ тілінің фонетикалық заңына сәйкес иге- ру, мысалы, космос-коспыс, газ-ғаз, смола-спала (Е.Омаров); - жазуға дейінгі кірме сөздер мен жазу қалыптасқаннан кейінгі кірме сөздерді екі түрлі принциппен жазу, мысалы, жағырапия, бірақ география, геология (К.Юдахин); - шет сөздерді орыс тілі арқылы алмау, европа-evropь (еуропы)деп жазу (Е.Омаров); - шет сөздері халық тілінде қалай игеріліп жатқанын зерттеу үшін материал жинау (К.Юдахин). Сөйтіп, конференцияда көтерілген мәселелердің ішінде кірме сөздердің емлесі үлкен қиындық тудырды. Комиссия мүшелері ортақ пікірге келе алмай екіге бөлінді. Е.Омаров, Қ.Кемеңгеров, Т.Шонанов бастаған топ терминдерді игеріп жазуды ұсынды, екінші топ (Қ.Жұбанов, Байділдин, Әлібаев) терминдерді орыс тілі емлесіне жақындатып жазуды жақтады. Қабылданған емле ережелерінің ескертуінде мынадай өзгеріс болды: “Применяя фонетический и морфологические принципы казахском языке в правописание иностранных слов, нужно избе- гать искажения основы иностранных слов, имеющее материаль- ное значение без особой на то надобности” (Т.Шонанов). Бірақ Е.Омаров ережеге мынадай пунктің енуін қалайды: “для выяс- нения характерного применения вышеизложенных принципов к орфографии иностранных слов ориентироваться на европейские слова, непосредственно воспринятые живым народным языком с русским, а потом на слова перешедшие с арабского и персидс- кого”. Комиссия мүшелерінің көбі бұл пікірді құптамайды. Міне, конференцияда сөз болған мәселелер мен ұсыныстардың ұзын-ырғасы осындай. Бұл ұсыныс-пікірлерден қазақ графикасы мен орфогра- фиясының негізгі ережелерінің алғашқы нұсқасы сөз болып отырған емле конференциясында (1929ж) жасалғанын көреміз. Конференция мына мәселелерді айқындап берді: - қазақ жазуының негізгі ұстанымы (фонематикалық); - халықаралық сөздердің қазақ тілі дыбыстық заңдылығына сай игеріліп, әліпбидегі әріп шегінде таңбалануы: атап айтқанда, <ф >→ [п] / panar , <г >→ [г’], [ғ] ěaz, ěybirne, еуро- па жазуларындағы жүктеу/скачать 1,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|