анықтау-кестесі (абсолюттік сандар)

81
 9-кесте. Топтастырылған вариациялық қатар құрап, 
кезеңдер əдісімен σ –анықтау
Емделу 
ұзақтығы
(күндермен)
есептегенде
Топтық 
ортасы
Жиілігі
(Р)
Интервалдағы 
шартты 
ауытқу
(а)
шартты 
ауытқудың 
жиілікке 
көбейтіндісі
(ар)
а
2
р
3-5
6-8
9-11
12-14
15-17
18-20
4
7
10
13
16
19
5
8
15
9
5
3
n=45
-2
-1
0
+1
+2
+3
-10
-8
0
9
10
9
∑dp=10
20
8
0
9
20
27
∑d
2
p=8
4
Орта квадраттық ауытқуды (σ) кезеңдер əдісімен мына формуланы 
қолдана отырып анықтаймыз:
σ =
(
)
(
)
2
2
2
Σ
Σ
⋅
⋅
−
d p
i
dp i
n
n
бірінші кезеңде 
(
)
2
Σ ⋅
d i
n
анықтайды.
Ол 
(
)
( ) ( )
( )
2
2
2
10 3
30
0.7
0.49 0.5
45
45
⋅
=
=
=
Орта квадратты ауытқуды анықтаудың екінші кезеңінде а
2
p қатарын 
толтыру керек. Оның қорытындысы 84-ке тең екен. Осыдан кейін 
(
)
2
2
Σ
⋅
d p
i
-анықтаймыз. 
(
)
2
2
84 9
756
16.7
45
45
Σ
⋅
⋅
=
=
=
d p
i
n
σ=
16.7
-0.5=4.02 күн болып 
шықты.
ЗЕРТТЕУ ҚОРЫТЫНДЫСЫНЫҢ 
ШЫНАЙЫЛЫҒЫН БАҒАЛАУ
Зерттеу қорытындысының шынайылығын бағалау – таңдамалы 
жиынтықты зерттеу барысында алынған қорытындының басты 
6–7438

82
жиынтықтың қасиеттерін толық қамтиды деген қатесіз болжам жасау 
мүмкіндігін анықтау. Орташа (немесе салыстырмалы) шамалардың 
шынайылық өлшеміне орташа арифметикалық шаманың орташа 
қателігі (m
м
) немесе салыстырмалы шаманың орташа қателігі (m%) 
жатады. Зерттелетін жиынтық белгілерінің түрлілік дəрежесін (σ) 
білгеннен кейін, орташа арифметикалық орташа қателігін (m
м
) мына 
формуламен анықтауға болады.
n≤30 m
м=
1
δ
−
n
 
Салыстырмалы шаманың орташа қателігін (m%) n≤30 болған 
жағдайда анықтау үшін мына формуланы m%
= 
ρ
q
n
қолданылады. 
Бұл жерде p белгісі - m% анықтау үшін қолданылатын көрсеткіштің 
шамасы, ал q=100-Р тең. n>30 болғанда m
м 
жəне m% көрсеткіштері 
мына формуламен анықталады.
m
м=
σ
n
; m%
=
ρ
q
n
Бұл жерде, Р – салыстырмалы шама, q=100-Р тең, егер көрсеткіш 
пайызбен берілсе. 
Шамалардың қателіктерінің көмегімен орташа шамалар 
мен көрсеткіштердің сенімділік шегін анықтауға болады. Басты 
жиынтықтың құрамындағы орташа жəне салыстырмалы шамалардың 
сенімділік шегін анықтау үшін мына формула қолданылады.
1. Орташа шама үшін М
басты
= М
таңд. ±
tm
м 
бұл жерде М(
басты
) – басты 
жиынтық құрамындағы белгінің орташа шамасы; М
таңд
– таңдамалы 
жиынтықты зерттеу барысында алынған орташа шама; m
м 
– орташа 
қателік; t – сенімділік коэффициенті – бұл көрсеткішті (m
.
) көбейту 
арқылы, белгілі мүмкіндікте қатесіз болжаммен (Р
.
) орташа шаманың 
басты жиынтықтың құрамындағы ауытқу шегін анықтауға болады; 
tm
м 
– сенімділік интервалы (немесе ең жоғарғы қателік
.
) басқаша ∆- 
белгісімен көрсетіледі. 
2. Салыстырмалы шамалар үшін Р(
басты
)% = Р(
таңд.
) %
±
tm, бұл жерде 
Р(
басты
) – басты жиынтықтағы көрсеткіш, Р(
таңд.
) – таңдамалы жиынтықты 
зерттегенде алынған көрсеткіш, t - сенімділік коэффициенті, m% - орта-
ша қателік, tm
м – 
сенімділік интервалы. «Қатесіз болжау мүмкіндігі» де-
ген түсінік басты жиынтық құрамындағы М(
басты
) шамасы М(
таңд.
)
±
tm
м 
(немесе Р(
басты
) шамасы Р(
таңд.
) 
±
tm%) шегінде болуы мүмкін деген бол-
жамды көрсетеді.
Егер n≤30; Р=95% t – белгісі Стьюденттің таблицасы Р=99% 
бойынша анықталады. 
Егер n>30; Р=95% онда t=2 Р=99% t=3

83
Барлық дерлік медициналық зерттеулерде қатесіз болжау (Р
.
) 
мүмкіндігінің дəрежесі 95% кем болуы мүмкін. 
Екі орташа шаманың (М
1 
мен М
2.
) немесе екі көрсеткіштің (салыс-
тырмалы шамалар Р
1 
мен Р
2
) айырмашылық шынайылығы мына фор-
муламен анықталады.
t
1
2
2
2
1
2
Μ
Μ
+
−
=
m
m
жəне t=
1
2
2
2
1
2
+
−
P
P
m
m
t – шамасы 2 тең немесе артық болуы керек. Тек осы жағдайда 
95% тең қатесіз болжам жасау арқылы екі орта жəне салыстырмалы 
шамалардың үлкен айырмашылығы бар деп тұжырымдауға болады. 
Орташа шаманың орташа қателігін (m
м
) анықтау, аз санды 
зерттеуге байланысты орта шаманың сенімділік шегін (tm
м
) анықтау 
жəне жай вариациялық қатардың орта шамасын (М), орта квадраттық 
ауытқуды(σ) қолданып, орташа қатені (m
м
) Р=95% пен Р=99% болған 
жағдайда орташа шаманың (М) сенімділік шегін есептеп (tm
м
) шығару 
жолдары төмендегідей əдістермен жүзеге асырылады (10-кесте).
 
Мысалы, 9 адамның тамырының соғу жиілігін есептегенде мы-
надай көрсеткіштер алынды: 64, 69, 63, 67, 74, 66, 62, 62, 65, 73.
Тамырдың соғу жиілігі.
Сонымен М-67, бақылау жиілігі (n) 9 тең.
Орта квадраттық ауытқу σ =
2
1
Σ
−
d
n
; мұнда d=V-М 
10-кесте. Аз санды вариациялық қатардың көмегімен орта 

жүктеу/скачать 2,02 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: