Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж
жүктеу/скачать 3,59 Mb. Pdf көрінісі
|
Okulik XX kazak adebiet
| ІІ БӨЛІМ.
Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) шақыруға үн қосқан І. Қабылов «Қа зақ большевиктерінің міндеті – қазақ ұлтшылдарына қарсы баса кү- ресу» мақаласында «ұлтшыл-алаш- ордашылыққа» қарсы күресу мә- селесін қайта көтеріп, оны қазір троцкий -зиновьевшілерді жақтаушы пантюркистік – рысқұловщина, «ұлт- шыл-контрреволюцияшыл» – қожа- новщина, меңдешовщина, садуақа- совщиналар қолдап отыр» деп ғылы- ми және әдеби интеллигенция өкіл- дерін Ф. И. Голощекин ізімен тағы да жік-жікке бөліп тастап, ұлтшыл- дық ты батыл әшкерелеу міндетін қойды. Ал Үсенов пен Момыновтың «Әшкереленген жау» деген мақала- сы әдеби мұраны зерттеу саласын- дағы «ұлтшылдықты» әшкерелеуге тікелей бағытталған. Пайдаланып жүрген оқу құралдарындағы жә- не әдебиет тарихын сөз еткен мақа- лалардағы М. Ж. Көпеев, Н. Орман- бетов, Ш. Құдайбердиев, Ғ. Қа ра- шев, Ш. Бөкеев сияқты ақын-жа- зушылардың зерттелуін, олардың әде биеттегі орнын бағалаудағы тың тұжырымдарды «алашордашыл-кон- трреволюцияшыл» пікірді бүркеп өт- кізу» деп табады. Авторлар, әсіресе Ә. Мәметованың ІХ класқа арналған «Әдебиет хрестоматиясына» қатты шүйіліп, «Шәкәрім – ой-өрісі биік, саналы халық ақыны, шығармала- рының сыры кісі бойлағандай те- рең» бағасын жоққа шығарады. «Нар манбет пен Шәкәрім Абайдың жолын қуушы деп дәріптейді. Ұлт- шылдығын әшкерелемейді» деген сияқты кінәларды таға келіп, ав- тордың Наркомпростағы жиналыста жұмыстан шығарылғанын хабарлай- ды. Сол секілді М. Ақынжановтың – «Жаудың сыры жете ашылсын» ат- ты мақаласы революцияға дейінгі дәуірде қазақта тап болды ма, бол- са сол кездегі ақындар қайсысын жырлады деген мәселені көтереді. Әдебиет тарихымен айналысушы- лар кешегі алашордашылардың «қа зақта тап болған жоқ» деген пі- кірін жақтағандықтан көңіл аудар- май отыр, сондықтан олардың дұш- пандық әрекеттерін ашу қажет дей келіп, жаңа «халық жауларын» әш- керелеуге шақырады. Соның сал- дарынан Қазақстан Оқу Комисса- риаты 30-жылдарда жазылған оқу құралдары мен әдебиет хрестоматия- ларды жарамсыз деп тауып, қайтадан жазу керек деген шешім қабылдады. 1937 жылдың лаңы ғылыми- зерттеу мақалалардағы әдебиет та- рихын танып-білу жолында қалыпта- сып қалған бағытты жаңылдырып, бетін бұрып жіберді. 30-жылдар дың соңында орыстың классик ақын-жа- зушылыры мен советтік дәуірдегі халық ақындарының, әсіресе Ж. Жа- баев шығармашылығы туралы мақа- лалардың көбейіп кетуінің де бір сыры осында жатыр. 1920-1930 жылдардағы класси- ка лық мұраны, жеке дарындарды Ре по зи то ри й Ка рГ У |