Динаева б. Б., Сапина с. М

анықтауға арналған тілдік материалдарға қажетті ғылыми әдістер негізінде 
алынған.
Диссертация тақырыбының көкейкесті мәселесі болып табылатын 
екінші нәтиже
геотарихи тұрғыдан алғанда байырғы қазақ даласының бір 
бөлігінде өмір сүріп жатқан Қытай қазақтарының тіліне тарихи тұрғыдан 
ғылыми талдау жасауы диссертанттың жинаған тілдік материалдарға 
жасаған өзіндікғылыми жіктемесінің негізінде түйінделген.
Қазақ тіл білімінде бұрын-соңды арнайы толыққанды нысан ретінде 
зерттелмеген 
Қытай қазақтарының тілдік жүйесін семантикалық, 
этимологиялық, этнолингвистикалық тұрғыдан саралап жіктеуі ізденушінің 
зерттеу қорытындысынан алған 
тағы бір нәтижесі
болып табылады.
4. 
Ізденушінің 
диссертацмясында 
тұжырымдалған 
әрбір 
нәтижесінің 
(ғьілыми 
қағидасының), 
тұжырымдары 
мен 
қорытындыларының жаңалық дәрежесі
Ізденуші халықтық лексиканың бір мол тарауы - аймақтық сөздерді 
жан-жақты мол қамтитын Қытай қазақтарының тіліне зерттеу жасай 
отырып, олардың құрылымындағы ұлттық болмысты қалыптастыратын 
тетіктерді анықтайтын тіл білімінің нәтижелерін ғылыми түрде пайымдап, 
шетелдегі қандастарымыздың сөз қолданыстарының лингвистикадағы 
орнына жаңаша баға бере алған.
Қытай қазақтары тіліндегі жергілікті тілмен қарым-қатынаста пайда 
болған аймақтық бірліктерге, фразеологизмдерге, шұғылданатын кәсібіне 
қатысты кәсіби сездерге талдау жүргізіп, олардың әдеби тіліміздің бай 
лексика-фразеологиялық қорын шебер пайдаланғандығын ашып керсетіп, 
нақты мысалдар арқылы дәлелдеп берген.
5. Алынған нәтижелердің ішкі бірлігін бағалау.
Зерттеушінің материалды логикалық жақтан жүйелі беруі, зерттеу 
әдістемесі мен алынған нәтижелері, ғылыми әдебиеттерді талдауы 
тұрғысынан диссертация аяқталған, біртұтас, дербесғылыми еңбекболып 
табылады.
6. Ізденушінің қол жеткізген нәтижелерінің тиісті езекті мәселені, 
теориялықжәне қолданбалы міндетті шешуге бағытталуы.
Диссертант ұсынған ғылыми талдаулар мен түйіндер тіл білімінің 
тіл тарихы, диалектология, стилистика, этнолингвистика салалары 
бойынша теориялық мәселелерді шешудің ғылыми негізі бола алады 
деп білеміз. Ізденуші тарапынан жасалған ғылыми тұжырымдарды қазақ 
диалектологиясы мен әлеуметтік лингвистикаға қосылған үлес деп 
тануға болады. Сондай-ақ қолданбалы мақсаттарды да жақсы өтейтіндігі 
дау тудырмайды. Жұмыс нәтижелері тіл білімі бойынша оқытылатын 
дәрістерді, арнаулы курстарды жүргізуде септігін тигізері сезсіз.
7. Диссертацияның негізгі қағидаларының, нәтижелері мен 
қорытындыларының жариялануының жеткілікті 
толықтығына 
растама.
Диссертацияда 
кетерілген 
мәселелер 
халықаралық 
ғылыми- 
теориялық, республикалық ғылыми-практикалық конференцияларда 
талқыланып, диссертация мазмұнын ғылыми жақтан ашатын әртүрлі 
жинақтарда 9 ғылыми мақаласы жарық көрген.
8. Диссертация мазмұнындағы және рәсімделуіндегі кемшіліктер.
97

Ж.Маханованың зерттеу еңбегінің теориялық және практикалық 
жақтарына баға бере келіп, мынадай талап-тілектер айтқымыз келеді:
1. Қытайдағы қазақ шоғырының тілін, лексикалық қорын, тілдік 
жағдаятты әлеуметтік-диалектологиялық аспектіде зерттеуде жүйелілік 
сақтала бермеген деп ойлаймыз, жұмыстағы мол тілдік материал тіл 
білімінің когнитивтік, прагмалингвистикалық, әлеуметтік лингвистикалық, 
этнолингвистикалық салаларына қатысты нақты тілдік талдауларға 
негізделгені дұрыс болар еді.
2. Диссертацияның ен бойында талданған тілдік бірліктер жұмыстың 
соңында қосымша ретінде берілсе, Қытай қазақтары тіліндегі жергілікті 
ерекшеліктерді жүйелеп түсінуге де жеңілірек болып, жұмыстың салмағы 
бұдан да арта түседі деп ойлаймыз.
9. 
Диссертацияның «Ғылыми дәрежелер беру ережелерінде» 
қойылған талаптарға сай келуі.
Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті жанындағы 
диссертациялық кеңесінде Маханова Жанар Талапқызының «60020500
- Филология» мамандығы бойынша философия докторы (Рһй) 
дәрежесін алу үшін қорғауға ұсынылған «Қытай қазақтары тілін тарихи 
зерделеу және синхрондық талдау» атты диссертациялық жұмысы 
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Білім және 
ғылым саласындағы бақылау комитетінің талаптарына толық сай келеді. 
Алынған ғылыми нәтижелер мен қорытындыларды қазақ тіл білімі 
саласының теориялық дамуына қосылған үлес деп есептеп, диссертация 
авторы Ж.Т. Махановаға «6Ә020500 - Филология» мамандығы бойынша 
философия докторы (РҺӘ) дәрежесін беруге лайық деп санаймыз.
Ресми оппонент:
КАЗГЮУ Университеті
Қазақ және орыс тілдері департаментінің доценті
филология ғы лы м ы ны ң кандидаты 
Б.Б. Динаева
«18» желтоқсан 2017 ж.

жүктеу/скачать 5,44 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: