Рецензенттер: тарих ғылымының докторы Кәрібаев Б. Б

241 
қоса
Алтайға бата беремін. Мен де қазір екі сенім қалыптасты. 
Адамда өзі бір сенім болу керек, ал менде болса екеу. Мен қайсы 
сенімді ұстану керектігін түсінбеймін. Екеуі де жақсы деп 
ойлаймын. Қазіргі адамдар екі сенімде болса күмәнданады. 
Үлкен
қариялар бұл күнә деп айтқан» [28, 2 б.]. Біздің алдымызда 
мысал ретінде діни синкреитизімнің қалыптасқандығын көреміз, 
яғни православиені өзінің дәстүрі ретінде қабылдап, сонымен 
қоса
халық жадында кезінде сонау заманда христиандыққа 
күштеп кіргендігі сақталуда. 
Қарастырылп
отырған материал, алтайлықтар арасында 
православие дінін қаншалықты деңгейде қабылдайтын жөнінде 
бірнеше топқа бөлуге болады. Қазіргі таңда тек үш топ жайлы 
айтуға болады. Біріншісі: христиандық өз отбасының, халқының 
мәдениеті ретінде қабылдайды. Бұл топқа кумандар, челкандар, 
тубалар кіреді.
Екінші топқа: христиандықты қабылдап, өзінің дәстүрлі 
сенімінен ажырап кете алмағандар. Олар екі сенімде болады. 
Бұған теленгіттер кіреді. 
Үшінші
топқа: формалды түрде христиан дінін қабылдап, 
олар үшін православиеге сыйыну емес, бұған әлеуметтік 
жағдайдың төмен болуы итермелейді. Бұл бүкіл алтай халқына 
тән нәрсе. 
Аталған екі топ ХІХ ғ. аяғы мен 
– 
ХХ ғ. басында белгілі 
болғанымен, қазіргі таңда актуалды емес. Себебі, православие 
қабылдағаннан
кейін экономикалық пайда бермейді, алтай және 
орыс халқының жиі қатынастары православиені «қауіпті емес» 
құбылыс
ретінде көруге мүмкіндік береді. 
Алтай Республикасының
қоғамдық қызметкерлері «Алтай 
миссиясы әрдайым синтезге бағыт алғандығын» айтады.
Қазіргі
кезде проваславия сыйынушылары отқа табынуды, 
кейде оразада ет пен сүтті қолдануға рұқсат береді. Бұл 
алтайлықтардың дүние көзқарастары өзегру үшін әлі де көптеген 
жылдар қажет екендігін дәлелдейді. Сондықтан Алтайда 
православие дәстүрлі сеніммен бірге діни сикнретизм ретінде 
өмір
сүреді. Алайда, православиялық емес алтайлықтар өздерінің 
дәстүрлі мәдениетінде христиан дінінің кейбір мерекелерін атап 
өтеді
.
Православтың әсерінен Алтай халқының дәстүрлі рәсімінде 
өзгерістер
болды. Қазіргі уақытта болашақ аналар медициналық 

242 
мекемелерде босануды қалайтынына байланысты, баланың 
туылуына қатысты рәсімдер (кіндік кесу, нәрестені босану 
кезінде ананың пайдаланған киімдері т.б.) үйде өткізілмейді. 
Дәстүрлі мәдениетте баланы босандыру рәсімін өткізген әйелге 
ерекше орын берілді. Бүгінгі күнде оған қатысты жоралғылық 
жойылып кету қауіпінде тұр.Соңғы уақыттарда жас ата
-
аналар 
«кіндік анасын» өз туысқандарының арасынан тағайындайды. 
Белгіленген «кіндік ана» балаға туған ата
-
анасы сияқты 
жауапкершілікпен қарайды. Бір жағынан, дәстүр бойынша 
«кіндік ана» деген дәстүрлі ұғымды, екінші жағынан 
орыстардыңкіндік шеше мәдениетін сақтауға тырысатының 
байқаймыз. Хакастардабаланың тұңғыш
тістері пайда болғанына 
арналған 
«тіс тойы»
меркесі бар. Шақырылған қонақтар 
балағакішкентай сыйлықтарын беріп, оларды «тіске» беріп 
жатқанын айтады.Бұл әдет
-
ғұрып (тіс үшін сыйлық) тек қана 
Хакасиядағы барлық жерлерде бүгінгі күнге дейін, жаңа туылған 
нәрестемен алғашқы кездесулерінде де беріле берген [16, 217 б.]. 
Сондай
-
ақ,Алтай мәдениетінде де кішкентай баласы бар үйге 
бірінші рет келіп тұрған адам сыйлықсыз кірмейді, ем 
құрмағандатүйме тістері «

жүктеу/скачать 1,72 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: