Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

Акпаратты ен
д
еу теориясы: кодтау жене сактау
Сара уш1нш1 сынып жетекшюшщ атын (Мэплтон) еске ту ар е алмаса, оган «агашты 
еске тутр» 
(maple - уйецкг агашы)
деп кемектесуге болады. Турл1 теориялык кезка- 
растарга карамастан, зерттеушшер акпараттын ¥М Ж -да узак уакыт бойы сактала- 
тынымен кел1сед1 (6-тарау).
Бацылау
процес акпаратты ендеу жуйесшдеп акпарат агымын ретке келтлредг 
Кайталау - КМЖ-да орын алатын манызды бакылау тэсш . Вербалды материалды еске 
сактау кезшде акпаратты дауыстап та, сыбырлап та кайталауга болады. Баска да бакы­
лау тэсшдерше кодтауды (акпаратты мэттнге айналдыру - тараудын басында бул жай- 
лы айтылган), визуализацияны (акпаратты визуалды турде кесшндеу), шеш1м шыгару- 
га кажетп ережелерд1 юке асыруды, акпаратты уйымдастыруды, тутн у децгешн бакы- 
лауды, еске тусруда, ез1нд1к бакылауды жэне мотивациялык тэсшдерд1 жаткызамыз.
Екгжацты жад улггсг
- акпаратты ендеу саласында орын алган манызды же- 
тютштщ б1р1. Зерттеушшер осы улп кептеген зерттеу нэтижелерш тус1нд1ре ала- 
тынын дэлелдеп бердт Осындай зерттеулердiн бiрiнде олар адамдардын бiркатар 
элементтердi жаттау кезiнде, 5.1-сызбада керсетiлгендей, мэтiннiн ен басындагы 
(басымдъщ цагидасы)
жэне ен сонты 
(жацашылдыц цагидасы)
элементтердi жаксы 
жаттайтынын аньщтаган. Айтып еткенiмiздей, басында турган элементтер кеп кай- 
таланады жэне ¥М Ж -га жiберiледi, ал бул кезде сонты элементтер КМЖ-да кала 
бередi. Ортасында турган элементтердi есте сактау киынырак, ейткенi кайталау ке- 
зiнде олар оперативтш жадта болмайды (оларды ездершен кейiнгi элементтер ыгыс- 
тырып тастайды). Себебi бастапкы элементтерге караганда аз кайталанатындыктан, 
олардын ¥М Ж -да сакталуы да кажетп денгейге жетпейдi.
Алайда кейбiр зерттеулер окытудын ешжакты жад улпанде керсеттгеннен де кур- 
делi екешн керсетш отыр (Baddeley, 1998). Будан туындайтын мэселенiн бiрi - акпарат 
ендеудщ бiрiншi кезенiнен екiншi кезещне калай ететiнiн сез болып отырган Yлгiнiн 
тYсiндiре алмауымен байланысты. Процестердi бакылау угымы шындыкка жанасканы- 
мен, накты емес. Бiз: «Кейбiр акпарат сенсорлык регистрден КМЖ-га жетсе, кейбiрi 
нелiктен жетпейдi? Акпарат жеткiлiктi кайталанды деп, оны ¥М Ж -га жiберетiн кай ор­
ган? Эрекетке айналуы кажет акпаратты ¥М Ж калай тандап алады?» - деп сурауымыз 
эбден мумкш. Тагы бiр мэселе - бул улп вербалды материалмен жумыс ютеуге жаксы 
кемектесетiн сиякты. Ал жаксы игершген дагдылар сиякты, сезбен жетшзу киын мате- 
риалдарды калай бейвербалды тэсiл аркылы жеткiзуге болатыны элi де тYсiнiксiз.
Yлгi сондай-ак н е т уйренгетн де накты айта алмайды. Тiзiмдегi сездердi жаттап 
отырган адамдарды алып керелiк. Олар магынасыз буындарга келген кезде сездердi 
жэне олардын орналасу ретiн жаттайды. Ал сездердi бiлгеннен кейiн, сездердiн ретш 
гана жаттайтын болады. Мысалы, «мысык» сезi тертiншi сез жэне «агаш» сезшен ке- 
йiн келедi. Олай болса, адамдар б ш м алудагы максаттарын аныктап, окыту тэсiлдерiн 
жетiлдiрiп отыруы керек. Бул процест кандай механизм баскарады?
«Жуйенщ барлык компоненттерi барлык кезде колданыла ма?» деген сурактын 
жауабы да белгiсiз. Адамдар кандай да бiр бiлiмдi игерiп, оны ¥М Ж бiлiммен байла- 
ныстыруы кажет кезде КМЖ кемекке келедi. Алайда кшну, серуендеу, велосипед тебу, 
карапайым сурактарга жауап беру (мысалы, «уакытыныз бар ма?») сиякты кеп нэрсе- 
m бiз автоматты турде аткарамыз. Ересектер ушш кiтап оку мен карапайым арифме- 
тикалык есептердi шыгару автоматты турде юке асады жэне аса кеп танымдык ширы- 
гуды кажет етпейдт Мундай автоматты процестерге КМЖ-нын кажетi жок. Ендеше, 
автоматты процестер калай орын алады жэне оны кандай механизм баскарады?

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: