Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

5 -Т А Р А У
магыналы конфигурациясы. Агашты керген кезде адамдар оньщ жеке элементше 
емес, тутас агашка назар аударады. Ал адам миы объективт болмысты магыналы 
тутас менталдык окигага айналдырады. Заттарды осылайша тутас кYЙiнде кабылдау 
кабшетг туа пайда болганымен, тэжiрибе мен жаттыгулар аркылы тYЙсiк ныгая тYседi 
(Kohler, 1947/1959; Leeper, 1935).
Гештальт теориясы басында тYЙсiкке катысты колданылганымен, онын еуропа- 
лык колдаушылары Америкага келгеннен кейiн бул теорияны окытуга катысты кол- 
дана бастады. Гештальт кезкарасы бойынша, окыту дегенiмiз - тэжiрибенi заттарды, 
адамдарды немесе окигаларды тYрлiше кабылдау деп керетш танымдык кубылыс 
(Koffka, 1922, 1926). Б ш м алу iштей iске асырылады, ягни сауатсыздыктын бiлiмге 
ауысуы жедел журедг К^иындыкка кезiккен жеке адамдар ездершщ не бiлетiнiн жэне 
не ютеу керектiгiн аныктап алады. Сонан сон мумкш боларлык шешiмдердi iздестiре 
бастайды. Кенет не iстеу керектiгiн туанген кезде адамда идея туындайды.
Гештальт теориясын жактаушылар Уотсон мен бихевиористердщ сананын релi 
туралы пiкiрiмен келiспедi (3-тарау). Гештальт теориясы бойынша кабылдау мен идея 
туйсш аркылы гана iске асады. Гештальт психологтары кYрделi кубылысты белшек- 
теуге болады деген тш рм ен де келiспейдi. Бихевиористер ассоциацияга аса ден кой- 
ды, олардын пiкiрiнше, тутас - белшектердiн косындысы. Ал гештальт психологтары 
тутас - жеке белшектерге белiнген кезде мэнш жогалтады деп санады. Тараудын ба­
сында аукымды категориямен байланысы болмаган жагдайда «х»-тщ мэшн жогалта- 
тыны жайлы айткан болатынбыз. Тутас онын белшектершщ косындысынан Yлкен. 
Ъ£р кызыгы, гештальт психологтары бихевиористердiн интроспекцияга карсылыгын 
куптайды, бiрак олардын езiндiк себебi бар. Бихевиористер Yшiн интроспекция сана- 
ны зерттеу жолы болса, гештальттыктар мэндi тYЙсiктен белiп алганына байланысты 
оны кабылдамады. Олар Yшiн туйшктщ езiндiк мэнi бар.
взара байланыс цагидалары.
Гештальт теориясы бойынша, адамдар туйсштерш рет- 
ке келтгру Yшiн белгiлi б£р принциптерге CYЙенедi. Мундай мацызды гештальт каги- 
даларына тш ш -ф он байланысын, жакындыкты, уксастыкты, ортак багытты, карапа- 
йымдыкты жэне аяктауды жаткызуга болады (5.3-сызба) (Koffka, 1922; Kohler, 1926, 
1947/1959).
Шшт-фон
принцип бойынша кез келген перцептивтгк ортаны фонда орналас- 
кан бiрнеше кесшнге белуге болады. 0лшем, тур, тус жэне б т к п к сиякты касиеттер 
кескiндi онын фонынан ажыратып бередi. Пiшiн мен фон накты болмаган жагдайда 
адамдар оны сенсорлык тэжiрибемен байланыстыра алады (5.3а-сызба).
Жацындыц
принцип бойынша перцептивтж ортадагы элементтердi кещ стп пен 
уакыттын жакындыгына карай бiр-бiрiмен байланысты деп есептеуге болады. Кепте- 
ген адамдар 5.3Ь-сызбасындагы сызыктарды Yш сызыктын Yш тобы деп кабылдайды, 
алайда бул конфигурацияны баскаша тYсiндiрудiн де жолы бар.
Жацындыцтыц
бул принцитн сейлеу кезiнде де колдана аламыз. Адамдар сей- 
леудi кiдiрiс аркылы белшген сездер мен тiркестердiн тiзбегi ретлнде кабылдайды. 
Олар ездерiне таныс емес дыбыстарды естлен кезде (мысалы, шет тшдер^ кiдiрiстi 
ажырата алмайды.
¥цсастыц
принципi дегенiмiз - елшемi мен тYсi уксас элементтердi тутас деп 
кабылдау. 5.3с-сызбасынан адамдар Yш кыска сызыкты, одан к е п н Yш узын сызык- 
ты жэне тагысын тагы кере бередг Жакындык уксастыкка караганда басымдыкка ие.

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: