Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі
Білім алушылардың тарих сабақтарында оқу сауаттылығы дағдыларын да-
жүктеу/скачать 4,96 Mb. Pdf көрінісі
|
KAZ ИМП 2024
| Білім алушылардың тарих сабақтарында оқу сауаттылығы дағдыларын да-
мыту мақсатында төмендегі жұмысты ұйымдастыру ұсынылады: • оқу және деректі, публицистикалық, көркем мәтіндерді (немесе олардың үзінділерін) тарихи дереккөз ретінде талдау, бұл дереккөзден сұрақтарға жа- уап іздеу, ақпаратты таңдау және талдау дағдыларын дамытады; • тарихи оқиғалардың түрлі нұсқаларын ұсынатын тарихи дереккөздерден алынған ақпаратты салыстыру, бұл білім алушылардың сыни ойлау және әртүрлі көзқарастарды салыстыру қабілетін дамытуға көмектеседі; • «Қазақстан тарихы» сабақтарында «6.3.1.1 оқиғалардың өзара байланысын табу арқылы Түрік қағанатының құрылуының тарихи маңызын анықтау»; «7.1.2.1 дәстүрлі қазақ қоғамындағы өзгерістерді өткен тарихи кезеңдермен салыстыру арқылы анықтау»; «9.3.1.1 қоғамдық-саяси өмірдің ерекшеліктерін түсіндіру және өзіндік интерпретация жасау» оқыту мақсаттарын іске асыру- да білім алушылар қабылданған ғылыми терминологияны қолдана отырып тарихи дереккөздерді сипаттай білу дағдысын қалыптастыру ұсынылады. • «Дүниежүзі тарихы» пәні бойынша «8.2.2.1 XIX - XX ғасырдың басындағы өнер- дегі негізгі ағымдарды сипаттау (модернизм, символизм, реализм, аван- гардизм)»; «8.4.1.2 индустриялық қоғамның даму процесін түсіндіру үшін «модернизация» ұғымын пайдалану»; «7.2.2.2 өнердегі негізгі стильдер мен ағымдардың белгілерін (неоклассицизм, романтизм, импрессионизм, реа- лизм) анықтау» оқыту мақсаттарын жүзеге асыруда білім алушыларға оқиға- лар мен құбылыстар арасындағы байланысты жақсы түсінуге көмектесетін тарихи мәнмәтіндер негізінде тарихи түсініктер қатарын құру ұсынылады. Тарих сабақтарында аталған жұмыс түрлерін пайдалану білім алушылардың та- рихи оқиғаларды терең түсінуіне және олардың тарихи дереккөздерімен жұмыс істеу дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Білім алушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру бойынша жұ- мысты жетілдіру үшін PISA, PIRLS және т. б. халықаралық салыстырмалы зертте- улердің материалдарымен, тест жинақтарымен және нәтижелерімен «Талдау» АҚ сайтынан танысуға болады https://taldau.edu.kz/storage/app/media/PISA/%20 %D0%B5%D1%81%D0%B5%D0%BF%20PISA-2022.pdf Білім алушылардың тарихи ойлау дағдыларын қалыптастыру үшін «Қазақстан тарихы», «Дүниежүзі тарихы» пәндері бойынша оқыту мынадай тарихи кон- цептілер түсініктер негізінде құрылуы тиіс: 1. өзгеріс пен сабақтастық (мысалы, белгілі бір тарихи кезеңде қоғам қанша- лықты өзгерді); 2. себеп пен салдар (мысалы, осы тарихи кезеңдегі саяси процестерге қандай негізгі факторлар әсер етті); Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігі Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы 44 3. дәлел (мысалы, белгілі бір тарихи кезеңдегі өнер бізге құндылықтар, на- нымдар мен технологиялар туралы не баяндай алады); 4. ұқсастық пен айырмашылық (мысалы, оқытылатын кезеңдегі мемлекеттердің саяси құрылысының ұқсастықтары мен айырмашылықтары қандай); 5. маңыздылық (мысалы, Қазақ хандығы құрылуының тарихи маңызы неде); 6. интерпретация (мысалы, әр түрлі зерттеушілер осы немесе басқа тарихи оқиғаны қалай сипаттайды). Тарихи концептілерге сүйене отырып, тарихи материалдарды талдау жүзе- ге асырылады. Нәтижесінде, білім алушылар тек қана пәндік материалды ғана емес, зерттеу рәсімін, дағдылар мен біліктермен байланысты комбинацияларды (материалдарды жинау және реттеу әдістері, сұрақтарды құрастыру және дерек- көздермен жұмыс жасауда проблеманы қоя білу білігі, сәйкестендіру әдістері мен дереккөздерді сыни бағалауы, зерттеу жоспарларын әзірлеу, материалдар- ды жинақтау және нәтижелерді тексеру) игереді. Тарихты зерделеу кезінде тарихи фактілер мен оқиғаларда кеңістіктік бағдар- лау, тарихи картаны «оқу» және оны дереккөзі ретінде пайдалану дағдыларын дамыту ұсынылады. Білім алушыларда тарихи картамен жұмыстың негізі 5-сы- ныптан қаланады, ол картаның шартты белгілерін қолдана білуі, тарихи және ге- ографиялық нысандарда дұрыс бағдарлана білуді қажет етеді. Мысалы, 6-сыныпта «6.3.1.2 VI-IX ғасырлардағы түркі мемлекеттерінің даму ерек- шеліктерін түсіндіру, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау» мақсатында мұғалім білім алушыларға уақыт пен кеңістікте бағдарлау дағдыла- рын дамытуға ықпал ететін тарихи картаны пайдалану бойынша тапсырма бере алады. Сондықтан білім алушыларға кеңістікті бағдарлауға мүмкіндік беретін картография дағдыларын дамыту ұсынылады. 7-9-сыныптарда картамен жұмысты нәтижелі деңгейде күшейту ұсынылады. Ол үшін тарихи дереккөздерді пайдалана отырып, тарихи картаның мазмұнын тал- дауға бағытталған тапсырмаларды қолдану қажет. Оқу карталарын оқытудың барлық кезеңдерінде: жаңа оқу материалын зерделеу, зерттелген материалды бекіту және жалпылау, білім мен дағдыларды тексеру кезінде қолдану ұсыныла- ды. Тарих сабақтарында себеп-салдарлық байланыстарды анықтау бойынша тапсы- рмалар білім алушылардың белгілі бір оқиғалардың себептері мен салдарын анықтап қана қоймай, оларды берілген белгілер бойынша (мазмұны, уақыты мен рөлі бойынша) жіктей алатындай түрде әзірленуі керек. Бұл білім алушылардың әртүрлі себептер арасындағы байланыстарды тауып, оларды маңыздылық дәре- жесі бойынша саралай алуына (маңыздылығы) мүмкіндік береді. Тапсырмалар- ды құрастыру кезінде тарихи дереккөздерді түсіндіру дағдыларын дамытуға ерекше назар аудару керек. Білім алушылардың тарихи дереккөздермен жұмы- сы олардың жасы және танымдық мүмкіндіктері, сондай-ақ дайындық деңгейін ескере отырып, біртіндеп күрделене түсуі керек. Оқу процесінде тарихи дерек- БАСТАУЫШ, НЕГІЗГІ ОРТА ЖӘНЕ ЖАЛПЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУДІҢ МЖМБС, ҮОЖ, ҮОБ ІСКЕ АСЫРУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 45 тер, аудио және бейне материалдар, иллюстрациялар сияқты әртүрлі дереккөз- дерді пайдалану ұсынылады. Педагогтерге тарих сабақтарында интелект карталарын қолдану ұсынылады. Мысалы, білім алушылар оқиғалар хронологиясы, себеп-салдарлық байланы- стар, сондай-ақ маңызды фактілер мен идеяларды көрсететін карталар жасай алады. Бұл әдіс материалды жақсы есте сақтау, сыни ойлауды дамыту және тари- хи процестерді талдай білуге ықпал етеді. 9-сыныптың «Дүниежүзі тарихы» пәніндегі «Екі полюсті әлемнен көп полюсті әлемге» бөлімі бойынша «9.3.2.3 тарихи фактілер мен картаға сүйене отырып, әскери-саяси одақтар НАТО және ВШҰ-ның қарсылығын сипаттау»; «9.3.2.5 ай- мақтық шиеленістердің себептері мен салдарын тұжырымдау», «9.3.2.4 қырғи қабақ соғыстан кейінгі әлемдегі интеграциялық және дезинтеграциялық про- цестерді айқындау» оқыту мақсаттарын жүзеге асыру барысында интеллект кар- таларын пайдалану білім алушыларға қырғи қабақ соғыстан кейінгі жаһандық өзгерістер туралы ақпаратты жүйелеуге көмектеседі. Содан кейін олар жасанды интеллект (ЖИ) технологияларын қолдану арқылы геосаяси шындықты анықтайтын негізгі оқиғаларды, елдерді және тенденция- ларды көрсететін интеллект карталар жасайды. «Құқық негіздері» пәні бойынша сабақты жоспарлау кезінде адам құқықтары туралы практикалық дағдылар мен терең білімді қалыптастыруда келесі ерек- шеліктерге назар аудару керек: Мысалы, 9-сыныпта «Конституциялық құқық» бөлімінде «9.2.1.2 Қазақстан Респу- бликасының Конституциясын талдау арқылы адам және азаматтың конститу- циялық құқықтары, бостандықтары мен міндеттерін анықтау» оқыту мақсатын жүзеге асыруда топтық жұмыс арқылы Конституцияға түсініктемені пайдалана отырып, негізгі құқықтарға түсініктеме беру және Қазақстан Республикасы Кон- ституциясының II бөліміне салыстырмалы талдау жүргізу ұсынылады. ҚР Кон- ституциясында көрсетілген құқықтарды БҰҰ-ның Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясында көрсетілген негізгі құқықтармен салыстырып, олар- дың күнделікті өмірдегі маңыздылығын талқылау ұсынылады. Қазақстандық және әлемдік мәнмәтіндегі адам құқықтарының әрқайсысының мәні мен маңыз- дылығы туралы сұрақтар қоя отырып, білім алушыларды сыни тұрғыдан ойлауға ынталандыру қажет. Бұл оларға күнделікті өмірдегі адам құқықтарының маңыз- дылығын жақсы түсінуге көмектеседі. Сондай-ақ адам құқықтарына оң көзқарасты қалыптастыру мақсатында білім алушылармен адам құқықтары жөніндегі өмірлік мысалдар арқылы оларды қазіргі қоғамда жүзеге асырудағы жетістіктер мен проблемаларын талқылауға болады. Әр адамның адам құқықтарын қорғауға қосқан үлесіне назар аудару ұсынылады. Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігі Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы 46 «Құқық негіздері» пәнін оқытуда практикаға-бағдарланған тәсілді іске асыру қа- жет. Бұл білім алушының алған білімді күнделікті іс-әрекетте тәжірибеде қолдану дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік береді. Сабақтарда жағдаятар талқылау, іскерлік ойын, пікірталас, оқу-танымдық міндеттерді шешуге арналған оқыту әді- стерін қолдану ұсынылады. «Кәмелетке толмағандардың еңбегі заңнамамен қа- лай қорғалады?» тақырыбы бойынша «9.4.2.1 Қазақстан Республикасының еңбек кодексі баптарының негізінде еңбек жағдайларын анықтау», «9.4.3.1 кәмелетке толмағандардың еңбегіне қатысты құқық нормаларын талдау» оқыту мақсатта- рын жүзеге асыруда нормативті-құқықтық актілермен жұмыс істеу, нақты заңдық нормаларға сілтеме жасау және білім алушылардың өмірлік жағдаяттарды ше- шуде құқық нормаларын қолдану дағдыларын дамыту ұсынылады. Білім алушы- лардың тиісті сөйлеу мәнерін қалыптастыру және заң терминологиясын дұрыс қолдануына бағыт беру керек. Жауаптарын құқықтық тұрғыдан дәлелді түрде ұсыну дағдыларын қалыптастыруға назар аудару ұсынылады. Тапсырмалардың басым бөлігі тәжірибеге негізделген болуы, заңдық құжаттардың қарапайым формаларын (еңбек шарты және т.б.) әзірлеуге көңіл бөлу ұсынылады. Оқу процесінде практикалық зерттеулер, шығармашылық жұмыстар, норма- тивтік құқықтық актілермен жұмыс, жағдаяттық тапсырмаларды талдау және пікір алмасуға ерекше назар аудару ұсынылады. «Құқық негіздері» пәні бойынша жағдаяттық тапсырмалар білім алушылардың мета-пәндік құзыреттіліктерінің дамуын тиімді ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Мәселен «9.3.2.2 меншік құқығы- на ие болудың және тоқтатылудың жолдарын, құқықтық жағдаяттарды талдау арқылы анықтау» оқыту мақсатын жүзеге асыру барысында білім алушылар қол- даныстағы заңнамалық нормаларға сүйене отырып, құқықтық жағдайларды тал- дау, өз көзқарастарын дәлелдеуге үйренеді. Бұл дағдылар білім алушылардың күнделікті өмірде кездесетін жағдайларды шешуде маңызды болады. жүктеу/скачать 4,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|