Программалау тілдері оқулық Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011

324
7 ҚОСЫМША
ASCII-КОДТАР КЕСТЕСІ
0 
32
64 - @
96 - `
128 - А
160 - а
192 - └
224 -р
1 - 

33 - !
65 – А
97 - а
129 - Б
161 - б
193 - ┴
225 -с
2 - ☻
34 - «
66 – В
98 - Ь
130 - В
162 - в
194 - ┬
226 -т
3 - 
n
35 - #
67 – С
99 - с
131 - Г
163 - r
195 - ├
227 - у
4 - 
o
36 - $
68 – D
100 - d
132 - Д
164 - д
196 - ─
228 - ф
5 - 
p
37 - %
69 – Е
101 - е
133 - Е
165 - е
197 - ┼
229 - х
6 - 
m
38 - &
70 – F
102 - f
134 - Ж
166 - ж
198 - ╞
230 - ц
7 - •
39 - '
71 - G
103 - g
135 - 3
167 - з
199 - ╟
231 - ч
8 - ◘
40 - (
72 - Н
104 - h
136 - И
168 - и
200 - ╚
232 - ш
9 - о
41 - )
73 - I
105 - i
137 - Й
169 - й
201-  ╔
233 - щ
10 - ◙
42 -*
74 - J
106 - j
138 - К
170 - к
202 - ╩
234 - ъ
11 -♂
43 - +
75 - К
107 - k
139 - Л
171 - л
203- ╦
235 - ы
12 - ♀
44 - ,
76 - L
108 - 1
140 - M
172 - м
204 - ╠
236 - ь
13 - ♪
45 - -
77 - М
109 - m 141 - H
173 - н
205 - ═
237 - э
14 - ♫
46 - .
78 - N
110 - n
142 - О
174 - о
206 - ╬
238 - ю
15 - ☼
47 - /
79 - 0
111 - о
143 - П
175 - n
207 - ╧
239 - я
16 -►
48 - 0
80 - Р
112 - р
144 - Р
176 - ░
208 - 
╨
240 - Ё
17 -◄
49 - 1
81 - Q
113 - q
145 - С
177 - ▒
209 - ╤
241 - ё
18 - 

50 - 2
82 - R
114 - r
146 - T
178 - ▓
210- ╥
242 - Є
19 - ‼
51 - 3
83 - S
115 - s
147 - У
179 - ≥
211 - ╙
243 - є
20 - ¶
52 - 4
84 - Т
116 - t
148 - Ф
180 - ┤
212 - ╘
244 - Ï
21 - §
53 - 5
85 - U
117 - u
149 - X
181 - ╡
213 -╒
245 - ï
22 - g
54 - 6
86 - V
118 - v
150 - Ц
182 - ╢
214- ╓
246 - ÷
23  - ↨
55 - 7
87 - W
119 - w
151 - Ч
183- ╖
215 - ╫
247 - ≈
24 - ↑
56 - 8
88 - X
120 - х
152 - Ш 184 - ╕
216 - ╪
248 - °
25 - ↓
57 - 9
89 - Y
121 - у
153 - Щ 185 - ╣
217 - ┘
249 - •
26 - →
58 - :
90 - Z
122 - z
154 - Ъ
186 - ║
218 - ┌
250 - ·
27 - ←
59 - ;
91 - [
123 - {
155 - Ы
187 - ╗
219 - █
251 - √
28 - └
60 - <
92 - \
124 - |
156 - Ь
188 - ╝
220 - ▄
252 - n
29 - ↔
61 - =
93 - ]
125 - }
157 - Э
189 - ╜
221 - ▌
253 - 
2
30 - ▲
62 - >
94 - 
^
126 - ~
158 - Ю 190 - ╛
222 -▐
254 - ■
31 - ▼
63 - ?
95 - _
127 - □
159 - Я
191 - ┐
223 - ▀
255 - 
□

325
ҚОЛДАНЫЛҒАН ƏДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Абрамов 
С.А. и др. Задачи по программированию. М., Наука, 
ГРФМЛ, 1988. 
2. Вирт 
Н. Алгоритмы и структуры данных. М., Мир, 1989. 
3.  Грибанов В.П., Калмыкова О.В., Сорока Р.И. Основы алгорит-
мизации и программирование. Уч.пос., М., МЭСИ,2001. 
4.  Дайитбегов Д.М., Черноусов Е.А. Основы алгоритмизации и 
алгоритмические языки. Учебник. М., Финансы и статистика, 
1992. 
5.  Йенсен К., Вирт Н. Паскаль. Руководство для пользователя, М., 
Финансы и статистика, 1989. 
6.  Кормен Т., Лейзерсон Ч., Ривест Р. Алгоритмы: построение и 
анализ. М.. МЦНМО, 1999. 
7. Фаронов 
В.В. 
Turbo Pascal 7.0. Начальный курс. Учебное пособие. 
М., Нолидж,1998. 
8. Шень 
А. Программирование: теоремы и задачи. М., МЦНМО, 
1995. 
9.  Ван Тассел Д. Стиль, разработка, эффективность, отладка и 
испытание программы. М., Мир,1981. 
10. Вирт Н. Алгоритмы + структуры данных = программы. М., 
Мир,1985. 
11.  Джонс Ж.,Харроу К. Решение задач в системе Турбо Паскаль. М., 
Финансы и статистика, 1989. 
12.  Епанешников А.М., Епанешников В.А. Программирование в среде 
Turbo Pascal 7.0. М., Диалог-МИФИ, 1995. 
13.  Лэнгсам Й., Огенстайн М., Таненбаум А. Структуры данных для 
персональных ЭВМ, М., Мир, 1989. 
14.  Майерс Г. Искусство тестирования программ. М., Финансы и 
статистика, 1982 
15.  Поляков Д.Б., Круглов И.Ю. Программирование в среде Турбо-
Паскаль (версия 5.5), М., МАИ, 1992 
16.  Рубенкинг Н. Турбо Паскаль для Windows. В 2 т. М.,СК Ферлаг 
Интернешнл,1994 
17.  Семашко Г.Л., Салтыков А.И. Программирование на языке 
Паскаль. М., Наука, 1988 
18.  Турбо Паскаль 7.0. К.,  Торгово-издательское бюро BHV, 1996 
19. Фаронов  В.В.  Turbo Pascal 7.0. Практика программирования. 
Учебное пособие. М., Нолидж,1998 

326
МАЗМҰНЫ
1. АЛГОРИТМДЕУ НЕГІЗДЕРІ
 ...................................................................................... 3
1.1. Негізгі ұғымдар мен түсініктер ....................................................................... 3
1.2. Алгоритм қасиеттері ......................................................................................... 6
1.3. Алгоритмдерді бейнелеу жолдары .................................................................. 7
1.4. ЭЕМ-де есеп шығару кезеңдері ..................................................................... 14
1.5. Алгоритмдерді график түрінде жазу ............................................................. 15
1.6. Алгоритмдердің бірыңғай құрылымы .......................................................... 15
1.7. Программалау тілдері ..................................................................................... 21
2. ТУРБО ПАСКАЛЬ ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫ
 ..................................................... 24
2.1 Турбо Паскаль ортасымен жұмысты бастау  ................................................ 24
2.2 Функциональдық пернелер қызметі .............................................................. 26
2.3 Мəтіндік редактор ............................................................................................ 28
2.4 Турбо Паскаль ортасының негізгі мүмкіндіктері ......................................... 30
3. ТУРБО ПАСКАЛЬ ТІЛІНЕ КІРІСПЕ
 ....................................................................... 35
3.1 Паскаль тілінің жалпы сипаттамалары .......................................................... 35
3.2 Паскаль тілінің алфавиті ................................................................................. 38
3.3 Программа құрылымы ..................................................................................... 39
3.4 Тілдің қарапайым конструкциялары .............................................................. 48
3.5 Мəліметтер типтері .......................................................................................... 51
3.6 Арифметикалық жəне логикалық өрнектер .................................................. 60
4. ТУРБО ПАСКАЛЬДІҢ СТАНДАРТТЫ МОДУЛЬДЕРІ
 ............................................ 71
4.1 Математикалық функциялар ........................................................................... 71
4.2 Дөңгелектеу функциялары жəне типтерді түрлендіру ................................. 72
4.3 Реттік типтегі процедуралар жəне функциялар  ........................................... 72
4.4 Сөз тіркестерімен жұмыс істейтін процедуралар мен функциялар ............ 73
4.5 Басқа процедуралар мен функциялар ............................................................ 75
4.6 Енгізу-шығару процедурасы  .......................................................................... 76
5. ТУРБО ПАСКАЛЬ ТІЛІНІҢ БАСҚАРУ ОПЕРАТОРЛАРЫ
 ..................................... 84
5.1 Шартсыз көшу операторы. Белгілер. 
Бос оператор. Құрама оператор ............................................................................ 84
5.2 Шартты оператор ............................................................................................. 96
5.3 Таңдау операторы .......................................................................................... 100
5.4  Қайталану саны белгілі цикл операторы .................................................... 107
5.5 Шарты алдын ала берілген цикл операторы  ...............................................111
5.6 Шарты соңынан тексерілетін цикл операторы ............................................115
6. БАЗАЛЫҚ ҚҰРЫЛЫМДАРДЫ СИПАТТАУ
 ......................................................... 123
6.1 Жиымдарды сипаттау. Жиым элементтерін пайдалану ............................. 123
6.2 Жиын типін анықтау. Жиындардың қасиеттері.  ........................................ 134
6.3 Жазбаларды хабарлау. Жазба элементтерімен жұмыс істеу.  .................... 146
7. ТУРБО ПАСКАЛЬ ГРАФИКАСЫ
 ........................................................................... 161
7.1 Graph модулінің жалпы сипаттамасы .......................................................... 161

327
7.2 Графикалық режимді инициализациялау жəне мəтіндік режимге көшу .. 163
7.3 Сызықтармен, нүктелермен жəне фигуралармен жұмыс істеу ................. 170
7.4 Түстерді басқару ............................................................................................ 198
7.5 Графикалық режимде мəтін шығару ............................................................ 218
8. МОДУЛЬДІК ПРОГРАММАЛАУ
 ............................................................................... 236
8.1 Программа құрылымы ................................................................................... 236
8.2 Процедураны сипаттау жəне шақыру .......................................................... 237
8.3 Функцияны сипаттау ..................................................................................... 238
8.4 Формальді жəне нақтылы параметрлер ....................................................... 239
8.5 Атаулардың əсер ету аймағы  ....................................................................... 244
8.6 Рекурсивті процедуралар жəне функциялар ............................................... 246
8.7 Модуль құрылымы. Модульді іске қосу ...................................................... 248
9. ФАЙЛДАРМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУ
 .............................................................................. 254
9.1 Файлдар жайлы жалпы мəліметтер .............................................................. 254
9.2 Файлдармен жұмыс істеуге арналған процедуралар мен функциялар ..... 260
9.3 Типтелген файлдарды өңдеу ерекшеліктері ................................................ 269
9.4 Мəтіндік файлдармен жұмыс істеу .............................................................. 279
9.5 Типсіз файлдар ............................................................................................... 287
10. МƏЛІМЕТТЕРДІҢ ДИНАМИКАЛЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫ
 ............................................... 291
10.1 Статикалық жəне динамикалық жады түрлері жайлы жалпы түсінік .... 291
10.2 Динамикалық айнымалыларды сипаттау жəне оларды қолдану ............. 291
10.3 Динамикалық жадымен жұмыс істеуге арналған процедуралар 
мен функциялар  .................................................................................................. 294
1 ҚОСЫМША ............................................................................................................ 300
2 ҚОСЫМША  ........................................................................................................... 304
3 ҚОСЫМША  ........................................................................................................... 306
4 ҚОСЫМША ............................................................................................................ 308
5 ҚОСЫМША ............................................................................................................ 317
6 ҚОСЫМША ............................................................................................................ 323
7 ҚОСЫМША ............................................................................................................ 324
ҚОЛДАНЫЛҒАН ƏДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ............................................................... 325

328
Басуға 21.12.11. қол қойылды. Қағазы офсеттік. 
Қаріп түрі “Таймс” Пішімі 60х90/16. Баспа табағы 20.5. 
Таралымы 1900 дана. Тапсырыс 1618.
Тапсырыс берушінің дайын файлдарынан басылып шықты.
ЖШС РПБК «Дəуір», 050009, 
Алматы қаласы, Гагарин д-лы, 93а.
Е-mail: rpik-dauir81@mail.ru
Б.Б. Бөрібаев, А.М. Махметова 
АЛГОРИТМДЕУ ЖƏНЕ 
ПРОГРАММАЛАУ ТІЛДЕРІ
Оқулық