«
Қазақ әдебиеті» оқу пәні (оқыту қазақ тілінде)
11-
сыныптағы оқу процесінде Қазақстан Республикасы Білім және ғылым
министрінің 2013 жылғы 03 сәуірдегі № 115 бұйрығымен бекітілген (ҚР Білім
және ғылым министрінің 2015 жылғы 18 маусымдағы № 393бұйрығымен
өзгерістер мен толықтырулар енгізілген):
-
жалпы орта білім беру деңгейінің қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы
10-11-
сыныптары үшін «Қазақ әдебиеті» пәнінен үлгілік оқу бағдарламасы;
-
жалпы орта білім беру деңгейінің жаратылыстану-математикалық
бағыттағы 10-11-сыныптары үшін «Қазақ әдебиеті» пәнінен үлгілік оқу
бағдарламасы қолданылады.
Пән бойынша оқу жүктемесі:
-
қоғамдық-гуманитарлық бағыт бойынша:
11-
сыныпта аптасына 3 сағаттан, барлығы – 102 сағатты құрайды.
-
жаратылыстану-математика бағыты бойынша:
11-
сыныпта аптасына 2 сағаттан, барлығы – 68 сағатты құрайды.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы
16 қарашадағы № 660 бұйрығына сәйкес 2016-2017 оқу жылынан бастап мектеп
бітірушілер үшін жоғары оқу орындарына түсу емтиханы болып табылатын
Ұлттық бірыңғай тестілеудің (бұдан әрі – ҰБТ) жаңа форматы енгізілді.
248
Қорытынды аттестаттау – жалпы орта білім беру ұйымдарында өткізілетін
11 (12) -
сынып білім алушыларына арналған мемлекеттік бітіру емтиханы.
11 (12) сынып білім алушылары қорытынды аттестаттауда ана тілі және
әдебиетінен (оқыту тілі) эссе нысанында жазбаша емтихан тапсырады.
Ұлттық тестілеу орталығы (testcenter.kz) қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен
эссе жазу туралы мұғалімдер мен оқушыларға көмекші құрал ретінде
әдістемелік ұсынымдама әзірледі.
Әдістемелік ұсынымдамада эссе термині,
түрлері, құрылымы, ерекшелігі, талаптары және оның шығармадан
айырмашылығы жөнінде түсінік берілген. Сонымен қатар, эссе тақырыптары,
оны бағалау критерийлері және эссе жазу үлгісі ұсынылды. 11-сыныпқа
ұсынылатын жазба жұмыстары (эссе) мен сыныптан тыс оқудың саны
төмендегі 88- кестеде келтірілген.
88-
кесте. 11-сыныпқа ұсынылатын жазба жұмыстары (эссе) мен
сыныптан тыс оқудың саны
Сынып
Жазба, сыныптан тыс оқу
жұмыстарының түрлері
Оқу тоқсандары
Барлығы
І
ІІ
ІІІ
ІҮ
Қоғамдық-гуманитарлық бағыт
11
Эссе
3
3
3
3
12
Сыныптан тыс оқу
1
1
1
1
4
Барлығы:
4
4
4
4
16
Жаратылыстану-математикалық бағыт
11
Эссе
2
2
2
2
8
Сыныптан тыс оқу
1
1
2
Барлығы:
3
3
2
2
10
Эссе мазмұнын бағалау өлшем шарттары төмендегі 89-кестеде келтірілген.
89-
кесте. Эссе мазмұнын бағалау өлшем шарттары
Өлшемшарттар
Дескрипторлар
Балдар
Тақырыпты ашу
тереңдігі және
пікірлердің сенімділігі
2 балл
ұсынылған тақырыпты ұғынуы
1
эссе тақырыпқа сай келмейді
0
Проблеманы көрсетуі
1
эссе проблемасы ашылмаған
0
Дәйектемелер
3 балл
эссе тақырыбына сәйкес келетін көркем шығармадан
алынған дәйектердің болуы,
1
көркем шығармадан алынған дәйектердің болмауы
0
Автордың
ұстанымын
нақтылайтын
басқа
дереккөздерден алынған дәйектердің болуы
1
249
автордың
ұстанымын
нақтылайтын
басқа
дереккөздерден алынған дәйектердің болмауы
0
автордың жеке көзқарасының болуы
1
автордың жеке көзқарасының болмауы
0
Композициялық
тұтастығы және
логикалық жүйелілігі
3
балл
композияциялық тұтастықтың болуы, пікірлердің
бөліктері логикалық байланысты, ой біртіндеп дамиды
1
тезистік бөлімнің болмауы
0
ішкі логиканың болуы, жекеден жалпыға, жалпыдан
жекеге өту дағдысының болуы
1
логикалық байланыстың болмауы мағынасын түсінуге
кедергі келтіреді
0
сонылық, ерекшелік (қызықты байланыстар, ойламаған
бұрылыстар)
1
шығармашылық көрініс жоқ
0
Сөйлеу мәдениеті
2 балл
көркем – бейнелеу құралдарды және стилистік
сөздерді, бай лексикасын қолдану
1
сөйлеудегі бірыңғай грамматикалық құрылым
0
эмоционалдылық, тіл шешендігі
1
сөйлеу тілінің жұтаңдығы
0
Барлық балдардың жиынтығы
1
Әдеби тақырып және еркін тақырып бойынша эссенің сауаттылығы
келесі 90-кестеде көрсетілген өлшемшарттармен бағаланады. Сауаттылықты
бағалау өлшемшарттары келесі 90-кестеде келтірілген.
90-
кесте. Сауаттылықты бағалау өлшемшарттары
Өлшемшарттар
Дескрипторлар
Балдары
Орфография 3 балл
Орфографиялық қате жоқ, немесе 1 жеңіл
қате
3
1-
2 қате жіберілді
2
3-5
қате жіберілді
1
5-
тен көп қате жіберілді
0
Пунктуация 3 балл
пунктуациялық қате жоқ, немесе 1 қате
жіберілді
3
2-
3 қате жіберілді
2
4-
5 қате жіберілді
1
5-
тен көп қате жіберілді
0
Грамматикалық
норманы сақтау 2 балл
грамматикалық қате жоқ немесе, 1 қате
жіберілді
2
2-
3 қате жіберілді
1
4-
тен көп қате жіберілді
0
250
Стилистикалық
норманы сақтау 2 балл
стилистикалық қателері жоқ, немесе 1 қате
жіберілді
2
2-
3 қате жіберілді
1
3-
тен көп қате жіберілді
0
Барлық балдардың жиынтығы
10
Бес балдық жүйе бойынша эссені бағалау төмендегі 91-кестеде
келтірілген.
91-
кесте – Бес балдық жүйе бойынша эссені бағалау
Бағалудың
бес
балдық
жүйесі
бойынша баға
«2»
«3»
«4»
«5»
Мазмұны
0–3
4–6
7–8
9–10
Сауаттылығы
0-3
4-6
7-8
9–10
Осылайша, эссеге екі баға қойылады: мазмұнына және сауаттылығына.
Бірінші баға «Қазақ әдебиеті» пәніне, екіншісі – «Қазақ тілі» пәні бойынша
журналға қойылады. Қорытынды баға жылдық және емтихан бағасы негізінде
қойылады.
Егер мектеп бітіруші таңдау пәні ретінде «Қазақ әдебиеті» пәнін таңдаса,
әдебиет пәні бойынша алған бағасына емтихан тапсыру барысындағы тестілеу
бағасы қосылады. Қорытынды баға жоғарыдағы принцип бойынша қойылады.
«Қазақ әдебиеті» пәні бойынша сыныптан тыс жұмыстарды жоспарлау
және ұйымдастыру кезінде 2019-2020 оқу жылында аталып өтілетін
мерейтойлық күнтізбелік күндерге назар аударуды ұсынамыз:
2019 жылғы 9 шілде – қазақ әдебиетін қалыптастырушылардың бірі,
жазушы, публицист, драматург Жүсіпбек Аймауытовтың туғанына 130 жыл
(1889 - 1931);
15 қазан – қазақ балалар жазушысы Бердібек Соқпақбаевтың туғанына 95
жыл
(1924-1991);
15 қазан – қазіргі қазақ әдебиетінің негізін қалаушылардың бірі, ақын,
жазушы, мемлекет қайраткері Сәкен Сейфуллиннің туғанына 125 жыл
(1894-
1939);
22 қазан – Қазақстанның халық жазушысы, қоғам қайраткері, қазақ
әдебиетіне зор үлес қосқан тұлға Әбдіжәміл Нұрпейісовтің туғанына 95 жыл
(1924);
15 қараша – қазақтың көрнекті жазушысы, драматург Бейімбет
Майлиннің туғанына – 125 жыл (1894-1938)
25 желтоқсан
–
халық жазушысы, қазақ ақыны, журналист, Қазақстан
Республикасы Парламенті мәжілісінің депутаты Фариза Оңғарсынованың
дүниеге келгеніне 80 жыл
(1939 - 2014);
2020 жылғы 10 тамыз – қазақтың ұлы ақыны, ағартушы, ойшыл, жазба
қазақ әдебиетінің, қазақ әдебиетінің негізін қалаушы, философ, композитор,
аудармашы, саяси қайраткер Абай Құнанбайұлының туғанына 175 жыл (1845 -
251
1904).
2020 жылы қазақ халқының ұлы ақыны, ағартушысы Абай
Құнанбайұлының 175 жылдық мерейтойын жоғары ұйымдастырушылық және
мазмұндық деңгейде мерекелеуді қамтамасыз ету мақсатында 2019 жылғы 30
мамырда «Абай Құнанбайұлының 175 жылдық мерейтойын мерекелеу туралы»
Қазақстан Республикасы Президентінің Қаулысы жарық көрді. Қаулыда 2020
жылы Нұр-Сұлтан қаласында Абай Құнанбайұлының 175 жылдық мерейтойына
арналған халықаралық ғылыми-практикалық конференция өткізу, Абай
Құнанбайұлының 175 жылдық мерейтойын Біріккен Ұлттардың Білім, ғылым
және мәдениет мәселелері жөніндегі ұйымы (ЮНЕСКО) мен Халықаралық
түркі мәдениеті ұйымы (ТҮРКСОЙ) аясында мерекелеуді ұйымдастыру
жөнінде тапсырмалар берілген.
5 қазан – ақын, жауынгер, Қазақстан Республикасының халық жазушысы,
Қазақстан Жазушылар одағының төрағасы, КСРО және ҚазКСР Мемлекеттік
сыйлықтарының лауреаты, екі мәрте «Еңбек Қызыл Ту», II дәрежелі «Отан
соғысы», «Құрмет Белгісі» ордендері мен бірқатар медальдардың иегері Жұбан
Молдағалиевтың туғанына 100 жыл (1920 – 1988жж).
«Русская литература» оқу пәні (оқыту орыс тілінде)
Учебный предмет «Русская литература»для школ с русским языком
обучения входит в образовательную область «Язык и литература» и занимает
центральное место в общей системе эстетического и нравственного воспитания
учащихся, в развитии их самосознания, познавательных интересов,
коммуникативных способностей, художественного вкуса, читательской и
речевой культуры.
Цель обучения русской литературе в старших классах – расширение
читательского кругозора в области русской и мировой литературы,
формирование активной личностной позиции по отношению к духовным
ценностям искусства слова, развитие аналитических и творческих способностей
через постижение и интерпретацию художественных текстов.
Критерии литературного развития учащихся определяют формы и
направленность процесса изучения литературных произведений. Изучение
текстов включает: освоение их событийно-тематического содержания, умение
чувствовать и понимать словесно-образную ткань произведения; понимание
авторской позиции; способность осознавать (в степени, соответствующей
жизненному
опыту
учащихся)
идейно-художественный,
социально-
исторический и духовно-эстетический смысл произведения в целом. У
учащихся должно быть развито представление о специфике литературы в ряду
других искусств и культуре читательского восприятия художественного текста,
исторической и эстетической обусловленности литературного процесса.
Предмет «Русская литература» должен быть направлен на
формирование коммуникативных навыков учащихся, чтобы учащиеся могли в
любой стандартной и нестандартной ситуации высказать собственную точку
зрения, доказать и обосновать при необходимости, умело вести диалог в
условиях межкультурной коммуникации. Важным компонентом в обучении
252
русской литературе должна быть ориентация на формирование
функциональной грамотности личности, одним из ее компонентов которой
является грамотность чтения.
В связи с этим при обучении русской литературе необходимо усилить
работу по формированию данного компонента функциональной грамотности
как необходимого навыка использования знаний и умений для решения
широкого диапазона жизненных задач в различных сферах человеческой
деятельности, также в межличностном общении и социальных отношениях.
Изучение русской литературы должно быть направлено на
формирование духовно-нравственных качеств и патриотических чувств
учащихся, формирование казахстанского патриотизма и стремления воплотить
в жизнь общенациональную идею «Mәңгілік Ел», развитие толерантности и
умения общаться в условиях межэтнической и межкультурной коммуникации.
Планируя работу по литературе, учитель должен ориентироваться на
требования к уровню подготовки выпускников. Особое внимание при этом
необходимо уделить развитию у учащихся способностей контекстного
рассмотрения литературных явлений, умения сопоставлять литературные
факты, проводить аналогии, выстраивать литературные параллели.
При изучении литературы развитие критического мышления должно
быть связано, в первую очередь, с работой с текстом. При изучении предмета
«Русская литература» учащиеся будут глубже понимать прочитанное, овладеют
активными способами чтения и приемами работы с художественным текстом,
что позволит повысить культуру речи, эстетическое развитие, сформирует
активную личность, умеющую творчески и самостоятельно работать с текстом,
информацией.
В 11 классе продолжается изучение раздела «Русская классическая
литература и современность», содержание которого основывается на принципе
преемственности. Историко-литературная основа курса предполагает
дальнейшее изучение вершинных произведений русской классической
литературы ХIХ и ХХ веков, что развивает и систематизирует представления о
литературе и ее историческом развитии, а также позволяет осознать
особенности диалога классики и современного искусства. Русская литература
изучается не изолированно (в границах ХIХ и ХХ веков), а в современном
контексте, также прослеживаются трансформации определенных мотивов,
образов и сюжетных линий в искусстве ХIХ-ХХ веков.
В 11-м классе изучается русская литература ХХ века после 1917 года, с
делением на четыре периода, изучение которых фиксирует происходящие в ней
изменения и степень их соотнесенности с движением истории (литературный
процесс ХХ века в его развитии). Каждый период изучается по единой схеме:
обзорные, проблемные, монографические темы; материал распределен по
жанрово-родовому принципу. Каждый автор представлен ограниченным
количеством текстов, анализируемых углубленно (творческая история,
сюжетная организация, система образов, тематика, проблематика, поэтика,
стилистика). В процессе изучения анализ текста сочетается с актуальной
253
интерпретацией.
Основная
проблема
литературного
развития
–
гуманистическая миссия литературы в трагической истории ХХ века,
соответственно, цель изучения – показать, как в русской литературе ХХ века
воплощается художественный мир эпохи. В этой связи акцент делается на
специфику словесного творчества, своеобразие индивидуального авторского
стиля и теоретико-литературный подход к изучению текста.
В целях реализации профильного обучения наблюдаются различия в
обозначенных целях и задачах изучения предмета. Литературно-творческая и
читательская деятельность учащихся общественно-гуманитарного направления
ориентирована на углубленное изучение предмета и должна проявляться в
компетентности в области исследовательской и креативной культуры,
интерпретации художественного текста, создания собственного текста.
С целью дополнения содержания профильного обучения можно
предложить углубленные профильные курсы: «Современная русская
литература. Обзор жанров, идейных и тематических направлений»,
«Серебряный век в литературе и искусстве», «Мир природы в русской поэзии
XIX
века», «Современная литература для подростков», «Человек и природа в
русской лирике», «Драма как род литературы. Русский драматический театр»,
«Загадки, тайны, трагедии русской литературы XX века», «Русская литература:
классика и современность», «Возвращенная» проза ХХ века», «История
зарубежной литературы ХХ века» и др.
Курсы филологической ориентации, например, «Анализ текста. Теория
и практика», «Слово-образ-смысл: филологический анализ литературного
произведения», «Филологическая мозаика», «Основы исследовательской
деятельности», «Учимся понимать художественный текст», «Стилистика
художественного текста», «Конструирование текстов разных жанров и стилей»,
«Путь к созданию текста» и др., могут быть предложены учащимся как
общественно-гуманитарного, так и естественно-математического направления.
Для обучающихся 11-х классов большое значение имеет внеклассная
работа по литературе, складывающаяся из работы повседневной (руководство
внеклассным
чтением),
эпизодической
(читательские
конференции,
литературные и поэтические вечера, экскурсии), циклической (работа кружков,
объединений, клубов, музеев и др.).
Количество учебных часов, отводимых учебной программой на изучение
произведения, носит рекомендательный характер: возможна корректировка
распределения количества часов в рамках темы для проведения творческих
работ, поэтических чтений, читательских конференций и др.
Эссе – прозаическое сочинение небольшого объема и свободной
композиции, выражающее индивидуальные впечатления и соображения по
конкретному поводу или вопросу и заведомо не претендующее на
254
определяющую или исчерпывающую трактовку предмета.
В содержании эссе оцениваются в первую очередь умение четко и
грамотно формулировать мысли, структурировать информацию, использовать
основные понятия, выделять причинно-следственные связи, иллюстрировать
опыт соответствующими примерами, аргументировать свои выводы.
Государственный экзамен по русскому языку и литературе представлен в
форме эссе, включающий десять тем разной проблематики, сгруппированных в
соответствии с определенной структурой: пять литературных тем, пять тем
являются свободными.
Необходимо выбрать только одну из предложенных тем, а затем написать
эссе на эту тему в объеме 250-300 слов. Необходимо тщательно продумать
композицию эссе.
Эссе необходимо писать четко и разборчиво, с соблюдением норм речи.
Участникам экзамена разрешается пользоваться орфографическими и
толковыми словарями, сборниками афоризмов и текстами произведений.
Продолжительность экзаменационной работы.
На выполнение экзаменационной работы по родному языку и литературе
отводится 3 астрономических часа. В продолжительность выполнения
экзаменационной работы по учебным предметам не включается время,
выделенное на подготовительные мероприятия (инструктаж обучающихся,
выдачу экзаменационных материалов, заполнение экзаменационных работ).
Оценивание результатов экзамена по русскому языку (письменная
форма).
Для оценки экзаменационной работы используется комплекс критериев
оценивания.
При проверке эссе
оценивается
уровень
сформированности
следующих умений:
−
создавать текст в соответствии с заданной темой;
−
логично излагать мысли, выстраивая тезисно-доказательную часть
эссе- рассуждения;
−
подбирать убедительные аргументы, создавая аргументированное
высказывание; выявлять отношение автора к поставленным проблемам,
сопоставлять свою позицию с другой точкой зрения;
−
осуществлять выбор языковых средств в соответствии с родом, жанром
и темой эссе; оформлять текст в соответствии с нормами литературного языка.
Рекомендованы следующие подходы к оценке экзаменационных
работ по языку обучения:
−
экзаменационная работа оценивается путем сложения баллов по
указанным критериям и их перевода в пятибалльную систему оценивания;
−
эссе на литературную тему, эссе на свободную тему оцениваются по
критериям, указанным в представленной ниже таблице.
Результирующие баллы за экзаменационную работу определяются,
исходя из следующих положений:
−
если баллы, выставленные двумя экзаменаторами, совпали, то эти
255
баллы являются окончательными;
−
если установлено несущественное расхождение в баллах,
выставленных двумя экзаменаторами, то окончательные баллы определяются
как среднее арифметическое баллов двух экзаменаторов с округлением в
соответствии с правилами округления чисел;
−
если установлено существенное расхождение в баллах, выставленных
двумя экзаменаторами, то назначается дополнительная (третья) проверка.
Существенным расхождением в баллах, выставленных двумя
экзаменаторами, является расхождение в 7 и более баллов. Ниже в таблице 92
приведено количество письменных работ (эссе) внеклассных чтений.
Таблица 92. Количество письменных работ (эссе) и внеклассных чтений.
Класс
Виды письменных работ
Учебные четверти
Итого
І
ІІ
ІІІ
ІҮ
Общественно-гуманитарное направление
11
Эссе
3
3
3
3
12
Внеклассное чтение
1
1
1
1
4
Всего
4
4
4
4
16
Естественно-математическое направление
11
Эссе
2
2
2
2
8
Внеклассное чтение
1
1
2
Всего
3
3
2
2
10
Ниже в таблице 93 приведены критерии оценивания содержания эссе.
Таблица 93. Критерии оценивания содержания эссе.
Достарыңызбен бөлісу: |