Ар-ұждан ғылымы
Ар-ұждан адамның адамгершілік бағдары
ретінде. Адалдық, әділеттілік, ашықтық ар-
ұжданға сәйкес өмір сүрудің мүмкіндігі
ретінде. Адамның адамгершілік санасы.
Мен азаматпын!
Азамат. Азаматтық парыз. Азаматтық сезім.
Отанға қызмет ету.
Негізгі орта білім берудің оқу пәндері арқылы сыбайлас жемқорлыққа
қарсы мәдениетті қалыптастыру.
116-
кесте. Негізгі орта білім беру деңгейінің 5-9-сыныптарына арналған
«Қазақ тілі» пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасындағы
тақырыптар (оқыту қазақ тілінде)
1.
Жасөспірім
және заң.
Тыңдалым
және
айтылым
8.1.3.1 тыңдалған мәтіннің мазмұнын түсіну,
ұсынылған ақпараттан астарлы ойды анықтау
Оқылым
8.2.6.1 оқылым стратегияларын қолдану:
комментарий жасау, іріктеп оқу, талдап оқу;
8.2.7.1 ғаламтор, энциклопедия, газет-журналдар,
оқулықтардан алынған деректерді дәлел ретінде
қолдану, авторына сілтеме жасау
Жазылым
8.3.1.1 тақырып бойынша материал жинақтап,
тезистік жоспар құру;
8.3. 4.1 эссе құрылымы мен даму желісін сақтап,
мәселе
бойынша
ұсынылған
шешімнің
артықшылығы
мен
кемшілік
тұстарын
салыстыру,
өз
ойын
дәлелдеп
жазу
(аргументативті эссе)
2. Кәсіп пен
еңбек. Болашақ
мамандықтары.
Тыңдалым
және
айтылым
8.1.4.1 мәтінде көтерілген мәселені (тұрмыстық,
әлеуметтік) талдай отырып, негізгі ойды анықтау;
8.1.5.1 перифраз түрінде берілген сұрақтар
арқылы мәтіннен қажетті ақпаратты таба білу,
көтерілген мәселе бойынша ой тұжырымдау
Оқылым
8.2.1.1 тұтас және аралас мәтіндердегі (кесте,
диаграмма,
сызба,
сурет)
ақпараттарды
салыстыру;
8.2.5.1
перифразаның түрлі тәсілдерін қолдана
отырып, мәтін бойынша сұрақтар құрастыру
Жазылым
8.3.4.1 эссе құрылымы мен даму желісін сақтап,
мәселе
бойынша
ұсынылған
шешімнің
321
артықшылығы
мен
кемшілік
тұстарын
салыстыру,
өз
ойын
дәлелдеп
жазу
(аргументативті эссе)
3. Адам құқығы
мен бостандығы.
Синтаксис
Тыңдалым
және
айтылым
9.1.5.1 мәтіндегі айтылған ойға өз көзқарасын
білдіреді, сыни тұрғыдан баға беріп айту;
9.1.6.1
қоғамдық-саяси,
ғылыми,
коммуникативтік жағдаятқа сай тиісті сөздер мен
фразаларды таңдау, орта көлемді монолог
дайындау
Оқылым
9.2.5.1
мәтінде көтерілген мәселеге оқырманның
қарым-қатынасын анықтауға арналған талқылау
сұрақтарын құрастыру
Жазылым
9.3.4.1 эссе құрылымы мен даму желісін сақтап,
көтерілген мәселе бойынша екіжақты пікірді
немесе жағдаятты талқылау, біреуіне таңдау
жасап, өз ойын дәлелдеп жазу(аргументативті
эссе)
117-
кесте. Жалпы орта білім беру деңгейінің жаратылыстану-
математикалық бағыттағы 10-11-сыныптарына арналған «Қазақ тілі» пәнінен
жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасындағы тақырыптар (оқыту
қазақ тілінде)
1. Қазіргі қоғам
құндылықтары:
мәдениет және
өркениет.
Сөз мәдениеті
Тыңдалым
және
айтылым
10.1.3.1 мәтінде көтерілген мәселені (қоғамдық-
саяси) талдай отырып, негізі ойды анықтау және
ғаламдық мәселелермен байланыстыру
Оқылым
10.2.5.1
мәтіндегі негізгі ойды анықтау, көтерілген
мәселеге баға беріп, мәліметтер мен пікірлерді өңдей
білу
Жазылым
10.3.3.1 қажетті клишелер мен лексикалық
құрылымдарды
қолданып,
көтерілген
мәселе
бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу («келісу,
келіспеу» эссесі)
2. Қазіргі қоғам:
әлеуметтік
теңсіздік.
Тілдік жүйе
және стиль
Тыңдалым
және
айтылым
10.1.1.1 мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз
біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру
Оқылым
10.2.4.1 әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми ісқағаздар,
публицистикалық, ауызекі сөйлеу, көркем әдебиет
стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға
сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін
салыстыра талдау
Жазылым
10.3.3.1 мәтін құрылымын сақтай отырып, әртүрлі
графиктік мәтіндегі деректерді салыстырып, маңызды
тұстары мен үрдістерді талдап жазу;
10.3.4.1 қажетті клишелер мен лексикалық
құрылымдарды
қолданып,
көтерілген
мәселе
бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу («келісу,
келіспеу» эссесі, аргументативті эссе)
3.
Қазіргі қоғам.
Миграция.
Зияткерлік
Тыңдалым
және
айтылым
11.1.2.1 мамандандырылған тар аядағы арнайы
мәтіндердегі (интервью) мақсатты аудиторияға
арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік
322
миграция.
Шешендік
сөздер
оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау;
11.1.6.1 коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік
алдында дұрыс сөйлеу, тыңдаушыларға ықпал ете
білу, шешен сөйлеу
Оқылым
11.2.1.1 әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте,
диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді
салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау
Жазылым
11.3.3.1 мәтін құрылымын сақтай отырып, әртүрлі
графиктік мәтіндегі деректерді салыстырып, маңызды
тұстары мен үрдістерді талдап жазу, өзіндік тұжырым
жасау
118-
кесте. Жалпы орта білім беру деңгейінің жаратылыстану-математика
бағытындағы 10-11-сыныптарына арналған «Қазақ әдебиеті» пәнінен
жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасындағы тақырыптар (оқыту
қазақ тілінде)
Заман
шындығы
Б. Мұқай «Өмірзая»
романы,
Ерболат Әбікен
«Пәтер іздеп жүр
едік» әңгімесі
Түсіну және
жауап беру
11.1.3.1 көркем шығармадағы
кейіпкерлер жүйесін жинақтау мен
даралау арқылы өмір шындығын
көрсету;
11.1.5.1 ұлттық құндылықтардың
маңыздылығын
ғаламдық
тақырыптағы
контекстермен
байланыстыру
Анализ және
интерпрета
ция
11.2.2.1 шығармадағы авторлық
идеяның
өмір
шындығымен
байланысын анықтау;
11.2.4.1
әдеби
туындыдағы
көтерілген мәселелерге өзіндік
көзқарас
тұрғысынан
шығармашылық жұмыс (эссе,
әңгіме, өлең, әдеби және еркін
тақырыптарға шығарма) жазу;
11.2.5.1
әлем
және
қазақ
әдебиетіндегі
ортақ
құндылықтардың
үндестігін
талдау
Бағалау
және
салыстыру
11.3.2.1 көркем шығармадағы
заман көрінісі мен қазіргі заман
көрінісін салыстырып бағалау;
11.3.4.1 шығарманы идеялық
жағынан
мазмұндас
туындылармен салыстыра отырып,
әдеби сын жазу
119-
кесте. Негізгі орта білім беру деңгейінің 5-9-сыныптарына арналған
«Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу
бағдарламасындағы тақырыптар (оқыту қазақ тілінде емес)
323
Жер
байлығына
аяулы
көзқарас
Ш. Айтматов
«Ана - Жер
Ана»
Тыңдалым 6.1.2.1 тыңдалған мәтіннің негізгі мазмұнын
түсіну, негізгі және қосымша ақпараттарды
анықтау
Айтылым
6.2.4.1 шағын көлемді мәтіндегі жеке
эпизодтарды
сипаттау
және
тілдік
ерекшелігіне салыстыру жасау
Оқылым
6.3.6.1 тақырып бойынша үйренген сөздерін
қолдана отырып, мәтінде көтерілген мәселені
шынайы өмірмен байланыстыру
Жазылым 6.4.1.1 мәтіндердің стильдік ерекшелігін
сақтай отырып, күнделік жазу
Сауда жасай
білесің бе?
Абай
Құнанбаев
«Базарға қарап
тұрсам әркім
барар»
Тыңдалым 8.1.4.1 орта көлемді прозалық, драмалық
және поэзиялық шығармалардан үзінді
тыңдау, тақырыбы мен идеясын талдау;
8.1.6.1
тыңдалым
материалдарының
мазмұны негізінде деректерді келтіре
отырып, дәлелді жауап беру
Айтылым
8.2.6.1 кесте, диаграмма, нұсқаулық
шартты белгілер мен сызбаларда берілген
ақпаратты талдау, баға беру
Оқылым
8.3.6.1 тақырып бойынша бірнеше мәтінде
көтерілген мәселелерді салыстыра отырып,
баға беру
Жазылым 8.4.2.1 эссе құрылымы мен дамуын сақтап,
тақырыпқа байланысты берілген мәселенің
оңтайлы шешілу жолдарын ұсыну;
8.4.4.1 тақырып бойынша мәліметтерді
жинақтап, эссе жазуда тиімді қолдану
Заң –
қоғамның
тірегі
Айбатыр
Сейтақ
«Азат елдің ар-
намысы – Ата
Заң»
Тыңдалым 9.1.4.1 орта көлемді прозалық, поэзиялық
шығармалардан үзінді тыңдау, көтерілген
(тұрмыстық, әлеуметтік, қоғамдық) мәселені
анықтап, өз пікірін білдіру;
9.1.6.1
тыңдалым
материалдарының
мазмұны негізінде көтерілген мәселеге сыни
көзқарасын білдіру
Айтылым
9.2.2.1
коммуникативтік
жағдаяттарға
байланысты сөйлеу этикеті формаларын
дұрыс таңдай білу
Оқылым
9.3.2.1 ғылыми стильде (аннотация, тезис)
жазылған еңбектердің тілдік және жанрлық
ерекшелігін анықтап, талдау жасау
Жазылым 9.4.1.1мәтіндердің жанрлық және стильдік
ерекшелігін сақтап, аннотация жазу
120-
кесте. Жалпы білім беру деңгейінің 10-11-сыныптарына арналған «Қазақ
тілі мен әдебиеті» жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасындағы
тақырыптар (жаратылыстану-математикалық бағыт, қоғамдық-гуманитарлық
бағыт)
324
Сауда мен
көмек: екі
жақты
келісімді
сауда
Ыбырай
Алтынсарин
«Дүние қалай
етсең
табылады?»
Тыңдалым 10.1.6.1 көтерілген мәселе бойынша әртүрлі
дереккөздерден алынған мәтіндерді тыңдау
және салыстыру, өз көзқарасын аргументтер
негізінде дәлелдеу
Айтылым 10.2.4.1 мәтіндегі бөлімдердің, абзацтардың
орналасу тәртібін, ақпараттың тақырыппен
байланысын анықтау, оған түсініктеме беру
Оқылым
10.3.6.1
мәтін
мазмұнындағы
деректі
ақпаратты толық анықтап, негізгі ойға өз
көзқарасын білдіру және оны бағалау
Жазылым
10.4.2.1 қажетті клишелер мен лексикалық
құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе
бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу
(аргументативті эссе)
Әлеуметтік
теңсіздік:
адам
құқықтары
және көмек
Ұлықбек
Есдәулет
«Қара пима»
поэмасы
Тыңдалым 10.1.3.1
оқу-кәсіби,
қоғамдық-саяси,
әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында
қолданылған сөздер мен термин сөздердің
мағынасын түсіну;
10.1.5.1 мәтіннен автордың көзқарасын (негізгі
ойын) негіздейтін аргументтерді талдай
отырып, астарлы ойды анықтау
Айтылым 10.2.5.1 пікірталастың «пікірталас -монолог»,
«пікірталас-диалог»,
«пікірталас-полилог»
түрлерінде сенімді және еркін сөйлеу
Оқылым
10.3.1.1 мәтіндегі негізгі және қосымша
ақпараттарды анықтай отырып, факті мен
көзқарасты ажырату, мәтін идеясымен
байланысын анықтау;
10.3.3.1
әдеби
шығармада
көтерілген
әлеуметтік-қоғамдық мәселені талдау және
кейіпкерлерді шынайы өмірмен салыстырып
бағалау
Жазылым
10.4.2.1 қажетті клишелер мен лексикалық
құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе
бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу («келісу,
келіспеу»
эссесі,
дискуссивті
эссе,
аргументативті эссе)
121-
кесте Жалпы білім беру деңгейінің 10-11-сыныптарына арналған «Қазақ
тілі мен әдебиеті» жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасындағы
тақырыптар (жаратылыстану-математикалық бағыт, қоғамдық-гуманитарлық
бағыт)
Қоғам және
заң
Ермек
Өтетілеуұлы
«Ата Заң»,
Шешендік
сөздер
Тыңдалы
м
10.1.4.1 драмалық, прозалық, поэзиялық
шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген
жалпыадамзаттық мәселені айқындау;
10.1.6.1 көтерілген мәселе бойынша әртүрлі
дереккөздерден алынған мәтіндерді тыңдау
және салыстыру, өз көзқарасын аргументтер
негізінде дәлелдеу
Айтылым 10.2.4.1 мәтіндегі бөлімдердің, абзацтардың
325
орналасу тәртібін, ақпараттың тақырыппен
байланысын анықтау, оған түсініктеме беру
Оқылым
10.3.6.1
мәтін
мазмұнындағы
деректі
ақпаратты толық анықтап, негізгі ойға өз
көзқарасын білдіру және оны бағалау
Жазылым 10.4.3.1 шығармашылық жазба жұмыстарында
көркемдегіш
құралдар
мен
айшықтау
амалдарын тиімді қолданып жазу
Қазіргі
қоғамдағы
әлеуметтік
теңсіздік
Ерболат
Әбікенұлы
«Пәтер іздеп
жүр едік»
әңгімесі
Тыңдалы
м
11.1.1.1 мәтін үзінділері бойынша болжам
жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу
Айтылым 11.2.5.1 көпшілік алдында сөз сөйлеуде
маңызды орын алатын тілдік (вербалдық) және
бейвербалдық элементтерді қолданып, сенімді
және еркін сөйлеу
Оқылым 11.3.3.1
әдеби
шығармада
көтерілген
әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және
әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыру
Жазылым 11.4.1.1 ғылыми және публицистикалық
стильдің
жанрлық
және
стильдік
ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды
қолданып, шағын мақала жазу
Қоғамдағы
жұмыссызды
қ мәселесі
Ыбырай
Алтынсарин
«Атымтай
жомарт»
Тыңдалы
м
11.1.6.1 көтерілген мәселе бойынша әртүрлі
дереккөздерден алынған мәтіндерді тыңдау
және салыстыру, өз ойын логикалық дұрыс,
аргументті және айқын жеткізу
Айтылым 11.2.4.1
кәсіби
бағыттағы
түпнұсқа
мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді,
сипаттамаларды,
сандық
көрсеткіштерді,
сілтемелерді) анықтау, олардың қолданылу
мақсатын талдау
Оқылым 11.3.3.1
әдеби
шығармада
көтерілген
әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және
әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыру
Жазылым 11.4.2.1 қажетті ақпараттарды орынды
қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын
дәлелдеп эссе жазу (дискуссивті эссе)
«Құқық негіздері» оқу пәні (9-сынып):
«Қылмыстық
жауапкершілік»
бөлімі
бойынша
Қылмыстық
жауапкершіліктің мәні неде? және Кімдер сыбайлас жемқорлықтың
субъектілері болып табылады? тақырыптары берілген.
Аталған тақырыптар келесі оқу мақсаттарын қамтиды: құқықтық
жағдаяттарды талдау арқылы қылмыстық жауаптылықты және жаза түрлерін
анықтау; сыбайлас жемқорлықпен күреске бағытталған құқықтық актілерді
талдау.
«Құқық негіздері» оқу пәні (10-11-сыныптар):
Пәннің білім мазмұнында «Жария құқық» бөлімі бойынша 10-сыныпта
Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүйесі.
Қазақстан Республикасындағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске
бағытталған құқықтық және саяси актілер: Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес
326
туралы Қазақстан Республикасының заңы. 2015-2025 жылдарға арналған
Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы
стратегиясы тақырыптары берілген. Осы тақырыптар сыбайлас жемқорлыққа
қарсы бағдарламалық-саяси және құқықтық актілердің негізгі ережелерін
түсіндіру; нақты жағдаяттарды талдау кезінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы
күрес туралы заңның негізгі ережелерін пайдалану оқу мақсаттарымен
қамтылған.
11-
сыныпта
Сыбайлас
жемқорлық
құқық
бұзушылық
үшін
жауапкершілік. Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық үшін тәртіптік,
әкімшілік және қылмыстық жауапкершілік тақырыптары берілген. Аталған
тақырыптар сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықты басқа құқық
бұзушылық түрлерінен (заңсыз сыйақы алу, алаяқтық) ажырату; Қазақстан
Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнама нормаларына сәйкес
адамдардың әрекетін саралау атты оқу мақсаттарымен қамтылған.
«
Қазақстан тарихы» оқу пәні (5-9-сыныптар):
Тәуке ханның билігі. «Жеті жарғы». Қазақтың ұлы билері. Қазақ
хандығының мемлекеттік-әкімшілік құрылымы. Қазақ қоғамының әлеуметтік
стратификациясы, Тәуке хан тұсындағы қазақтардың қоғамдық-құқықтық
жүйесі тақырыптары қамтылған.
Неліктен А. Левшин Тәуке ханды «Дала Ликургі» деп атады? Әлеуметтік
топтар қазақ қоғамында қандай рөл атқарды? зерттеу сұрақтары мен Қазақ
хандығындағы әлеуметтік топтардың орнын анықтау; қоғамдық-саяси өмірдегі
сұлтан, би, батыр, жыраулардың қызметтерін сипаттау; қазақ хандарының
мемлекетті нығайтудағы рөлін анықтау атты оқу мақсаттары берілген.
Қазіргі кездегі Қазақстанның дамуындағы басым бағыттары; Қазақстан -
2030» Стратегиясы – мемлекет дамуындағы жаңа кезең; «Қазақстан – 2050»
стратегиялары тақырыптары берілген. «5 институтционалды реформаларды
жүзеге асырудағы 100 нақты қадам» ұлт жоспары неліктен қабылданды?
«Қазақстан - 2030» Стратегиясын қабылдау қажеттілігі неден туындады?
«Қазақстан – 2050» Стратегиясы қандай жаңа саяси бағытты белгіледі? атты
зерттеу сұрақтары және ұзақ мерзімді мемлекеттік стратегияларды талдау атты
оқу мақсаты қамтылған.
«
Қазақстан тарихы» оқу пәні (10-11-сыныптар):
«
Ұлттық мемлекеттіліктің жаңғыртылуы» тақырыбында Мемлекеттік
стратегиялар мен бағдарламалардың мазмұнын зерттей отырып Қазақстан
Республикасының даму бағдарларын болжау оқу мақсаты қамтылған.
«
Дүниежүзі тарихы» оқу пәні (10-11-сыныптар):
Құқықтық мемлекет принциптерінің жүзеге асырылуының тарихи
тәжірибесі тақырыбы мен мемлекеттердің мысалында құқықтық мемлекеттің
қалыптасу жолдарын талдау; мемлекеттердің мысалында құқықтық мемлекет
принципте рінің жүзеге асу ерекшеліктерін салыстыру; қазіргі кездегі адам
құқықтарының Жалпы Декларациясының маңызын негіздеу оқу мақсаттары
берілген.
Жалпы орта білім беру деңгейінің 10-11-сыныптарына арналған
«
Алғашқы әскери және технологиялық дайындық» пәнінен жаңартылған
327
мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы
күрестің негізгі принциптерін айқындайтын тақырыптар топтамасы:
Сыбайлас жемқорлық көріністерінен туындайтын қауіп-қатерден
Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге және
сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтың алдын-алу, анықтау,
олардың зардаптарын жою және жауапқа тарту арқылы мемлекеттік
органдардың қызметтері туралы «Алғашқы әскери және технологиялық
дайындық» пәнінде қарастырылған бөлімдер мен тақырыптар:
Алғашқы әскери және технологиялық дайындық оқытушы-
ұйымдастырушы әскери істі оқыту процесінде жастардың бойында азаматтық
таным, Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін қорғау, әскери қызметке
деген саналы жауапкершілікті қалыптастыруға тәрбиелеу мен оқытудың басты
міндеттерін шешеді.
Әр сабақ сайын білім алушылар әскери анттың рөлі мен маңызын
түсінулеріне, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштеріне, оның дәстүрлері мен
әскер түрлерінде қызмет ету ерекшеліктеріне, әскери мамандыққа деген
қызығушылықтарын дамытып, білім алушылардың әскери білім алуларына
деген ұмтылыстарын ынталандыру керек. Сонымен қатар Қазақстан
Республикасы Қарулы Күштерінің жарғылары – бұл Қарулы Күштердің
тұрмыс-тіршіліктерін реттестіретін заңдар жиынтығы, ал жарғы талаптарын
орындау – әрбір әскери қызметкердің міндеті екендігін түсіндіру қажет.
«
Кіріспе сабағы» бөлімі:
1) білім алушыларға «Алғашқы әскери және технологиялық дайындық»
пәніне оқыту мақсат-міндеттері мен мазмұнын;
2) «Қазақстан Республикасының қорғаныс және Қарулы Күштер туралы»,
«Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы», «Ұлттық
қауіпсіздік туралы», «Азаматтық қорғану», «Білім туралы» Қазақстан
Республикасының Заңдарын, «Алғашқы әскери дайындық пәнін жүргізу және
ұйымдастыру» және оның оқу-материалдық базасын қалыптастыру ережелерін
бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2014 жылғы 19
желтоқсандағы № 606 бұйрығы. «Көлік құралының сәйкестендіру нөмірі
Достарыңызбен бөлісу: |