Сыйлы қонаққа сойылмайтын түлікке қатысты мақал

76 
 
 
20. Неліктен ешкінің серкесін әрдайым қойдың отарына қосып отырган? 
A) 
Серке қазақтар үшін өсімтал малдың бірі болғандықтан 
B) 
Серке қазақтың қасиетті малдарының бірі болған. 
C) 
Серке төрттүлік малдың ішіндегі ең шыдамдысы болаған. 
Д)Отарды бастап, жайылымға апарып, әкелетін қасиеті болғандықтан 
Е) Ешкінің еті жеңіл әрі сіңімді, сүті аса кұнарлы болғандыктан 
 
1163 нұсқа 
1-мәтін 
Бір үзім Нан 
Подъезден шыққан кішкентай қыз қолындағы жұқа дорбаны әрең көтеріп, қоқыс 
жәшігіне әкелді де, аудара салды. Жапырақтан-жапырақтай кесілген, жартылай 
желінген аппақ нандар! 
Мұны көзі шалып калган Ғаббас кария: 
-  Әй, балам-ау, обал смес пе? - дегеише қыз подъезд есігінс зып бсріп кіріп кетті. 
Нұржан мектептен қайтып келе жатқан. Көрші қарияның ренжим, басын шайқап 
отырғанын көріп: 
-  Ата, кімге ренжіп отырсыз? - деп сұрады. 
-  Е-ей, балам-ай! Біреу тонып секіреді, біреу тоңып секіреді. Сонау сұрапыл Ұлы Отан 
соғысы жылдары біз он-он бір жастагы бала едік. Қарнымыз тойып тамақ та ішпейміз. 
Нанды мөлшерлеп береді. Жегіміз кеп, тәбетіміз тартып тұрса да сұрамаймыз... Қазір 
ше? Нанды қадірлемейміз. Қатып қалса, қоқыс жәшігіне әкеп тастаймыз. Ысырапқа жол 
беріп, аяқасты етеміз. Олай жасауға болмайды. 
1. Әңгіменің дұрыс реті 
1. Кішкентай қыз 
2.  Нан үзімдері 
3.  Нұржан 
4.  Ғаббас қария 
5.  Естелік 
А)1,2,4.3,5 
B)3,4.5,1,2 
C)1,2,3,4,5 
Д)4,5,1,2.3 
Е)2,3,4,5,1 
2. 
Қарияны ренжіткен жағдай 
А) Нанды мөлшерлеп бергені 
В) Жастардың ысырапқа жол беруі 
С) Қыздын қарт адамға көңіл белмеуі 
 
Д) Заманның, уақыттың өзгергендігі 
Е) Сұрапыл соғыстың есіне түсуі 
 
2- 
мәтін 
 
Албанның Алжан руынан шыққан көкжал Хангелді батырдай атасынан тәлім алған 
Райымбектің жаужүректілігі жастайынан байқалған Жиендерінің жанарынан от 
байқаған Жалайыр Орақ батыр ұрпақтарына бәсірсге жүйріктін тұқымын, қолга 
ұстарға шымболаттан құйылған қылыш сыйлауы содан болса керек. Әке, баба, нағашы 
жұрт ортасында бұлаң салған баланың бәйгеде өз атын өзі ұрандағаны жұртқа аян. 
Осы өр рух кейіннен жоңғарға қарсы алдаспан боп сермілді. Он жеті жасынан 
Көкойнағын ойнатып, қалмаққа қырғын салған Райымбек Түкеұлы ерліктерінің 
арасында ерекше аталатыны - қазірде Алматы- Нарынқол тасжолының 167 
шақырымында тұрған Ойрантебеде қалың қалмақты жекпе-жекке шақырып, бөрі 
төген қойдай дүрліктіруі. 
Бадам өзені туралы естігендер кеп. Бірақ, соның Райымбек батырдан жеңілген калмақ 
нояны Бадам-бахадүрдің есімімен байланысты екенін кеп адам біле берменді. Кеген 
деген жер атауын да қаламақ тайшысы Гегенге теңейді. Кей деректерде Геген діни 
лауазым дейді. 
Райымбек батыр 1729 жылы Аңырақайдағы шайқаста Наурызбай, Өтеген, Кабанбай, 
Бегенбай сынды қазақ ерлерімен үзеңгі түйістіре отырып, Сары Мыңжанын әскерін 
талқандаған. 

77 
 
 
3. 
Баланың бәйгеде өз атын өзі ұрандаған әрекеті нені білдіреді? 
A) Баланың өзімшілдігін 
B) Баланын бәйгеге деген сүйіспеншілігін 
С) Баланың ерлігі мен рухының биіктігін 
Д) Баланың бәйгеде озғандығын 
Е) Баланың атаққұмарлығын 
4. 
Мәтіннің екінші азатжолы бойынша түйін 
A) Қазақтың көптеген жер атауларына елін қорғаған батырлар есімі берілген. 
B) Алматы-Нарынқол тасжолының бойында тарихи деректер көп. 
C) Алматы жақта Райымбек есімімен аталатын елді мекен бар. 
Д) Райымбек батырдың жастайынан байқалған жаужүректілігі. 
Е) Қазақтың кейбір жер атаулары жоңғар-қалмақ шапқыншылығымен байланысты 
5. 
Орақбатыр РаИымбекке кім 
болады? 
А)Нағашы 
В) Бала 
С) Жиен 
Д) Әке 
Е) Аға 
6. 
Райымбектің ерекше ерлігін 
танытқан шайқас 
A) Гегенмен шайқас 
B) Ойрантөбедегі шайкас 
C) Сары Мыңжанмен шайқас 
Д) Бадам-бахадүрмен шайқас 
Е) Анырақай шайқасы 
 
3- 
мәтін 
Бақытсыз бай 
Ертеде бір бай өмір сүрді. Оның туысқаны да, баласы да - жннаган мал- мүлкі мен 
акшасы сді. Содарды баладай мәпелеп күтстін. Бір күні ол жалшысынын көңілді 
күлкісін естіп, оның үйін айналшықгап тың тыңдады. Бірақ мардымды ештеңе ести 
алмады. Ол ертесіне жалшыны түннің ортасына дейін босатпай әбден жұмысқа салды 
Бірақ кешегі күлкі тағы қайталанды. Дегбірі қашып шыдамсызданған бай енді: “Мынау 
менің қазынамнан ұрлап жүр, сол үшін үйіне барып мәз болып жатыр."- деген жаман 
ойға кетті. Ол жалшысынын есігін бір теуіп кіріп барды. Сөйтсе, жалшысы екі баласын 
аркасына мінгізіп алып, өзі ат болып ойнап жүр екен. 
-  Ақымақ. бүгін қиралаңдап дұрыс жұмыс істемедің! Түнімен балаларыңды 
ойнатамын деп шаршанды екенсің ғой! - деп ақырды. 
-  Қожайын, осы екі балапанымды көргенде шаршау уайым дегенді ұмытып тыңайып, 
сергіп қалам, - деп байыпты қалпынан жазбай жауап берді жалшысы. 
-  Нагыз акымақ екен! - деп, үйден атып шыққан бай енді: “Мен кеш кіріп қалдым ба 
екен, ол ұрлаған ақшасын тығып үлгерді де, маған сыр бермей отыр сұмпайы,"- деп 
күдігінен арыла алмай-ақ қонды. 
Екінші куні жалшы тан атканша жұмыс істейді. Бірақ ол еш реніш білдірмей үйіне 
қайтты. Бай сонынан бұқпантайлап барып тағы тын тыңдалы. Құлағына шықырлаған 
ақша мен сылдырлаған күміс теңгені жалшысы санап жаткандай естіліп кетті. Ол тағы 
да есікті бір теуіп кіріп барды. Екі баласын екі жағына алып рахаттанып ұйықтап 
жатқан жалшысын көргенде не істерін білмей қалды. Үн-түнсіз үйден шығып кетті. 
Сонда да күдігі сейілер емес. Ертесіне жалшысынык көңілді, сергек қалпы байга езін 
мазақ қылып тұрғандай көрінді. Бай ақыры: 
-  Менін қаызымнан біраз қаражат жоғалды. Соны сен алдың. Себебі сен үнемі көнілді 
жүресің, тыққан ақшан болған соң көңілің тоқ боп жүр, - деді. Сонда жалшысы: 
-  Қожайын, жағдайың сорлы құлдан да жаман-ау. Күнде кешке үйімді торуылдайсын. 
Менің байлығым - екі балам мен жан жарым және денсаулығым мен қара күйім. 
Құланиектеніп тан атқаннан кеш батқанша тәңірімнен осы байлығымнан айыра көрме 
деп тілеймін. Сондықтан мен бақыттымын, көңілдімін. - деп жауап берді. 
Не дерін білмеген бай үн-түнсіз калды. “Япырмай шынында да мына кара құл бақытты. 
Мен сияқты қызғанатын байлығы да жок. Байлық маған бақытсыздык үшін біткен бе? 
Басым ауырып кетті”. 
Осы күні жалшы үйіне ерте қайтты. Оның сыртынан карап тұрған бай алдынан жүгіріп 
шыккан екі баласына қызыға қарап қалды.. 

78 
 
 
7. 
Кедейдің тілегі 
A) Мол байлыкка жолыкгыр 
B) Жаксы жүмыс бер 
C) Өміріме жеңілдік бер 
Д) Бар байлыгымнан айырма 
Е) Байдың құлдығынан құтқар 
9. Жалшының бақыты 
A) Жұмысы 
B) Қазынасы 
C) Ақшасы 
Д) Байлығы 
Е) Балалары 
11. Байға күдік тудырған нәрсе 
А) Көңілді күлкі 
B) Сылдыраған күміс 
C) Шықырлаган ақша 
Д) Кедей балалары 
Е) Кедейдің сөзі 
8. Байдың бақытсыздығының себебі 
А) Отбасының жоқтығы 
B) Кедейдің тілегі 
C) Байлығының молдыгы 
Д) Жинаған мүлкі 
Е) Кедейдің еңбегі 
10. Әңгіменің түйіні 
A) Қайырсыз байдан қайнатқан су артық 
B) Байға кұл болғанша, байғұска ,ұл бол 
C) Бай байга құяды, сай сайга кұяды 
Д) Жаңа бай мактаншақ келер 
Е) Балалы үй - базар 
12. Байдың бойындағы қасиет 
A) Еңбекқорлық 
B) Тәкаппарлық 
С) Қызғаншақтық 
Д) Адалдық 
Е) Мактаншақтық 
 
4- 
мәтін 
 
1.1465-1470 жылдяр - хандықтың құрылған емес, нығайған уақыты, халықтың өз 
тәуелсіздігін жариялаған емес, көрші жұрттарға біржола танылған мезгілі. Туптеп 
келгенде, мұның бәрі қазақ тарихының бастауын мүмкін болғанынша кейіндету 
талабының бір көрінісі ғана. Қазақ хандығының құрылуы 
ЖӨНІНДЕ 
бірден-бір дерек 
«Тарих-и Рашиди» еңбегіне сүйенетін болсақ, Қазақ хандығының негізін қалаушылар 
Керей мен Жәнібек хан Шибан әулетінен шыққан Әбілқайыр ханмен жауласуынан 
кейін оның билігінен бас тартып, Шу өзенінің бойындағы Қозыбасы дейтін қоныста 
дербес Қазақ хандығының туын көтереді. Алғаш туымыз тігілген Қозыбасы жері — 
ХІУ-ХҰ ғасыр басында өмір сүрген Моғолстан мемлекетінің батыс бөлігіндегі аумақ. 
Қозыбасы атауының түп мағынасы төңірегіндегі жоталардан оқшау тұрған қозының 
басындай ғана жұмыр, аласа шоқы төбені білдірсе керек. 
2. 
Қазақ хандығы құрылғанда алдымен Керей ақ киізге оғыргызылып, хан көтеріліпті. 
Керейдің нақты қай жылы қайтыс болғпны белгісіз. Одан соң Жәнібек хан амір 
жүрғізсді. Сірә, қазақ жұртының Әбілқайырды жеңіп, біржола іргеленуі Жәнібек 
тұсында болса керек, жаңа хаңдықтың өзіндік құрылымы мен заң жүйесі де осы 
Жәнібек заманында жөнге түскен сияқты. Жәнібектің қазақ тарихындағы айрықша 
тұлға екендігінің бір белгісі - оның халық санасында әулиеге пара-пар,- ақылды әрі 
әділетті әмірші ретінде танылуы. Ол ұлттық тарихымызда жай ғана Жәнібек хан дел 
аталмайды, Әз-Жәнібек хан деп аталады. 
3. 
Әз-Жәнібек - қазақ жұртының іргесін бекітіп, ордасын орнықтырған ұлы хан ғана 
емес, сол халықтың бар игілігіне ұйытқы болган асылы, ұлы әулеттің де негізін 
салушы. Қазақ Ордасының құдіретті әміршілері, қазақ халқының ұлы перзенттері 
Қасым хан, Хақ-Назар хан, Әз-Тәуке хан, Абылай хан, Кенесары хан, ұлы ғалымдарымыз 
Шоқан, қайраткер Әлихян Бокейхановтар - осы әулие Әз-Жәнібек ханның тікелей 
ұрпақтары. 
4. 
Тұғырлы көк байрағымызды аспанда желбіретіп ұстау енді келешегі кемел, білімді 
болашақ ұрпақгың еншісінде. Бүкіл дүние жүзі халықтары бүгінгі күиде қазақ халқын 
картадан ғана смес, оны жср байлығы мен экономикасы дамыган алдыңғы қатарлы 
мемлекетгердің санатыііяіі көруі - Елбасымыздың көрсген саясатыныц жсмісі. Сонау 
Қасым хан негіздеген «Қасым ханның қасқа жолы», «Есім хаішың сскі жолы» жэне 
Елбасы салған сындарлы сара жолмен жүріп келе жатқан слімізде «Қазақстан - 2030» 
стратегиясының бүгінгі күнде мерзімінен бұрын орындалуы, 2010 жылы ЕҚЫҰ-ға 
терағалық етуі, Әлемдік діндер ұйымының конферсияиясының, 2010 жылы Қысқы 
Азияда ойындарының, ЕХРО-2017 кормесінің өтуі қазақ халқының дүние жүзі 

79 
 
 
алдындағы бірлігі жарасқан, толерантты мемлекет екенін дәлелдеді. 
5. 
Мәңгілік Ел - елдің біріктіруші куші, ешқашан таусылмас қуат көзі. Ол «Қазақстан- 
2050» стратегиясының ғана емес, XXI ғасырдағы Қазақстан мемлекетінің мызғымас 
идеялық тұғыры! Жаңа Қазақстандық патриотизм дегеніміздің өзі - Мәңгілік Ел! Ол - 
барша Қазақстан қоғамының осындай ұпы құндылығы. Өткен тарихымызға тағзым да, 
бүгінгі бақытымызға мақтаныш та, гүлденген келешекке сенім де «Мәңгілік Ел» деген 
құдіретті ұғымға сыйып тұр. 
13. Қозыбасы атауының түп мағынасы 
A) 
Қой қоздаған аласа шокы болса керек. 
B) 
Қозының жайылым орынын білдірсе 
керек. 
C) 
Қозы өрбіткен жер болса керек. 
Д) Қозының басындай ғана төбені 
білдірсе керек. 
Е) Қозы көш жерден керінгендіктен 
 
15. Мәтін бойынша халық санасында 
акылды әрі әділетті әмірші ретінде 
танбаланған хан 
A) Абылай хан 
B) Әбілқайыр хан 
C) Кенесары хан 
Д) Әз-Тәуке хан 
Е) Әз-Жәнібек хан 
17. Керей мен Жәнібек хандардың 
тарихтағы орны 
А) Қазақ хандығының негізін 
қалаушылар 
B) 
Отарлау саясатынан кұткарушылар 
C) 
«Жеті жаргыны» енгізген хандар 
Д) Саяси бітімгерлер 
Е) Соғыс әдіс-тәсілінің білгірлері 
14. Мәтіндегі ойға сай макалды 
анықтаңыз. 
A) 
Ұят - елімен күшті. 
B) 
Хан екі айтса, қадірі кетеді, 
Қараша екі айтса, ары кетеді. 
C)Кересні жақсы көш бастар. 
Д) Хан қарашасыз болмас. 
Дау арашасыз болмас. 
Е) Ел ерімен, ер елімен мыкты. 
16. Мәтін мазмүнына сай такырып 
A) 
Тәрбие басы -тал бесік. 
B) 
Күшті бірді, білімді мынды жеңер. 
C)Тәуелсіздік тірегі - тіл. 
Д) Рухы мықты ұлтымның ұлы 
жетістіктері. 
Е) Ел боламын десең, бесігінді тузе! 
 
18.  Өткен  тарихымызға  тағзым, 
бүгінгі бақытымызға мақтаныш 
білдіру идеясы 
А) «Мәңгілік Ел» 
B) «Қазақстан - 2030 стратегиясы» 
C) «Қасым ханның қасқа жолы» 
Д) «ЕХРО-2017» 
Е) «Қазақстан-2050» 
19. Алашорда көсемі болған Әз-Жәнібек ханның ұрпағы. 
A)Хақ-Назар хан 
B)Әз-Тәуке хан 
C) Шоқан Уәлиханов 
Д) Абылай хан 
Е) Әлихан Бөкейханов 
20.2010 жыяы Қазақстанда Қысқы Азияда сйындарының етуі 
A)Еліміздегі өскелең ұрпақтың салауатты өмір салтын қолдайтынын дәлелдейді. 
B)Елімізде еңбекқор жастардың көп екенін дәлелдейді. 
C)Қазақстан клнматынык қыскы ойындарга қолайлы екендігін дәлелдейді. 
Д)Бірлігі жарасқан ұйымшыл, төзімді, толерантты мемлекет екенін дәлелдеді. 
Е) Азия жерінің ұлан ғайыр екенін дәлелдейді. 
 
1164 нұсқа 
1-мәтін 
Хандық дәрежесіне кетерілген тұңғыш қазақ әйелі 
 
1821 жылы Уәли хан дүниеден өткенде Айғаным 38 жаста болатын. Үміт күткен ұлы 
Шыңғыс әкеден бар болғаны 10 жасында қалыпты. Осы тұста Ресей патшалығы 
Айғанымды «Орта жүздің ханы» деп таниды. 
Уәлидің өзге әйелдерінен қаншама ұлдары бола тұра, таққа Айғанымның отыруы 
патша үкіметіне өте қолайлы еді. Осыған орай Айғанымды «хандық дәрежесіне 
көтерілген тұңғыш қазақ әйелі» деп атаушылар да бар. Бірақ бұл «хандық» ұзаққа 
созылмай, 1822 жылы М.М.Спаранскийдің «Сібір қазақтарын басқару» атты ережесі 
шығады да, Орта жүздің хандығы жойылып, қазақтары: Құсмұрын, Көкшетау, Ақмола, 

80 
 
 
Баян, Қарқаралы, Аякөз аталған алты дуанға бөлініп кетеді. Ал Айғаным Көкшетау 
дуанына біраз жыл аға сұлтан болып тұрады. Бұл туралы ғалым Әлкей Марғұлан: 
«Айғаным - ақылды, кореген, өз заманына сай білімді болған әйел. Ол шығыстың 
бірнеше тілін білген, орыс мәдениетіне деп қойып, Сыртқы істер министрлігінің Азия 
департаментімен және Петербордағы Сібір комитетімен хат жазысып, байланысып 
отырған», - дейді. Айғаным жергілікті халықтың арасында өте зор беделге ие болған. 
1.Айғанымның жергілікті халықтың арасында зор беделге ие болуының себебі 
А)Өте білімді, ақылды болғандықтан 
B) Хандық дәрежесіне көтерілген әйел болғандықтан 
C) Бірнеше тіл біліп, хат жаза алғандықтан 
Д) Аға сұлтан қызметін мінсіз атқарғандықтан 
Е) Жергілікті халықтың жағдайын жасағандықтан 
2. 
Айганымның хандық дәуірінің ұзаққа созылмауының себебі 
A) 
Аға сұлтан қызметіне тағайындалған соң 
B) 
Қазақ жерінде хандық дәуір жойылған соң 
C) 
Көкшетауда хандық билік жойылған соң 
Д) Хандықты баласына беруіне байланысты 
Е) Орта жүзде хаңдық жойылған соң 
2- 
мәтін
 
Марс ғаламшары туралы қызыкты деректер 
Марс — Күннен алыстығы жөнінен төртінші ғаламшар саналады. Ғаламшардың аты 
ежелгі римдіктердің соғыс құдайы Марстың құрметіне қойылған. Оған себеп 
жұлдыздың қан тустес қызыл болғандығы деп айтылады. Ғалымдардың ұсынған 
болжамы бойынша. мұндай түс ғаламшардың атмосферасында темір оксидінің оте көп 
болуымен байланысты. Өз өсінен айналуы бойынша Марс шамамен Жермен бірдей 
аиналым жасайды. Марстағы бір жыл Жердегі 687 тәулікпен пара-пар Марстың 
диаметрі Жерден екі есе кіші болса, салмағы 9 есе жеңіл. 
Марс Күн жүйесіндегі ең ірі тау массивіне ие. Оның ең үлкені - Олимп сөнген жанартауы 
Марс бетінде Жердегі ең биік шың саналатын Эверестен бірнеше есе биік таулар 
кездеседі. 
Ертеректе Марста судың мөлшері біршама көп болса керек. Алайда ол кей беймәлім 
кұбылыстарға байланысты жоқ болған. Оған дәлел - қазіргі кездегі ғаламшар бетінде 
қалған өзендердің сағалары. Сондай-ақ, тек кана судың әрекет етуімен түзілетін 
минералдардың табылуы. 
Арнайы скафандрсыз Марс бетінде адам да, кез келген жануар да бір сәт те тіршілік 
етіп тұра алмас еді. Ғаламшар бетіндегі қысымның төмендсгі соншалық, тірі жанның 
қан құрамындағы оттегі газға айналып кете береді. Бұл дегеніміз адам 5-10 секундтың 
ішінде жан тапсырады деген сөз. Марстагы тәуліктік орташа температурасы шамамен – 
60 
0
С құрайды. Марста азон қабатының болмауы себепті, Күн шыгыстан шыға 
саласымсн ғаламшар беті адамды күйдіріп жіберетіндей радиация дозасын 
қабылдайды. 
3. 
Ертеде Марста судың көп 
болганының дәлелі 
А) Ғаламшарда өзен сағаларының 
болмауы 
В) Марста темір оксидінің көп болуы 
С) Судың әрскет етуімен түзілетін 
минералдардың табылуы 
Д) Марста биік таулардың болуы 
Е) Қысымның өте төмендігі 
4. 
Марстағы орташа тәуліктік 
температура қанша болады? 
A) - 24 С 
B) - 22,7’С 
C) -68,7*С 
Д) - 60*С 
Е)-37*С 
5. 
Марста азон қабатының болмауының адамдарға тигізер зияны 
A) 
Күйдіріп жібереді 
B) 
Дене қысымы төмендейді. 
C) 
Үсітіп жібереді 
. 
Д) Қан құрамын өзгертеді. 
Е) Оттегі газға айналады 

81 
 
 
6. 
Ғаламшардың қызыл түсті болуын ғалымдар немен болжайды? 
А) Темір оксидінің көп болуы 
B) Тау массивіне ие болуы 
C) Минералдардың табылуы 
Д) Өзен сағалары 
Е) Озон қабатының болмауы 
 
3- 
мәтін
 
Бақытсыз бай 
Ертеде бір бай өмір с.рді. Оның туысқаны да, баласы да - жинаған мал- мүлкі мен 
ақшасы еді. Соларды баладай мәпелеп күтетін. Бір күні ол жалшысының көңілді 
күлкісін естіп, оның үйін айналшықтап тың тыңдады. Бірақ мардымды ештеңе ести 
алмады. Ол ертесіне жалшыны түннің ортасына дейін босатпай әбден жұмысқа салды. 
Бірақ кешегі күлкі тағы қайталанды. Дегбірі қашып шыдамсызданған бай енді: "Мынау 
менің қазынамнан ұрлап жүр, сол үшін үйіне барып мәз болып жатыр,"- деген жаман 
ойға кетті. Ол жалшысының есігін бір теуіп кіріп барды. Сөйтсе, жалшысы екі баласын 
арқасына мінгізіп алып, өзі ат болып ойнап жүр екен. 
-  Ақымақ, бүгін қиралаңдап дұрыс жұмыс істемедің! Түнімен балаларыңды 
ойнатамын деп шаршайды екенсің ғой! - деп ақырды. 
-  Қожайын. осы екі балапанымды көргенде шаршау, уайым дегенді ұмытып, тыңайып, 
сергіп қалам,-деп байыпты қалпынан жазбай жауал берді жалшысы. 
-  Нагыз ақымақ екен! - деп, үйден атып шыққан бай енді: “Мен кеш кіріп қалдым ба 
екен, ол ұрлаған акшасын тығып үлгерді де, маған сыр бермей отыр сұмпайы,’’-деп 
күдігінен арыла алмай-ақ қойды. 
Екінші күні жалшы таң атқанша жұмыс істейді. Бірақ ол еш реніш білдірмей үйіне 
қайтты. Бай сонынан бұқпантайлап барып тагы тың тыңлады. Құлағына шықырлаған 
акша мен сылдырлаған күміс теңгені жалшысы санап жатқандай естіліп кетті. Ол тагы 
да есікті бір теуіп кіріп барды. Екі баласын екі жагына алып рахаттанып уйықтап 
жатқан жалшысын көргенде не істерін білмей қалды. Үн-түнсіз үйден шығып кетті. 
Сонда да күдігі сейілер емес. Ертесіне жалшысының көңілді, сергек қалпы байға өзін 
мазақ қылып тұрғандай керінді. Бай ақыры: 
-  Менің казынамнан біраз қаражат жоғалды. Соны сен алдың. Себебі сен үнемі көңілді 
жүресің, тыққан акшаң болған соң көңілің тоқ боп жүр, - деді. Сонда жалшысы: 
-  Қожайын. жағдайың сорлы құлдан да жаман-ау. Күнде кешке үйімді торуылдайсың. 
Менің байлығым - екі балам мен жан жарым және денсаулығым мен қара күшім. 
Құланиектеніп таң атқаннан кеш батқанша тәңірімнен осы байлығымнан айыра көрме 
деп тілеймін. Сондықтан мен бақыттымын, көңілдімін, - деп жауап берді. 
Не дерін білмеген бай үн-түнсіз қалды, “Япырмай, шынында да мына қара құл бақытты. 
Мен сиякты қызганатын байлығы да жоқ. Байлық маган бақытсыздық үшін біткен бе? 
Басым ауырып кетті”. 
Осы күні жалшы үйіне ерте қайтты. Онын сыртынан қарап тұрган бай алдынан жүгіріп 
шыққан екі баласына қызыға карап калды... 
7. 
Байдың бақытсыздығының себебі 
A) Байлығының молдығы 
B) Кедейдің тілегі 
C) Жинаған мүлкі 
Д) Отбасының жоқтығы 
Е) Кедейдің еңбегі 
9. Кедейдің тілегі 
A) Өміріме жеңілдік бер 
B) Жақсы жұмыс бер 
C) Байдың құлдығынан құтқар 
Д)Бар байлығымнан айырма 
Е)Мол байлыққа жолықтыр 
11. Жалшының бақыты 
8. Әңгіменің түйіні 
A) Қайырсыз байдан қайнатқан су артық 
B) Жаңа бай мақтаншақ келер 
C) Байға құл болғанша, байғұсқа ұл бол 
Д) Балалы үй - базар 
Е) Бай байға қүяды, сай сайға қүяды 
10. Байдың бойындағы қасиет 
А) Адалдық 
В) Қызғаншақгық 
С) Тәкаппарлық 
Д) Мақтаншақтық 
Е) Еңбекқорлық 
A) Жұмысы 
B) Ақшасы 
C) Байлығы 
Д) Қазынасы 
Е) Балалары 

82 
 
 
12. Байға күдік тудырған нәрсе 
A) Кедейдің сөзі 
 
С)Көңілді күлкі 
 
Е)Шықырлаған ақша 
B) Сылдыраған күміс 
Д) Кедей балалары 

жүктеу/скачать 4,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: