Жеңіл атлетика

60 
 
Кӛптеген  секірілушілер  аяқты  итеруді  ӛкшемен  жүзеге 
асырады, бұл жағдайда ӛкшенің жолдан 2-5см сырғанайды. 
Аяқты  жерге  қойғанда  секірушінің  бұрыш  параметрі  70 
градус  аяқ  тізе  буынан  сәл  бүгіледі.Cекіруді  бастайтын 
спортшыларға,  аяқ  күші  толық  дамымағаннан,  аяқты  жасанды 
түрде  бүгуге  болмайды,  себебі,  тірек  реакция  күшін  кӛтере 
алмауы  мүмкін.  Содан  кейін  тірелу  реакциясының  күші  тез-ақ 
пайда болады. ( Ол 800 + 150 кг. дейін жетіп, 0,020 с. Соң 250 + 
50 кг.дейін тӛмендейді. 
Осы  сәтте  секіруші  итерілгенде  қозғалыс  инерциясының 
күшімен  және  буындармен  (қол  және  бас  аяқ)  жолға  күш 
түсіреді. Бұл аяқтың буындарында иілуіне және аяқтың бұлшық 
еттерінің созылуына мүмкіндік береді. Бұлшық  еттердің созылу 
рефлекс  механизмі  бойынша  бірте-  бірте  қысқарады.  Бұл 
жағдайда  кинетикалық  энергияның  бұлшық  еттері  арқылы 
потенциялық энергиясы пайдаланылады. 
Амортизация  жағдайында  тізе  буынында  бұлшық  еттер 
неғұрлым  күш  туғызады.  Итерілген  аяқты  бүгу  кезінде 
тілерсекке күш түседі. 
Аяқ 
барлық 
буындарда 
бүгілгеніне 
қарамастан, 
амортизация  кезінде  дене  массасы  жалпы  орталығының 
қозғалыс  траекториясының  тӛмендеуі  болмайды,  ӛйткені 
итерілген  аяқ  тӛңкерілген  маятник  бойынша  тізе  буынына 
салыстырғандай 
айналады. 
Соның 
нәтижесінде 
Д.Ж.О.М(дененің жалпы ортақ массасы) 87% болып қалған,13% 
итерілген аяқтың бүгілуіне сай келеді. 
 
 
Осы  күш  әрекетінен  тізе  және  жамбас  сан  буындары 
бүгіледі.Тік кезінде,сермелетін аяқ  белсенді түрде алға жоғары 
шығады,  буындар  жазылады.Тік  моментіне  дейін  тірек  реакция 
күшінің  сәл  кӛбеюі  бұлшық  ет  күші  арқылы  және  сермелетін 
аяқтың  және  қолдың  жұмысы  арқылы  іске  асады.Тізе  және 
жамбас  буындарының  жазылуына  қатысуы  тік  моментінін  ӛту 
кезінде басталады. Қолдың және сермілетін аяқтың әрекеті алға 
жылжуды қамтамасыз етеді.Итерілудің аяқталуы табанының алу 
моментіне  дейін  тірек  реакция  күшінің  әрекеті  аз  мӛлшерде 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ

61 
 
байқалады.Оптималды  итерілу  бұрышы  75
0
қолайлы  ұшу 
бұрышы  -  22
0   
мӛлшерінде.Тез  итерілy,  горизантальді  екпін  алу 
жылдамдығы аздау болады яғни секірушінін ұшуы кӛбейеді. 
Ҧшу.  Секіруші  итерілгеннен  кейін  ұшу  бӛлігіне  енеді 
де,ДЖОМ-ның  (дененің  жалпы  ортақ  массасы)  траекториясын 
баллистикалық  қисық  бойынша  ӛткереді.  Секірудің  ұшу 
бӛлегінде  секірушінің  барлық  қозғалыстары  тепе-теңдікті 
сақтаумен  және  тиімді  жерге  түсуді  орындауға  бағытталған. 
Секірудің  қашықтығы  ұшудың  бастапқы  жылдамдығымен 
қамтамасыз етіледі, ол таңдаулы секірушілерде 9,4 – 9,8м\с. 
Ұшу  фазасын  үш  бӛлікке  бӛлуге  болады:1)Кӛтерілу,2)Тік 
бағытта алға козғалу, 3)Түсуге дайындалу. 
Итерілу  кезінде  бағытты  ӛзгерте  отырып,  секіруші  қажетті 
ұшу  биіктігіне  кӛтеріледі.Секірушінің  ұшу  кезеңін  кӛтерілуге, 
қозғалыспен  ұшуды  жалғастыруға  (секірудің  үш  түрінің  біріне 
сай келетін – «аяқты бүгіп, «иіліп» және қайшылау) және жерге 
түсуге бӛледі. 
Секірудің барлық тәсілдерінің кӛтерілу негізі біреу болады. 
Итерілгеннен  кейін  итерілген  аяқ  біршама  артта  қалдырылып, 
жамбасты алға қарай қозғалту есебінен бүгіле бастайды. 
Қол  итерілгеннен  кейін  біршама  тӛмен  түсіріліп,    тік 
қалыпқа  ие  болады  да,  тепе-теңдікті  сақтайды.    Осы  ӛтпелі 
жағдай  «ұшу  адымы»  деп  аталады.  Ол  секіру  ұзындығының 
бірінші  ширегіне  дейін  сақталады.  Ұшу  адымы  «аяқты  бүгіп» 
иіліп  немесе  «қайшылау»  әдістерін  орындауға  алмасады. 
Дененің  алға  қарай  айналып  кетуін  болдырмау  үшін  секіруші 
итерілгеннен кейін жамбасты алға қарай жіберіп, денені сәл ғана 
артқа итеруі керек, бұл жағдайда бір немесе екінші қолмен артқа 
жоғары  қарай  қозғалыс  жасалуы  және  серпілген  аяқты  түзету 
керек,  содан  кейін  тӛмен  түсіру  қажет.  Секіруші  кез  келген 
жағдайда ұшу адымында басталған басқа қозғалыстармен қатар, 
жамбасты  аздап  алға  қарай  жіберуі  керек.  Егерде  осындай 
қозғалыс  қалыптағыдай  болса,  онда  секіруші  тепе-теңдікті 
сақтай  отырып,  уақыттан  бұрын  жерге  түсуден  құтылады. 
Секіруші ұшу кезеңінің басында  осы қозғалысты игере отырып, 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ

62 
 
ұшудың  сәттілігіне  қол  жеткізуімен  қатар,  итерілуді  батыл 
орындайды. 
Жерге  түсу.Бұл  секірудің  соңғы  бӛлігі  алысқа  секірудің 
негізі  деп қарауға болады.Жерге  түсу  секірудің соңғы бӛлігінде 
секірушінің  БОМ  (біліктің  ортақ  массасы)  итерілу  уақытының 
биіктігіне  түскенде  басталады.Cекіруші  аяғын  тізе  буынынан 
түзетеді,иық  алға  жіберіледі,  шынтақтан  сәл  бүгілген  қол 
мейлінше  артқа  тасталады.  Нәтижелі  жерге  түсу  үшін  аяқты 
былай  ұстаған  абзал,  аяқтың  қиғаш  бӛлігі  түсетін  жерге  сүйір 
бұрыш  болғанда  алға  тастау  керек.  Жерге  табан  тиген  сәтте 
секіруші қолды алға тастайды,аяқты тізеден бүгеді. 

жүктеу/скачать 1,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: