Бағдарламасы 2 Кедендік Одақтағы техникалық реттеудегі өзгерістер 19
жүктеу/скачать 1,01 Mb. Pdf көрінісі
|
Айым
Қосымша-1 ҚР-да іс-əрекеттегі стандарттар жəне нормативтік құжаттар Стандарт — бұл қағида бойынша көптеген мүдделі жақтардың елеулі мəселелерге қарсылық білдіруді сипаттайтын, келісушілік негізінде əзірленетін жəне танылған органдардың бекітетін норматитік құжаты. Бұл жалпыға бірдей жəне қайта пайдалану ережесі үшін стандарттаудың белгілі бір объектілердің жалпы принциптері, мінездемесі, талаптары жəне əдістері белгіленуі мүмкін. Сол сияқты белгілі салаларды тəртіпке келтіруді оңтайлы деңгейге жетуге бағытталады.
Республикада қолданылып жүрген стандарттың жүйе құқықтық жəне əлеуметтік экономикалық мақсаттарды көздейді:
Біріншіден, заңдылық тəртіпке сəйкес тұтынушылардың жəне үкіметтің мүдделерін жəне өнімнің сапасы, қоршаған табиғи ортаны, өмір қауіпсіздігін, халықтық денсаулығын қорғауды қамтамасыз етеді.
Екіншіден, өндірісті əзірлеуде, өнімді пайдалануда техникалық бірлікке кепілдік береді.
Ү ш і н ш і д е н , с т а н д а р т т ы ң ж ү й е ə л еу м е т т і к - э ко н ом и ка л ы қ бағдарламалардың, жобалаудың нормативтік-техникалық базасы ретінде қызмет етеді.
Мемлекеттік стандарттар, сонымен қатар барлық жұмыс түрлерін оңтайландыруды, жүргізілетін сапа жүйесінің бірін- бірін алмастыратын өнімдер мен процестер есебінен ресурстарды ұқыпты пайдалануды қамтамысыз етеді.
Стандарттау — бұл ең ұтымды нормаларды табатын қызмет, ал содан соң стандарттың үлгілерді, нұсқауларды өнімді əзірлеудегі талап əдістемелерді нормативтік құжаттарға тағайындап қояды. Стандарттаудың басты міндеті халық шаруашылығының, халықтық еліміздің базасының, экспорт мұқтажы үшін шығарылған өнімге үдемелі талаптарды анықтайтын, сол сияқты осы құжаттарды дұрыс пайдалануды бақылау нормативтік-техникалық жүйе жасау болып табылады.
Қазақстан Республикасында стандарттау жөнінде мынадай нормативтік құжаттар бар: • Қазақстан Республикасы мемлекетінің стандарттары (Гост); • салалық стандарттар (ССТ); • техникалық жағдайлар (ТЖ); • кəсіпорындар, бірлестіктер, қауымдастықтар, концерндер стандарттары; • ғылыми-техникалық қоғамдар, инженерлік одақтар жəне басқа да қоғамдық ұйымдардың стандарттары.
80 Өнімнің бəсекеге қабілеттілігін арттыруда стандарттау мен сертификаттаудың маңыздылығы Өнім мен қызметтерді сертификаттаудың негізгі мақсаты – адамның өмірі мен денсаулығын, қоршаған ортаның қауіпсіздігін қамтамасыз ететін, өнім мен оған жасалатын қызметтің сапасын бағалап, тұтынушының мүддесін қорғау. Республикамызда өндірілетін жəне шет елдерден əкелінетін азық-түлік пен тағамдық өнімдердің, шикізаттардың адам өмірі үшін қауіпсіз, сапасы да сұраныс деңгейінде болуы тиіс. Өндірілетін өнімнің жəне көрсетілетін қызметтің сапасы тұтынушылардың сұраныс талабына сай болуы үшін, өндірілетін сапа көрсеткіштерін жəне өнім мен қызмет сапасын сертификаттап, жоғары сапалы тауар шығаруға жəне ол өнімдердің сапасы ішкі жəне халықаралық бəсекелестікке лайық қамтамасыз етілуі қажет.
Қ Р - н ы ң м е м л е к е т т і к сертификаттау жүйесінде сертификаттау мына принципте жүргізіледі: • өнім туралы мəліметтің дұрыстығын қамтамасыз ету; • өндіруші мен тұтынушының тəуелсіздігі; • сынақтың кəсіби түрде өтуі; • шетелдік өтініш берушілерге қысым жасамау; • өтініш берушінің сертификаттау органын, сынақ зертханасын таңдап алуға еріктілігі жəне сертификаттауға қатысатын адамдардың жауапкершілігі; • сертификаттау туралы ақпарат ашықтығы немесе сертификат уақытының біткендігі, жойылғандығы жөніндегі ақпарат; • сертификаттау объектілерінің ерекшелігін ескере отырып, өндіру жəне тұтынуды сараптауға қажетті сынақ тəсілінің көп түрлілігі; • сертификаттау жұмысында ИСО/ХЭК аймақтық ұйымдардың, халықаралық құжаттардың нұсқаулары мен ережелерін пайдалану; • ҚР қатынасатын көп жақты жəне екі жақты келісімдері бар шетелдік с е рт и ф и кат т ау о р г а н д а р ы н ы ң а к к р ед и т а ц и я л а н ғ а н с ы н а қ зертханаларының сертификатталатын жəне сəйкестік белгісін ҚР-да тану.
ҚР – ның мемлекеттік стандарттау комитетінің мəліметі бойынша еліміздегі өндірілетін өнімнің 70%-ы сертификатталады. Қазақстанда міндетті түрде сертификаттауға жататын, қауіпті деп есептелетін өнімнің үлесі 85%-ды құрайды. Сондықтан өнімді сертификаттау қазіргі таңдағы өзекті мəселелердің біріне айналды.
И С О Х а л ы қ а р а л ы қ Ұ й ы м ы н ы ң с е рт и ф и кат т ау саласындағы негізгі қызметі – ұйымдастырушылық-əдістемелігімен қамтамасыз ету. Қазіргі таңда бұл аумақта сапа жəне сертификаттау комитеті (ССК) жұмыс жасайды. Бұл ұйым халықаралық электр комитеті (ХЭК), халықаралық сауда орталығы (ХСО), БҰҰ, сауда жəне өркендеу конфедерациясы ұйымдарымен бірігіп жасаған «Сертификаттау принципі мен тəжірибесі» жасаған зерттеулері нəтижесінде құрылды.
81
С С К ұ й ы м ы н а 5 0 е л қатысады. Олардың қызметіне: • əртүрлі елдерде өнімді бағалау жəне сапаны қамтамасыз ету жүйесінің тəсілдерін зерттеу; • өнімдерді, процестерді, қызметтерді сонымен қатар сынақ лабораторияларының сертификаттау органдарының сапа жүйесін қамтамасыз етудегі сынақ басшылығын, инспекциялық бақылауды сертификаттауды дайындау; • ұлтық регионалды сапа жүйесін қамтамасыз етіп жəне халықаралық сынақ стандарттарын сынауды, бақылауды, сертификаттауды өзара тануда көмек жасау.
ИСО сертификаттау саласында ХЭК-пен бірге жұмыс жасауда негіз болатын ИСО/ХЭК 28 нұсқауы «Үшінші жақпен өнімді сертификаттаудың жалпы типтік ережесі» ұлттық сертификаттау жүйесінің негізі ретінде пайдаланылады.
ҚР – да өнімнің сапасын қамтамасыз ету үшін стандарттау, метрология жəне сертификаттау жөніндегі мемлекеттік Комитет жұмыс істейді. Бұл орган мемлекеттік стандарттарға сəйкес талаптардың дұрыстығына бақылау жасайды. Бұл органнан басқа өнімнің сапасын бақылауда сапаны мемлекеттік реттеу жəне бақылаудағы экология жөніндегі инспекция, халықаралық санитарлық – эпидемиологиялық шарттарды орындауы, өнеркəсіп комитеті жəне т.б. Бұл жоғарыда аталған органдарды сапаны реттеудегі мемлекеттік институттарға жатқызуға болады. Олар өз қызметтерін сапаны реттеу жөніндегі заңдық актілері негізінде жүргізеді. Оларға: «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау», «Стандарттау», «Сертификаттау», «Бірлік өлшемді қамтамасыз ету» заңдары жатады.
Сертификаттау – бұл өндірілетін өнімдер мен көрсетілетін қызметтердің нормативтік құжатта белгіленген белгілі бір талаптарға, стандарттарға сай екендігін білдіретін жазбаша құжат болып табылады.
С т а н д а р т т а у басқарудың нормативтік əдістерімен сипатталады. Ол объектілерге белгілі бір нормалар мен ережелер арқылы əсер етеді жəне нормативтік құжат түрінде жазылып, заңдық күшке ие құжат болып табылады. Стандарт – бұл өнім сапасына негізгі талаптарды бекітетін нормативтік-техникалық құжат болып табылады.
М е м л е к е т т і к стандарттау – басқару деңгейінің барлық сатыларында таралып, қоғам мен өнім жəне қызметті негізгі тұтынушылардың қызығушылықтарын қорғау ретінде қолданылады.
ИСО 9000 сериялы стандарттары — өнімнің жасалу процесіндегі өнім сапасына əсер ететін заңдық базаларын, тұтынушылардың рөлін, талаптарының сақталуына кепілдік береді.
Ө н і м д е р , қызметтер мен процестерді ҚР – ның заңнамасына сəйкес стандарттаудың мақсаты төмендегідей: • өнімдер мен қызметтерге нормалар белгілеу; 82
• қоршаған ортаны қорғау, өнімнің қауіпсіздігін қамтамасыз ету; • өнімнің бəсекеге қабілеттілігін сыртқы жəне ішкі нарықта қамтамасыз ету; • бірлік өлшемді қамтамасыз ету; • барлық ресурстарды сақтау жəне тиімді пайдалану; • Еліміздің қорғаныс қабілетін қамтамасыз ету; • сапа төңірегінде тұтынушылар қызығушылықтарын қорғау.
Сапаны қамтамасыз етуде жоғарыда аталған заңнамалардан басқа, Үкіметтің «Сапасыз тауарлардың ҚР территориясына кіруіне кедергі жасау» 29 сəуір 1999ж. жеке қаулысы да қызмет етеді.
Бұл Үкімет қаулысы ҚР – на келетін сапасыз импорт тауарларының жойылуына, тұтынушыларды сапасыз тауарлардан сақтауға қол жеткізеді. ҚР территориясына импорт тауарлары келесідей жағдайда кіргізілмейді: • егер өнім сертификатталатын өнімге жататын болса жəне ол өнім сертификатталмаған жағдайда; • өнім қорабында мемлекеттік жəне орыс тілінде ақпарат берілмесе (тауар түрі, өндірілетін ел жəне өндіруші, өндірілген уақыты жəне жарамдылық мерзімі, сақтау белгілері жəне қолдану үлгісі, құрамы).
ИСО стандарттарын енгізу мəселесі Астана қаласында өткен «TQM-2004» Халықаралық конференциясында талқыланды. Онда ҚР – ның «Стандарттау, метрология жəне сертификаттау» индустрия министрлігі Комитетінің төрағасы Əбілғазы Құсайнов сөз сөйледі: — ҚР – да əрекет ететін кəсіпорындарға ИСО стандарттарын енгізуге, салық кодексіндегі өзгерістер ықпал етеді. Мұнда сапа менеджментін, экология стандарттарын енгізген кəсіпорындар үшін корпоративтік табыс салығын төмендету қарастырылуда. 2010 жылға дейін Үкімет ИСО 9000 с ериялы стандарттарын ҚР-да əрекет ететін барлық кəсіпорындарға енгізуге қол жеткізуге тиіс. Ол үшін мемлекеттік тендерлер, мемлекеттік сатып алулар жариялағанда осы стандарттар ескерілуі тиіс. Бұл процесс кəсіпкерлердің бұл стандартарды енгізуге қызығушылықтарын ынталандырады.
О с ы с т а н д а р т т а р д ы ң енгізілмегендігінен сыртқы нарықта біздің тауарларымыз өте төмен бағамен сатылуда. Егерде отандық кəсіпорындар, əсіресе мұнай жəне газ секторындағы кəсіпорындар сапа менеджментін енгізсе біздің тауарларымыз жоғарғы сұранысқа ие болар еді.
стандарттау жəне сертификаттау жүйесін жетілдірудің негізгі бағыты болып, сертификаттау мен аккредитациялаудың нормативтік базасын ИСО, Халықаралық электротехникалық комиссия, Европалық стандарттарға EN 45000 талаптарына сəйкес өзгерту. ҚР-да осы аккредитациялау жүйесін жетілдіру мақсатында халықаралық стандарттар мемлекеттік стандарттар ретінде қабылданды: ҚР СТ ИСО 17025-2001 «сынақтау жəне зертханалық зерттеулерге қойылатын жалпы талаптар», ҚР СТ ИСО/ХЭК 65-2001 «өнімді сертификаттау органдарына қойылатын жалпы талаптар». 83 жүктеу/скачать 1,01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|