АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
88
II Ме ха ни ка күш те рі нің не гіз гі си пат та ма ла ры
Күштіңәсеріоныңшамасына,бағытына,түсунүктесінетәуелді.Механи
кадаөткенбілімдіжалпылап,олардыбіркестегежинайық
( -кесте)
.
-кесте.
Күштердіңнегізгісипаттамалары кестесі
Күш
ан дық
мән ін есеп теу
фор му ла сы
Тү су нүк те сі
Ба ғы ты
у ре ті
Ауырлықкүші
g
Дененіңмассалар
центрі.Дененің
ауырлықцентрі
(кішіденелерүшін
массаларцентрімен
сәйкескеледі)
Вертикальтөмен
F
а
Серпімділік
күші
Дененіңдеформа
циялаушыденемен
жанасунүктесі
Дененіңтепе
теңдікжағда
йынанауытқуына
кері
0
x
F
серп
Дененің
салмағы
g
қозғалмайтын
горизонталь
тірекжәневерти
кальілгішүшін
Тіректіңбеті
немесежіптің
ілінунүктесі
Вертикальтөмен
P
P
2-тапсырма
1. «Күштердіңнегізгісипаттамалары»кестесібойыншакүштердіңтүсунүктелерінжәне
олардыңбағыттарынсалыстырыңдар.
2. Графикалықтүрдекүштердіңшамаларынқалайбейнелейтінін,біртүзудіңбойындабір
бағытқабағытталғанжәнекерібағытталғанкүштердіңтеңәсеріқалайанықталатынын
естеріңетүсіріңдер.
3. шыпкележатқандопқа,субетіндегіқалтқыға,тасымалдауыштаспадағыжәшіккеәсер
ететінкүштердібейнелеңдер(
3су рет
) .
3-сурет.
2(3)-тапсырмаға
АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
89
Күш
ан дық
мән ін есеп теу
фор му ла сы
Тү су нүк те сі
Ба ғы ты
у ре ті
Тіректің
реакциякүші
Ньютонзаңда
-
рыменанықта
лады
Дененіңмассалар
центрінемесе
дененіңбетімен
тіректіңжанасу
нүктесі
Тіректіңбетіне
перпендикуляр
N
N
N
N
Жіптіңкерілу
күші
Ньютонзаңда
-
рыменанықта
лады
Дененіңмассалар
центрінемесе
дененіңіліну
нүктесі
Жіпбойымен
F
к
F
к
F
к
Архимедкүші
F
g
б.б.
Сұйыққабаты
-
рылғандененің
массаларцентрі
Вертикаль
жоғары
F
А
F
А
Сырғанаудың
үйкеліскүші,
тыныштықтың
максимал
үйкеліскүші
Дененіңмассалар
центрі(егерқоз
ғалысілгерілемелі
болса)
Денеқозғалы
сыныңбағытына
қарамақарсы
F
үйк
Назар аударыңдар!
Дұрысформалыденелерүшінмассаларцентрісимметрияларосініңқиылысунүк
тесіндеорналасады.Денелердіңілгерілемеліқозғалысынқарастырғанда,бізоларды
массаларцентрінеорналастырылғанматериялықнүктеменалмастырдық.
ксперимент
1.а)үстелбетіменбірқа
лыптықозғалатын
ә)серіппегеілінгенжүкке
б)суыбарыдысқа
батырылғанденеге
әсерететінкүштерді
өлшеңдер.
2. Суреттеөздеріңтаңдаған
масштабтаөлшенген
күштердібейнелеңдер.
3-тапсырма
94суреттекөрсетілгендинамометрлершкалала
рыныңбөлікқұныменкөрсеткіштерінанықтаңдар.
N
0
4
8
12
16
4
8
12
16
N
0
1
2
3
4
0
1
2
3
4
4-сурет.
3-тапсырмаға
АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
90
4-тапсырма
Динамометрменқандайкүштердіөлшейтінінанықтаңдар
(
су рет а )
:
5 6
7
8
4
3
2
1
9
0 10
Н
F
а
F
үйк
F
N
а)
ә)
4Н
0
Н
0
8
8
6
6
4
4
2
2
3Н
0
Н
0
8
8
6
6
4
4
2
2
б)
в)
3-сурет.
Динамометрменкүштердіөлшеу
-тапсырма
үш күш та би ға ты өл шеу
ас па бы шкаласының бө лік
құ ны ас пап тың көр сет кі ші
сөздерінтүсіндіріңдер.
Естеріңе түсіріңдер!
1. Денегебіртүзу
бойыменбірбағытта
әсерететінекінемесе
бірнешекүштіңтеңә
серінқалайанықтауға
болады
2. Денегебірсызық
бойыменқарамақарсы
бағыттаәсерететінекі
немесебірнешекүштің
теңәсерінқалайанық
тауғаболады
3. Егерденегетүсірілген
күштермодуль
дерібойыншатең,
бағыттарыбойынша
қарамақарсыболса,
денеқалайқозғалады
Олардыңтеңәсерінеге
теңболады
Есте сақтаңдар!
Теңәсерлікүштітабуүшін
векторлардықосуережесін
қолдануқажет(§2).
-тапсырма
Қандайкүштеңәсерлікүшдепаталатынынескетүсіріңдер.
Бірбірінеқандайдабірбұрышпенбағытталғанкүштер
діңтеңәсерінқалайанықтайды?
Денеге120 бұрышпентүсірілгенкүштердіңтеңәсерінжә
недененіңсалмағынанықтаңдар(
6су рет
).Динамометр
лердіңбөлікқұны0,2 .Суреттекүштердібейнелеңдер.
1 20 °
6-сурет.
-тапсырмаға
АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
91
Ба қы лау сұ рақ та ры
1. Та би ғат та ғы күш тер қан дай түр лер ге бө лі не ді?
2. Гра ви та ция лық күш тер дің пай да бо лу се бе бі не?
3. Электро маг нит тік күш тер дің пай да бо лу се бе бі не?
4. Ме ха ни ка да та би ға ты электр омаг нит тік қан дай күш тер қа рас ты ры ла ды?
5. Күш тер дің әсері қан дай фак тор лар ға тәу ел ді?
Жат ты ғу
14
1. Тросқаілінгенжүктіңмассасыm=15ц.Тростапайдаболатынсер
пімділіккүшініңмодулінанықтаңдар.
2. Денегебіртүзудіңбойыменбірбағытта
1
=9 және
2
=12 екі
күшәсеретеді.Осыкүштердіграфикалықтүрдебейнелеңдержәне
олардыңтеңәсерінтабыңдар.
3. Қорапқа салынған массасы 20 кг жүкті тасымалдауға арналған
таспаныңбұрылубұрышы30 .Таспажабыныныңүйкеліскоэффи
-
циентінанықтаңдар.Осыбеттемассасы30кгжүктұраалама
Жаттығу
14
1. Ұзындығы
l
1
= 6 см серіппе модулі
1
= 50 Н күштің әсерінен
=4ммгеұзарды.Модулі
2
=200Нкүшәсереткенкездегісеріп
пеніңұзаруын
l
2
анықтаңдар.
2. Төрткүшбіртүзубойыменбағытталған:солға6Нжәне11Н,ал
оңға 12 Н және 5 Н. Бұл күштерді графикалық түрде бейнелеп,
олардыңтеңәсерлікүшінанықтаңдар.
Экс пе ри ме нт
тік тап сыр ма
Қа ғаз бен сыз ғыш ты қол да на оты рып, қа ғаз дың үс тел ге үй ке лу коэф фи-
циен тін анық таң дар. Орын дал ған жұ мыс бой ын ша есеп бе рің дер.
Шы ғар ма шы лық тап сыр ма
Үй ке ліс кү ші нің, ау ыр лық кү ші нің жә не сер пім ді лік кү ші нің са лыс тыр ма лы
кес те сін құ рың дар, са лыс ты ру па ра ме тр ле рін өз де рің таң даң дар.
АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
|