Материалдары
жүктеу/скачать 3,83 Mb. Pdf көрінісі
|
ЖИНАҚ БАҺАДҮР 22,10
|
ЖАҢА ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ПАТРИОТИЗМ – БІЗДІҢ ЕЛІМІЗ ТАБЫСЫНЫҢ НЕГІЗІ Темиргалиева.Г Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті аға оқытушысы, Атырау, Қазақстан Аннотация. «Қазақстан-2050» стратегиясында біздің еліміздің əлеуметтік-экономикалық, саяси, мəдени дамуының негізі бағыттары белгіленген. Мақалада бұл міндеттерді орындауда адам факторының атқаратын рөлі көрсетіледі. Алда тҧрған кҥрделі міндеттерді барлық Қазақстан халқының біріккен ынтымағынсыз, қоғамдық келісімінсіз, еліне, жеріне деген сҥйіспеншілігінсіз іске асыру мҥмкін емес. Сондықтан Елбасы ҿз Жолдауында: «Біз қоғамдық келісімді сақтауға жҽне нығайтуға тиіспіз. Бҧл – біздің мемлекет ретінде ҿмір сҥруіміздің айнымас шарты. Қазақстан патриотизмінің іргетасы – барлық азаматтардың тең қҧқылығы жҽне олардың Отан намысы алдындағы жауапкершілігі... Ҿз бойымызда жҽне балаларымыздың бойында жаңа қазақстандық патриотизмді тҽрбиелеуіміз керек. Бҧл ең алдымен елге жҽне олардың игіліктеріне деген мақтаныш сезімін ҧялатады» - деп кҿрсетілген [1]. Бҧл айтылғандардан, қоғам дамуының қазіргі кҥрделі кезеңінде, кҿпҧлтты біздің елімізде, қазақстандық патриотизмді қалыптастырудың рҿлінің зор екендігін кҿреміз. Ҽлемдік тҽжірибе патриотизмнің идеалдары ретінде ҧлттық мақтаныш,туған жеріне,халқына,отанына сҥйіспеншілік,оның ҽдет-ғҧрпы мен салт-дҽстҥрін,елдің мҥддесін қорғау,қажет болған жағдайда оны қолына қару алып қорғау т.б мҽселелерді қарастырады. Осы тҧрғыдан алып қарағанда,патриотизм-универсалдық жҽне жалпыадамзаттық қҧбылыс. Мемлекеттік саясат пен идеология патриотизмді қалыптастыру мен тҽрбиелеуді қажет етеді. Патриотизм объективті рухани қҧбылыс. Ол азаматтардың саяси мҽдениетіне,мемлекеттің бірлігі мен тҧтастығына байланысты. Шынайы патриотизм барлық уақытта ҽділеттілікті,гуманизимді,демократияны қолдайды. Патриотизм қоғам алдында тҧрған стратегиялық міндеттердіорындауға жҧмылдырады. Қоғамда қалыптасқан саяси жҥйе мен саяси режимдерге байланысты,патриотизмнің жалпы ортақ жҽне ерекше белгілері қалыптасады. Олай болса,қоғамдағы саяси жҥйе мен режим патриотизмнің мҽні мен мазмҧнын анықтайды. Авторитарлық жҽне тоталитарлық режимдер патриотизмді ҿздерінің жеке билігін беркіндіру ҥшін пайдаланады. Ал демократиялық режимде ол халық игілігіне қызмет жасайды. Халықты патриоттық рухта тҽрбиелеу–тез бітетін акт емес. Оған ҧзақ мерзімге созылған саяси-идеологиялық шаралар керек. Ҿтпелі қоғамда патриотизм жаңару процесінің объективті факторы болып есептеледі. Егер билік жҥргізуші элиталар халықтың патриоттық сезімін оята алса,ҿркениетті қоғам қҧруға жол ашылады. Тҽуелсіздік алғаннан кейінгі жылдарда Қазақстан халықты патриоттық рухта тҽрбиелеу жолында бірқатар қадамдар жасауда. «Дағдарытан-дамуға» атты Елбасының халыққа Жолдауында қазіргі қиын кезеңде ел ҥшін,ҧрпақ ҥшін бір жеңнен қол,бір жағадан бас шығарудың қажеттілігіне ерекше мҽн берген. Бҧл туралы тҧңғыш елбасы Н.Ҽ.Назарбаев ҿз Жолдаурында былай дейді:«Белгіленген мақсаттарға қол жеткізу ҥшін біздің халқымыздың топтасқандығы қажет... Қазір БАҚ адамдар ҥшін қиындықты қалай еңсеруге болады,мынандай қиын кезде қалай аман қаламыз,қалай тҿтеп береміз деген мҽселелерге «кеңесші» ретінде кҿрінуге тиіс. Сенімділік, жеке белсенділік,тҿзімділік,патриотизм, Отанға деген сҥйіспеншілік секілді кҿңіл кҥйлерді орнықтыратын материалдарды жиі беру керек...Қиындық атаулыны жеңетін бір-ақ кҥш бар,ол- бірлік,еліңді,жеріңді қорғау ҥшін бірлік қаншалықты қажет болса,тҽуелсіздік жемістерін,бҥгінгі қол жеткен табыстарымызды сақтап қалу ҥшін де ол сондай қажет»[2]. Қазақстан сияқты кҿпҧлтты,кҿпдінді елде бірлік пен патриотизм ауадай қажет қҧндылықтар. 181 Ҿзіндік ҧлттық ерекшеліктерімен мҥдделері бар этникалық топтарды мемлекет қҧрушы ҧлт-қазақ ҧлтының тыныс-тіршілігімен ҥндестіріп,ортақ ел идеясына ҧйыстыру,патриоттық сезімді ояту кҥрделі іс. Бҧл процестерді салыстырмалы тҥрде ансабльге ҧқсатуға болады.Ансамбльде оркестрдің музыкалық шығарманы бҽрі қосылып орындауы,оның бір ҥнмен,мҽнерлі болып шығуы қандай керек болса,кҿпҧлтты,кҿпдінді елде,олардың сҧраныстарымен мҥдделерін бір арнаға тҥйістіру де сондай қажет. Ансамбльдегі жекелеген музыкалық аспаптар сияқты ҽр ҧлт пен этноҽлеуметтік топ ҿкілдері ҿздерінің жекелеген сапалары мен ерекшеліктерін сақтай отырып,жалпыҧлттық идеяға ҥндескенде ғана қҧқықты-демократиялық сипаттағы патриотизмді одан ҽрі дамытуға мҥмкіншілік туады. Бҧл мҽселе туралы Б.Момышҧлы былай деген еді: «Патриотизм Отанға (мемлекетке) деген сҥйіспеншілік, жеке адамның аман-саулығы,қоғамдық-мелекеттік қауіпсіздікке тікелей байланыстығын сезіну,ҿзінің мемлекетке тҽуелді екеніңді сезіну,мемлекетті нығайту дегеніміз жеке адамды кҥшейту екенін мойындау,қысқасын айтқанда,патриотизм дегеніміз мемлекет деген ҧғымды,оны жеке адаммен барлық жағынан ҿткенімен,бҥгінгі кҥнімен жҽне болашағымен қарым-қатынасын білдіреді» [3]. Бҧдан патриотизмнің бір кҥнде қалыптаспайтынын,оны қалыптастыру ҥшін жастарды ата-бабаларымыздың ҿз жерін,мемлекетін кҿзінің қарашығындай сақтап қорғағандығы,сақтағандығын тҥсіндіріп,сол рухта тҽрбиелеп,сол бабаларымыз қалдырған мҧраны сақтауға жастардың міндетті екендігін сезіндіріп,олардың Отан алдындағы жауапкершілігін арттыруымыз керек. Азаматтарды патриоттық рухта тҽрбиелеу мҽселесі Кеңес Одағы кезінде де басты орын алды. Ол коммунистік тҽрбиенің қҧрамдас бҿлігі болды. Бірінші орынға социализмнің мҥддесі мен коммунистік идеология қойылды. Жеке адамның мҥддесі саналы тҥрде екінші орынға ығыстырылды. Бҧл белгілі дҽрежеде ҿзін ақтады да. Кеңес халқының азаматтық соғыста,неміс фашизміне қарсы соғыста жеңістері,онан кейінгі халық шаруашылығын жедел қалпына келтіру,тың жерді жҽне космосты игеруі-осы идеологияға сенімінің арқасы,социализм идеологиясына берік сенгендігінің кҿрінісі. Қазақстанның тҽуелсіздік алуы,жаңа жҥйенің қҧрылуы,патриотизм мҽселесіне жаңаша кҿзқарасты талап етті. Ендігі жерде патриотизм халықты топтастырушы,біріктіруші рухани фактор ретінде қаралуға тиісті болды. Қазақстандық патриотизмді қалыптастыруда мемлекеттік идеологияның,этносаралық саясаттың жҽне ҽлеуметтік бірігудің маңызы зор болды. Патриоттық тҽрбие тҥрлі даңқты,атақты адамдардың нақты тҽжірибесіне сҥйеніп,олардан ҥлгі алудың негізінде жҥргізілуге тиісті. Олай болса,Қазақстандық патриотизм тарихи шындық пен ҽділеттілік принциптеріне сҥйеніп жҥргізілуі қажет. Ол ҽлеуметтік-саяси қҧбылыс ретінде этномҽдени,этнодемографиялық жағдайларды ескеруге тиісті. Кҿпҧлтты,кҿпдінді елде этносаяси процестер қиындайды. Бҧндай жағдайда, барлық ірілі-уақты этностарды біріктіру мҽселесінің мҽні зор. Саясат пен идеология барлық ҧлттар мен ҧлыстарды бейбітшілікпен келісімде ҿмір сҥрудің қажеттілігін тҥсіндіру керек. Тҽуелсіздік алғаннан кейін кҥрделі ҽлеуметтік-экономикалық жағдайда,кҿпҧлтты жҽне кҿпдіні елде саяси тҧрақтылықты сақтап,ҧлтаралық келісімнің ҽлемге ҥлгі боларлықтай,ҿз жолын қалыптастырды. Сондықтан, біздің еліміздің ҧлтаралық,дінаралық диалогтың ҥлгісін кҿрсеткен халықаралық орталықтың біріне айналуы кездейсоқ емес. Астана қаласында ҽлемдік жҽне ҧлттық діндердің тҿртбірдей жиынының ҿтуі,бҧл айтылғандарды толық дҽлелдейді. Қазақстандағы ҧлтаралық, дінаралық келісімге сына қағуға, ірткі салуға тырысушылар біздің еліміздің ҿз ішінде де,алыс жҽне жақын шет елдерде де баршылық. Сондықтан, ҧлтшылдық пен шовинизмге қарсы кҥрес,халықты интернациолизм мен патриотизм рухында тҽрбиелеу,мемлекеттің саясаттың ҿзегі болуға тиісті. Шынайы патриотизм бірден ешқандай негізсіз пайда болмайды. Ол халықтың қалыптасуы мен дамуының қортындысы. Патриотизм мықты болса,Қазақстан халқы да кҥшті. Бҧл-мҥдденің тҧтастығының кҿрінісі, тағдырдың бірлігі, елдің дамуының кҿрсеткіші. Олай болса, патриотизм жасанды ҧғым емес. Ол елдің идеологиясының,саясатының қортындысы. Бҧл жҧмыс ҽрбір отбасын, балалар бақшаларын,мектептерді, колледждер мен университеттерді, еңбек ҧжымдарын қамту керек. Бҧл бір мерзімдік емес,ҥнемі жҥргізілетін жҧмыс. Мектепке дейінгі мекемелерде жҽне мектептерде балаларды қазақтың жері,Отаны ҥшін жандарын берген,елінің азаттығын қорғаған батырлдары: Қобыланды,Алпамыс,Қамбар,Ер Тарғын,Қабанбай,Бҿгенбай т.б батырлардың ерлік істерінің рухында тҽрбиелеу керек. Олардың ерлік істері,патриоттық тҽрбие беруде,жастарға ҥлгі боларлықтай. Елдің азаттығы мен тҽуелсіздігін қорғаудағы Исатай мен Махамбеттің,Сырымның,Кенесарының,Амангелдінің бастаған ҧлт-азаттық кҿтерілістерінің мҽнін тҥсіндіріп,халық арасында ҥнемі насихаттап отыру керек. 182 Олардың қазақ жерін қорғап, оны сақтауға, нығайтуға бағытталған ерлік істері жастарға ҥлгі боларлықтай. Қазақстандық патриотизмді қалыптастыруда қазақтың ақын – жырауларының, атақты билерінің еңбектерінің мҽні эор. Асан қайғының, Бҧқардың, Шернияздың, Махамбеттің, Сҥйінбайдың, Тҿленің, Қазбектің, Ҽйтекенің ҿлең – жырларында, айтқан биліктерінде озбыр хан – сҧлтандардың ҽділетсіз істері ҽшкереленіп, халықтың бірлік – тірлігі, Отанын, жерін қорғаған ерлік істері жырға қосылып, мадақталды. Ҽділетсіздік пен зорлық – зомбылық ҽшкереленіп, хан – сҧлтандар сыналып, оларға ҽділ ҥкім шығарып, қарапайым халықтық мҥдделері қорғалып отырды. Мысалы, тарихта қалмақтың ханы Қоңтайшыға Қазбек бидің мынандай айтқан сҿзі белгілі: «Біз қазақ деген мал баққан елміз, бірақ ешкімге соқтықпай жай жатқан елміз. Елімізден қҧт – береке қашпасын деп, жеріміздің шетін жау баспасын деп, найзаға ҥкі таққан елміз, ешбір дҧшпан басынбаған елміз, басымыздан сҿзді асырмаған елміз. Досымызды сақтай білген елміз, дҽмі, тҧзын сақтай білген елміз, асқақтаған хан болса, хан ордасын таптаған елміз. Атадан ҧл туса, қҧл боламын деп тумайды, анадан қыз туса , кҥң боламын деп тумайды. Ҧл мен қызды қаматып отыра алмайтын елміз[4]. Осы сҿздің ҿзінде қаншалықты бейбітшіліктің, елдіктің, ерліктің, қазақ халқының менталитетін анықтайтын ҧғымдар жатыр. Қаншалықты патриоттық рухта тҽрбиелейтін даналық жатыр десеңізші. Қазақстандық патриотизмді тҽрбиелеуде Ҧлы Отан соғысы кезіндегі бҥкіл КСРО халықтарының, оның ішінде Қазақстан халқының да ерлік істерінің маңызы зор. Ҽлия, Мҽншҥк,Сҧлтан, Тҿлеген, Боран т.б Отаны ҥшін, халқы ҥшін, оның азаттығын қорғап, жер бетінде баянды бейбітшілік орнату ҥшін қыршындай ҿз жандарын қиған жоқ па? Сондықтан, қҽзіргі Тҽуелсіздігіміз, «қой ҥстінде бозторғай жҧмыртқалаған» бейбітшілік заман, бізге оңайлықпен келмегенін, оны ата – бабаларымыз аттың ҥстінде найзаның кҥшімен, осы байтақ жерді бізге мҧра етіп қалдырғандығын, онда талай адамдардың қаны мен жаны, кҿзжасы жатырғандығын, жастарға ҥнемі тҥсіндіріп, ҧғындырып, санасына сіңіріп отыру керек. Оны кҿздің қарашығындай сақтап, бабаларымыз қалдырған мҧраны онан ҽрі қорғау, дамыту, байыту қазіргі жҽне келешек ҧрпақтың парызы екендігін ҥнемі естен шығармау керек. Ол – тек қана ҿз Отанының патриоты болған адамның қолынан келетін іс. Олай болса, патриотизмге жеңіл – желпі қарауға болмайды. «Мен патриотпын» деген бос сҿзден ештеңе шықпайды. Оны Қазақстанның ҽрбір азаматы іс жҥзінде орындауы керек. Қазақстандық патриотизмді қалыптастыруда, мемлекет қҧрушы, қазақ ҧлтының атқаратын рҿлі маңызды. Егер мемлекет қҧрушы ҧлт ҿз Отанының патриоты болып, елін, жерін, тілін сҥймесе, басқа ҧлттарға ҥлгі болу қиын. Басқа ҧлттар осы ҧлттың іс – қимылына, тҽртібіне, салт – дҽстҥрін сақтауына, мҽдениеттілігіне қарайды. Ол ҿзге ҧлттардың ҧйытқысы, топтастырушысы болуға тиіс. Бҧл мҽселе туралы «Қазақстан-2050» стратегиясында: «Мҧнда ерекше жауапкершілік біздерге – қазақтарға артылады. Қазақстан – біздің қасиетті мекеніміз... Қазақ жеріне тағдырдың жазуымен алуан тҥрлі ҧлт ҿкілдері қоныс аударды. Біз оларға қҧшағымызды ашып, қазақи қонақжайлықпен қарсы алдық. Олар біздің елімізде ҿсіп-ҿніп, бауырларымызға айналды. Қазір біз кҿпҧлтты сипаты бар, біртҧтас елміз... Еліміздің дамуына барлық ҧлт пен ҧлыс ҿкілдері ҥлес қосты. Ендеше, тҽуелсіз қазақ елінің азаматтарын алалауға, бауырластығын бҧзуға ешкімнің хақысы жоқ. Барлық ҧлт ҿкілдерімен тіл табысып, тату-тҽті, бейбітшілік пен келісімде ҿмір сҥру-барша қазақтың басты қағидасы болуы шарт... Біз ел иесі ретінде биік бола білсек, ҿзгелерге сыйлы боламыз» - делінген [5]. Қазіргі қазақстандық патриотизм қазақ ҧлтымен шектелмейді. Ол ҥшін Қазақстанда тҧратын барлық этностар «Қазақстан Отаным» деп тҥсініп, жҧмыла еңбек етіп, тҽуелсіздігін сақтап, ҽлеуметтік – экономикалық, мҽдени жағынан нығаюына ҥлес қосып, сҥбелі еңбек етулері керек. Саяси салада саяси тҧрақтылық пен ҧлтаралық келісімді сақтауға тиісті. Қорыта айтқанда, қазақстандық патриотизмді қалыптастырудың жаңа кезеңі барлық халық алдына жаңа талаптар қоюда. Бҧл кезде бҥкілқазақстандық бірегейлік біздің халқымыздың тарихи санасының ҿзегіне айналуға тиіс. Біз кҿпэтносты, кҿпдінді елміз, бірақ бҽріміз – бір Елміз. Ҿз еліне пайдасын тигізу, ҿз Отанының тағдырына жауапты болу – ҽрбір қазақстандықтың парызы. жүктеу/скачать 3,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|