Хрестоматия

121 
дүниені танып біле алатындығы, таным процесіндегі ғылымның 
орны туралы айтады. Грек ойшылдары сияқты, дүниенің негізі 
болған төрт нәрсе: жер, су, ауа, от дейтін төрт принципті 
Ж.Баласағұни да ұстаған. Оның кейіпкерлері де төртеу.
Дастанның үш қолжазбасы сақталған. Қазіргі қазақ тіліне 
Ферғана, Мысыр қолжазбаларының басылымынан аударылып 
(Стамбул, 1943) беріліп отыр. 
«ҚУТАДҒУ БИЛИГ»
Транскрипциясы 
Ақыл, білім, тіл жайында 
144. Төрүтти өзүрди сечу йаңлуқуғ
Аңар берди ердам билиг өг уқуғ 
145. Көңүл берди хам ма йурытты тилиг
Овут берди қылқ хам қылынчы силиг 
146. Билиг берди йаңлуқ бәдүди бу күн
Уқуш берди өтрү йазылды түгүн 
147. Байат кимкә берсә уқуш өг билиг
Өкүш едгүлүккә узатты елиг 
148. Билигни бәдүг бил уқушны улуғ
Бу екки бәдүтүр өдүрмиш қулуғ 
149. Бу сөзкә тануқы муну келди сөз
Бу сөзни ешитгил сөзүң менда өз 
150. Уқуш қайда болса улуғлуқ болур 
Билиг кимда болса бәдүклүг алур 
151. Уқушлуқ уқар – ол билиглиг билир 
Билигли уқуғлы тиләкка тегир 
152. Билиг ма҆ ниси бил некү тәр билиг
Билиг билсә өтрү йырар ерда иг 
153. Билигсиз киши барча иглиг болур
Игиг емләмаса киши тәрк өлүр 
154. Йуры ей билигсиз игиңни ота 

122 
Билигсиз отын сен ә билгә қут-а 
155. Уқуш-ол бурундуқ аны йәтсә ер 
Тиләккә тегир ол түмән арзу йер 
156. Уқуш болса еркә көр асғы өкүш 
Билиг билсә өтрү болур ер көшүш 
157. Уқуш бирлә ишлар қамуғ иш көдүг 
Билиг бирлә бегләр бу булмыш өдүг 
158. Уқушқа билигкә бу тилмәчи тил
Йаруттачи ерни йорық тилни бил 
159. Кишиг тил ағырлар булур қут киши 
Кишиг тил учузлар йарыр ер башы 
160. Тил арслан турур көр ешикда йатур 
Айа евлүг арсық башыңны йейүр 
161. Тилин емгәмиш ер некү тер ешит 
Бу сөз ишкә тутғыл өзүңгә иш ет 
162. Мәни емгәтүр тил еди өг телим 
Башым кәсмәсүни кәсәйин тилим 
163. Сөзүңни көдазгил башың бармасун
Тилиңни көдазгил тышың сынмасун 
164. Будун тили йавлақ сени сөзләгәй 
Киши қылқы киртүч етиңни йегай 
165. Билиглиг билиг берди тилка бышығ
Айа тил идиси көдәзгил башығ 
166. Есәнлик тиләсә сениң бу өзүң
Тилиңда чықарма йарағсыз сөзүң 
167. Билип сөзләсә сөз билигкә санур
Билигсиз сөзи өз башыны йейур 
168. Өкүш сөзда артуқ асығ көрмәдим 
Йана сөзләмишда асығ булмадым 
169. Өкүш сөзләмә сөз бирәр сөзлә аз
Түмән сөз түгүнин бу бир сөзда йаз 
170. Киши сөз била қопты болды малик
Өкүш сөз башығ йерка қылды күлик 
171. Өкүш сөзләсә йаңшады тер тилиг 

123 
Йана сөзләмәсә ағын тер тилиг 
172. Қалы мундағ ерса йорық өтру ур
Йорық өтру урса кишиг йоқлатур 
173. Тылығ кәд көдәзгил көдәзилди баш
Сөзүңни қыс урғыл узатылды йаш 
174. Тил асғы тәлим бар басынма өкүш
Ара өгдилүр тил ара мың сөкүш 
175. Нәчә мундағ ерсә билиб сөзлә сөз
Сөзүң болсу көрсу қарақуқа көз 
176. Билигсиз қарағу турур белгүлүг
йуры ей билигсиз билиг ал үлүг 
* * * 
227. Қалы болса елгиң будунка узун
Қамуғ едгүлүг қыл қылынчын сөзүн 
228. Йигитлик кечәр ол тириглиг өчәр 
Бу түш тег ажундин өзүң тәрк көчәр 
229. Тириглигни мун қыл асығ едгүлүк
Йарын болға едгү йегү-кәдгүлүг 
230. Негү тер ешитгил киши едгүси
Йорыб тын тоқығлы
ахир өлгүси 
231. Ажунда не йаңлығ еран туғды көр
Бир анча йурыды йана өлди көр 
232. Керәк бег керәк қул йа едгү есиз
Өзи өлди ерсә аты қалди из 
233. Сеңа тегди емди кезәкчә орун 
Қамуғ едгүлүк қыл сен едгү барын 
234. Тириг өлгү ахир төшәнәр йериг 
Киши өлсә едгүн кер аты тириг 
235. Еки түрлүк ат ол бул тилда йурыр 
Бир едгү бир есиз ажунда қалыр 
236. Есизка сөкүш едгү өгди болур
Өзүнгә бақа көр қайусын қолур... 
241. Қайусын тиләсә өдүргил бирин

124 
Есиз едгү болса өкүнма йарын... 

жүктеу/скачать 1,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: