Патофизиология пәні, мақсаты мен міндеттері және оларға жету
жүктеу/скачать 6,76 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы патфиз
- Бұл бет үшін навигация:
- Қызба кезіндегі ағзалар мен жҥйелердің ӛзгерістері.
| Қызба
мен асқын қызынудың (гипертермияның) айырмашылықтары. Қызба мен гипертермия кездеріндегі дене қызымының кӛтерілу жолдары мен себептері әртҥрлі болады. Гипертермияның негізгі себебі болып сыртқы орта темпертурасының жоғары кӛтерілуі есептеледі. Ол ыстық ӛндірістерде істейтін жҧмысшыларда, ыстық климаты бар аймақтардың тҧрғындарында т. б. жағдайларда байқалады. Бҧл кезде сыртқы ортада температура кӛтерілуіне организмнің икемделістік тетіктері белгілі уақытқа дейін қарсы тҧрады. Терінің қан тамырлары кеңиді, тыныс алу және жҥрек соғуы жиілейді. Артынан бҧл икемделістік тетіктер жеткіліксіз болып, дене қызымы кӛтеріледі, гипертермия дамиды. Қызба кезінде термореттеу тетіктерінің ӛзгерістері дене қызымын кӛтеруге бағытталған, ал гипертермия кезінде олар дене қызымы кӛтерілуіне қарсы тҧрады. Дене қызымының кӛтерілуі қызба кезінде пирогендердің әсерінен болады, ал гипертермия кезінде олардың маңызы болмайды. Кейде гипертермияны зат алмасуларын арттыратын (α-динитрофенол, кофеин, фенамин, тирокси.н т. б.) дәрі-дәрмектердің кӛмегімен алуға болады. Бҧл кезде тотығу ҥрдістерінің фосфорланудан ажырауына байланысты организмде жылу ӛндірілу артады. Қызба кезіндегі ағзалар мен жҥйелердің ӛзгерістері. Қызба белгілі бір дерттер кездерінде болатындықтан ағзалар мен жҥйелердегі ӛзгерістер сол аурудың патогенезіне және ет ысуына байланысты болады. Сондықтан таза қызбаның әсерлерін тек жануарларда ғана зерттеуге болады. Қызба кезінде ең айқын ӛзгерістер қан айналым жҥйесінде байқалады. Дене қызымының 1 ˚ С-ға кӛтерілуі, тамыр соғуының минӛтіне 8-10-ға жиілеуімен сипатталады. Бҧны жҥректің синустық торабы ыстық қанмен қоздырылуымен тҥсіндіреді. Сонымен бірге, ет ысуы кезінде симпатикалық 252 жҥйкелердің межеқуаты кӛтерілуі де тахикардия дамуына белгілі ҥлесін қосады. Жҥрек соғуы жиілеудің нәтижесінде қанның минӛттік кӛлемі ҥлкейеді. Ет ысуының бірінші сатысында артериялық қан қысымы кӛтеріледі, терінің қан тамырлары жиыры-лады, ішкі ағзалардың тамырлары, керісінше, кеңиді. Ҥшініпі сатысында дене температурасы кҥрт тӛмендеуінен артериялардың межеқуаты қатты азайып, қан тамырлары қызметінің қауырт дамитын жеткіліксіздігі (коллапс) байқалуы мҥмкін. Кейде дене қызымы кӛтерілуіне қарамай тахикардия дамымайды. Мысалы, іш сҥзегі немесе соқпа сҥзек кездерінде брадикардия дамуы ықтимал. Ол кӛрсетілген микробтардың уыттарымен организмнің уыттануынан дамиды. Тыныс алу қызбаның бірінші сатысында біршама сирейді. Ары қарай дене қызымы ҥлкен деңгейге жеткен соң, тыныс, кейде 2-3 есе жиілейді. Бҧл кезде тыныс алудың тереңдігі азаяды, бірақ оның жиілеу есебінен ӛкпенің минӛттік желдетілуі ӛзгермейді. Сыртқы тыныстың жиілеуі мидағы тыныс алу орталығының ыстық қанмен қоздырылуынан болады. Қызба кезінде ас қорыту жҥйесінде айқын ӛзгерістер пайда болады, сілекей бӛлінуі азаяды (ауыз қуысы қҧрғақтанып, тілде таңдақтар пайда болады), асқазан сӛлінін бӛлінуі мен оның қышқылдығы тӛмендейді, ішек- қарынның қимылдық әрекеттері әлсірейді. Қызба эндокриндік жҥйенін ӛзгерістерімен сипатталады. Бҥйрек ҥсті бездерінің сыртқы қабаты глюкокортикоидтық гормондарды артық тҥзеді. Жҧқпалы аурулар кездерінде ет ысуы қалқанша бездің гормондарының кӛп тҥзілуіне әкеледі. Осыдан негізгі алмасу кӛтеріледі. Орталық жҥйке жҥйесінде қозу мен тежелу ҥрдістерінің ара қатынасы ӛзгереді, жоғары жҥйке әрекеттері әлсірейді, бас ауыруы, шаршау сезімі, ҧйқы басу немесе кӛз ілінбеу т. б. белгілер пайда болады. Жҧқпалы аурулар кездерінде, әсіресе жас балаларда, бҧл қҧбылыстар ӛте ауыр тҥрде ӛтуі мҥмкін. Бҧл кезде естен тану, сандырақтау, елестеу пайда болады. Кейде бҧл қҧбылыстар дене қызымының тіпті орташа кӛтерілуінде де болуы мҥмкін. Сондықтан олардың даму жолдарында организм уыттануының маңызы зор екенін кӛрсетеді. Қызба кезінде зат алмасу ҥрдістерінің барлық тҥрлері бҧзылады. Ең алдымен кӛмірсуларының алмасуы бҧзылады. Бауырда, бҧлшықеттерде гликогеннің мӛлшері азайып, қанда гипергликемия дамиды. Глюкозаның тотығуы кҥшейеді. Артынан кӛмірсуларының организмде қоры азаюына байланысты майлардың пайдаланылуы артады. Май қышқылдарының тотығуы аяғына дейін жҥрмей, аралық ӛнімдері (кетондық денелер) |