167
бауырда
өндірілген
липопротеидтерден
үшглицеридтерді
ыдыратып шығарады. Май қышқылдары эндоцелиоциттерден
өтіп,
жасуша
аралық
кеңістіктерге,
артынан
май
жасушаларына ауысады. Оларда глицериннің қайта әтірленуі
және меншік үшглицеридтердің қалыптасуы болады. Артық
тамақтанғанда
және
біріншілік
семіру
кездерінде
липопротеидлипазаның
белсенділігі
көтеріледі.
Оның
белсенділігі артуына инсулин ықпал етеді.
Май жасушаларында май глюкозадан да түзіледі.
Инсулин
май тінімен глюкозаның қамтылуын күшейтіп, одан май
түзілуін
арттырады.
Липогенез
α
2
-адреномиметиктердің
әсерлерінен де күшейеді. Глюкокортикоидтық гормондар
майлардың әрі түзілуін, әрі ыдырауын арттырады. Олардың
әсері катехоламиндердің май жасушаларына пермиссиялық
(қолдаушы) әсерінен байланысты болады. Дененің әр түрлі
бөліктерінде орналасқан май тіндерінде катехоламиндерді
қабылдайтын адренорецепторлардың
жиынтықтары да әрқилы
болудан гиперкортицизм кезінде глюкокортикоид- тардың
әсерлерінен май негізінен бетте, мойында және дененің
жоғары жақтарында артық түзіледі. Бұл кезде аяқ-қолдарда
липогенез керісінше азаяды.
Майлардың ыдырауын (липолизін) май жасушаларының
іштерінде болатын гормонға
тәуелді липаза ферменті
қамтамасыз етеді. Ол ц-АМФ- тәуелді протеинкиназамен
әсерленеді.
Адипоциттердің
сыртқы
беттеріндегі
рецепторларға норадреналин әсер етуден аденилатциклаза
әсерленіп, май жасушаларының ішінде ц-АМФ көбеюден
липолиз күшейеді. Бұл катехоламин май жасушаларына β
3
-
адренорецепторлары арқылы әсер етеді. Осыған байланысты
біріншілік
семіруге
бейімділігі
бар
адамдардың
адипоциттерінде β
3
-адренорецепторлардың әсерленуі төмен
болады. Осыдан майлардың ыдырауы кеміп кетеді.
Аденогипофиздің
гормондары:
кортикотропин,
соматотропин, лютеотропин, тиреотропин,
липотропин және
қалқанша бездің гормондары, симпатикалық-адренергиялық
жүйенің қозуы майлардың ыдырауына әкеледі. Осыдан қанда
май қышқылдары мен глицерин көбейеді. Май қышқылдары онда
әлбуминмен байланысып бауырға тасымалданады. Біріншілік
семіруге бейім адамдарда глицериннің көп бөлігі қайтадан
үшглицеридтерге айналады.
Сонымен бұндай адамдардың
адипоциттері
үшглицеридттерден
айырылғысы
келмейді.
Липолизге
қажетті
гормондық
липаза
ферментінің
белсенділігін
инсулин
тежейді.
Сол
себептен
гиперинсулинизм
кезінде
(инсулинге
тәуелсіз
қантты
диабеттің 2-түрінде және инсулинома кездерінде) адамның