Зардап шеккендердің негізгі үлесі тау-кен-металлургия саласына (2013 жылы – 21,9%, 2014 жылы – 24,7%), құрылыс саласына (17,7% және 16,8%), бюджет саласына (сәйкесінше 28,6% және 12,9%) тиесілі.
Тұтас алғанда соңғы жылдар ішінде анықталған еңбек заңнамасын бұзу-шылықтарды бірнеше топтар бойынша жіктеуге болады:
еңбек шартын жасасу, өзгерту және тоқтату;
еңбекті қорғау;
еңбекке ақы төлеу, соның ішінде жұмыстан шығу кезінде;
еңбек және демалыс тәртібі.
Мыналар, жұмыс берушілердің еңбек заңнамасын бұзушылықтарының негізгі себептері болып табылады:
жұмыс берушілер тарапынан – қолданыстағы еңбек заңнамасын елемеу, құқықтық сауатсыздық, еңбек заңнамасын орындауды қаламау,
қызмкеткерлер тарапынан – құқықтық дайындықтың төмен деңгейі, бас-тапқы кәсіподақ ұйымдарының болмауы немесе енжарлық жұмысы.
Жұмыс берушінің берілген ұйғарым бойынша еңбек заңнамасының бұзу-шылықтарын жоюы кестенің деректерімен сипатталады: Анықталған және жойылған бұзушылықтар
Р/с №
Көрсеткіш атауы
2012жыл
2013жыл
2014жыл
2015 жылғы 9 ай
1
2
3
4
5
6
1
Анықталған бұзушылықтар саны
3327
1257
693
316
2
Жойылған бұзушылықтар саны
3026
1901
660
302
3
Еңбек заңнамасының жойылған бұзу-шылықтарының үлес салмағы, анық-талған бұзушылықтардың жалпы са-нына қарағанда %-бен
90,1
88,1
95,2
95,6
2013-2014 жылдары анықталған бұушылықтар санының төмендеуі байқа-луда, бұл бірқатар себептерге байланысты:
2013 жылы аумақтық уәкілетті органды республикалық деңгейден жергі-лікті бюджетке ауыстыру нәтижесінде үш ай ішінде еңбек заңнамасы бойынша тексерулер жүзеге асырылмаған; инспекторлар саны қысқартылды;
2014 жылы шағын және орта бизнес субектілеріне тексеру жүргізуге, соның ішінде жоспарлы тексерулер жүргізуге мораторий күшіне енді.
Бұушылықтарды 100% жоюға қол жеткізбеу орындау мерзімдері әлі кел-меген іс-шаралардың болуымен байланысты.
Павлодар қаласының әкімшілік аумақтарында анықталған бұзушылық-тардың жалпы санынан 50%-ға жуығы, Екібастұз қаласына – 25%, Ақсу қала-сына – 15%, басқа аудандарға – 10% тиесілі.
Факторлар:
Сыртқы:
еңбек заңнамасының нормаларын, еңбекті қорғау жүйесін жетілдіру, әлеуметтік әріптестік жүйесін дамыту;
кәсіпорындарда еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы бі-лікті кадрлардың болмауы;
Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық конвенцияларға қарамас-тан мемлекеттік еңбек инспекциясының бақылау функцияларын шектеу.
Ішкі:
инспекторлардың аз штаты кезінде бақылауға алынған кәсіпорындар мен ұйымдардың үлкен санына байланысты мемлекеттік еңбек инспекторларына түсетін жүктеме.
SWOT – талдау.
Күшті жақтары:
еңбек жөніндегі инспекцияның түсіндіру жұмыстарын, тексерулерді жүйелі түрде жүргізуі;
басқа облыстармен тәжірибе алмасу;
үлкен жұмыс тәжірибесі бар еңбек жөніндегі инспекцияның білікті персо-налы болуы;
кәсіпорын басшыларымен ынтымақтастық, олардың қауіпсіздік пен қор-ғауға уәждеу.
Осал жақтары:
өндірісте жасырылған жазатайым оқиғалардың болуы;
жұмыс берушінің еңбек заңнамасын қолдану мәселесі бойынша жауапты қызметтерінің жеткіліксіз біліктілігі.
Мүмкіндіктер:
кәсіпорындардың еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша (бұдан әрі – ЕҚжҚ) жетістіктердің жаңа деңгейіне шығуы;
кәсіпорын басшылары мен қызметкерлерінің бәсекелестерінен ЕҚжҚ бойынша оқытылуы, тәжірибе алу қабілеттілігі;
кәсіпорындардың ЕҚжҚ үшін жаңа жабдық сатып алуы;
кәсіпорындардың ЕҚжҚ бойынша стандарттар енгізуі.
Қатерлер:
нарыққа сапасыз шетел технологияларының келуі, нәтижесінде – жұмыс берушілердің кәсіпорын қызметкерлерімен жұмысы өсу қарқындарының баяу-лауы;
кәсіпорын қызметкерлерінің ЕҚжҚ бойынша құжаттама өзгерістерімен уақтылы таныспауы.
Проблемалар:
Өндірістік жарақаттану фактілері маңызды проблемалардың бірі болып қалады. 2.1.2.4 Мәдениет
Мәдениет саласында 500-ден аса мекеме жұмыс істейді. 2012-2014 жылдар және 2015 жылғы 9 ай ішінде мемлекеттік мәдениет желісі кеңейді: облыс ауылдарында 10 Мәдениет үйі, 4 кітапхана ашылды.
Облыс мәдениет мекемелерінің желісі
бірлік
Р/с №
Көрсеткіш атауы
2012жыл
2013жыл
2014жыл
2015 жылғы 9 ай
1
2
3
4
5
6
1
Клуб мекемелері
224
231
235
234
2
Кітапханалар
277
280
282
281
3
Мұражайлар
13
13
13
13
4
Театрлар
2
2
2
2
5
Филармония
1
1
1
1
6
Мәдениет және демалыс саябағы
1
1
1
1
7
Көшпелі мәдени-сауық кешендері
18
18
17
17
Жиыны
536
546
551
549
Облыс кітапханалардың кітап қоры 3 460,4 мың дананы құрайды, соның ішінде 1 027,3 мың дана (29,7%) – мемлекеттік тілде.
2014 жылы кітапхана келушілерінің саны 2012 жылмен салыстырғанда 14,2%-ға өсті (1 000 адамға шаққанда 444,4 адам), кітап беру 5 455,7 мың дана-ны құрады, оның ішінен ауылдық жерлерде – 2 745,5 мың дана, кітапханаға келу саны – 2 696,7 мың адам. Бұған кітапхананың компьютерлермен жоғары жарақтандырылуы (64,2%, ауылда – 47,9%) және Интернет желісіне қол жеткі-зу (127 кітапхана, ауылда – 99) себеп болды.
2015 жылғы 9 ай ішінде 2 театр (Ж.Аймауытов атындағы қазақ музыка-лық-драма театры және А.П.Чехов атындағы драма театры) 165 қойылым, 11 жаңа қойылым қойды, 28 777 көрермен қамтылды. Жаңа қойылымдар саны-ның азаюына байланысты театрлардағы келушілер санының 2012 жылғы 61 465 көрерменнен 2014 жылғы 59 264 көрерменге дейін төмендеуі байқалды.
Облыс орталығында 5 мемлекеттік мұражай жұмыс істейді, Екібастұз, Ақсу қалаларында бір-бірден, ауылдарда – 6.
2014 жылы көшпелі көрмелерді ұйымдастыруға байланысты мұражай келушілерінің саны 2012 жылмен салыстырғанда 18%-ға өсуі байқалуда, ауылдық жерге фольклорлық экспедиция кезінде 660 экспонат сатып алынды, мұражайларға келу 223,9 мың адамды құрады. 2015 жылы мұражай және клуб мекемелері Қазақстан Республикасы Конституциясының 20 жылдығын, Ұлы Отан соғысындағы жеңістің 70 жылдығын, Қазақстан халқы ассамблеясының 20 жылдығын, Қазақ хандығының 550 жылдығын мерекелеуге байланысты мерейтойлық іс-шаралар өткізді.
Күшті жақтары:
мәдениет мамандарын дайындау бойынша ЖОО мен колледждің болуы;
халықаралық конкурстарға, фестивальдарға, көрмелерге қатысу;
облыстың тарихи-мәдени мұрасын сақтау, дамыту және насихаттау;
мәдениет қызметкерлерінің әлеуметтік мәртебесін арттыратын конкурс-тар өткізу сапасын жақсарту,
халықта мәдениет саласының қызметтеріне қажеттілік деңгейін ұлғайту.
Осал жақтары:
дарынды жастарға мемлекеттік қолдауды шектеу (жас таланттарды қол-дау).
Мүмкіндіктер:
халықаралық конкурстарға, фестивальдарға, көрмелерге қатысу үшін ша-қыруларды қабылдау;
шығармашылық бірлестіктермен және одақтармен өзара іс-қимылды жан-дандыру, жаңа ақпараттық технологияларды қолданумен халықтың мәдени құндылықтарға қол жеткізуін қамтамасыз ету;
мәдениет қызметкерлерінің кәсібилік деңгейін арттыру.
Қатерлер:
тозу себебі бойынша құрал-жабдықтың мүмкін болатын тоқтап қалуы.
Жүргізілген SWOT-талдау негізінде өңірдің мәдениет саласы дамуына кедергі келтіретін негізгі проблемалар анықталды:
халықтың мәдениет объектілері қызметтеріне деген қызығушылығының жеткіліксіз деңгейі. 2.1.2.5 Дене тәрбиесі және спорт
2012-2014 жылдар ішінде өңірде дене тәрбиесін және спортты дамыту-дың негізгі көрсеткіштерінің тұрақты өсуі байқалуда. Дене тәрбиесімен және спортпен жүйелі түрде шұғылданатындар саны 215,7 мың адамды құрады, со-ның ішінде 68,0 мыңнан аса адам ауылдық жерде, бұл облыс халқының жалпы санынан 28,6% сәйкес келеді (2015 жылғы 1 қаңтарға республика бойынша орташа көрсеткіш – 25,0%).
Ағымдағы жылы Қазақстан Республикасының Мәдениет және спорт ми-нистрлігі дене тәрбиесі және спорт саласындағы 2014 жылдың қорытындысы бойынша «Үздік спорт өңірі» номинациясында сертификат берді. Дене тәрбиесі және спорт бойынша негізгі көрсеткіштер серпіні
Р/с №
Көрсеткіш атауы
2012жыл
2013жыл
2014жыл
1
2
3
4
5
1
Дене тәрбиесімен және спортпен шұғылданатындарды қамту, %
26,0
27,6
28,6
соның ішінде қалалар мен аудандар бөлінісінде
Ақтоғай ауданы
29,3
30,6
30,3
Баянауыл ауданы
25,3
26,7
27,7
Железин ауданы
30,8
32,3
31,9
Ертіс ауданы
27,1
28,4
28,5
Качиры ауданы
26,0
28,0
28,8
Лебяжі ауданы
26,7
27,9
28,2
Май ауданы
34,2
33,2
32,1
Павлодар ауданы
28,8
28,0
28,5
Успен ауданы
25,9
27,8
28,5
Шарбақты ауданы
27,9
30,1
31,3
Ақсу қаласы
26,0
27,9
28,2
Екібастұз қаласы
27,0
27,9
28,3
Павлодар қаласы
24,6
26,7
28,3
2
Балалар мен жасөспірімдердің жалпы саны-нан балалар-жасөспірімдер спорт мектепте-рінде, дене дайындығы спорт клубында дене тәрбиесімен және спортпен шұғылданатын 7-ден 18 жасқа дейінгі балалар мен жасөспі-рімдерді қамту
22,0
24,5
23,5
2014 жылы спорт имараттарының саны 2012 жылмен салыстырғанда 82 бірлікке артты және 3332 бірлікті құрады (оның ішінен 1915-і ауылдық жерге тиесілі).
2012-2014 жылдары инвесторлар есебінен Ақсу қаласында И.Құтпанұлы атындағы Спорт сарайы салынды, Ақтоғай ауданының 2 ауылында стадион жә-не жасанды төсемі бар шағын футбол алаңдары абаттандырылды; Железин ауданында стадион абаттандырылды, Успен ауданында Константиновка ауы-лындағы спорт кешеніне күрделі жөндеу жүргізілді және Успенка ауылындағы жасанды төсемі бар шағын футбол алаңы абаттандырылды.
Жыл сайын бір жарымнан аса спорт іс-шаралары өткізіледі (облыстық, республикалық және халықаралық), оған 200 мыңнан аса адам қатысады.
Қазақстан Республикасының барлық өңірлері арасындағы рейтингте об-лыстың құрама командасы тоғызқұмалақ бойынша үшінші орынды алады.
Мүгедектерді әлеуметтік-мәдени оңалту үшін жағдайлар жасалуда. 2014 жылғы қарашадан бастап жаңадан құрылған «Спорттың ойын түрлері және мүгедектер спорты бойынша БЖСМ» КММ жұмыс істеуін бастады. Көру, есту ағзалары, тірек-қозғалыс аппараты зақымданған 950-ден аса мүгедек спорттың 16 түрі бойынша және «Спешиалолимпикс» бағдарламасы бойынша оқушылар дене тәрбиесімен және спортпен жүйелі түрде шұғылдануға тартылды, бұл об-лыс мүгедектерінің жалпы санына қарағанда шамамен 3,0%-ды құрайды.
Облыста жоғары санатты спортшыларды дайындау үшін 27 БЖСМ негізгі буын болып табылады (оның 3-уі олимпиадалық резервтің мамандандырылған мектебі), спортпен шұғылданушылар құрамы – 20937 адам. 2013-2014 жылдар ішінде 2 БЖСМ ашылды.
Павлодар қаласында жоғарғы спорт шеберлігінің мектебі (298 адам), спорттағы дарынды балаларға арналған мектеп-интернат (264 оқушы), олим-пиадалық резервті дайындау орталығы (55 адам) жұмыс істейді.
Республикалық деңгейдегі 270 спорттық іс-шараға облыстың 2900-ден аса спортшысы қатысты, 224 алтын, 191 күміс және 170 қола медаль жеңіп алды. Азия чемпионаттарында – 7 алтын, 7 күміс және 5 қола медаль, Әлем чемпионаттарында – 2 алтын, 4 күміс және 8 қола медаль.
Кәсіби спорт клубтары жұмыс істейді: футбол, баскетбол, хоккей, 2 волейбол клубы.
Ішкі факторлар:
дене тәрбиесімен және спортпен шұғылданушыларды қамтудың өсуі;
спорт инфрақұрылымын кеңейту;
дене тәрбиесі-спорт ұйымдарының жеткіліксіз материалдық-техникалық жарақтандырылуы;
тұрғылықты жерінде және бұқаралық демалыс орындарында қарапайым спорт алаңдары мен имараттарының жетіспеушілігі;
ауылда спорт мүкаммалы мен құрал-жабдығының жетіспеушілігі.
Сыртқы факторлар:
оқытушы жаттықтырушылардың БЖСМ кетуі;
саланы жеткіліксіз қаржыландыру;
дене тәрбиесі және спорт бойынша дербес бөлімдерді ашу;
спорт жөніндегі әдіскерлердің штат бірлігін енгізу.
SWOT – талдау.
Күшті жақтары:
дене тәрбиесімен және спортпен шұғылданушыларды қамтудың өсуі;
спорттық инфрақұрылымды кеңейту.
Осал жақтары:
дене тәрбиесі-спорт ұйымдарының жеткіліксіз материалдық-техникалық жарақтандырылуы;
тұрғылықты орны және бұқаралық демалыс орындарында қарапайым спорт алаңшалары мен имараттарының жетіспеушілігі;
ауылда спорт мүкаммалы мен құрал-жабдығының жетіспеушілігі.
Мүмкіндіктер:
дене тәрбиесі және спорт бойынша дербес бөлімдерді ашу;
спорт жөніндегі әдіскерлердің штат бірлігін енгізу;
оқытушы жаттықтырушы құрамның біліктілігін арттыру.
Қатерлер:
бастапқы дайындық топтарындағы жалақының төмен деңгейіне байла-нысты оқытушы жаттықтырушылардың БЖСМ кетуі;
саланы жеткіліксіз қаржыландыру.
Облыста дене тәрбиесі мен спортты дамытуға кедергі келтіретін негізгі проблемалар:
дене шынықтыру-спорт ұйымдары материалдық-техникалық жарақтан-дырылуының төмен деңгейі;
тұрғылықты орны және бұқаралық демалыс орындарында қарапайым спорт алаңшаларының және имараттарының, ауылда спорт мүкаммалының жә-не құрал-жабдықтың жетіспеушілігі.
2.1.2.6 Туризм
Павлодар облысының аумағында «Қызыл-Тау» мемлекеттік зоологиялық қорығы бар Баянауыл ұлттық табиғи паркі, Қазақстанның сауықтыру орны – «Мойылды» санаторийі, Ертіс өзенінің алқабы, көптеген табиғи, тарихи, архео-логиялық, мәдени және этникалық ескерткіштер бар.
92 туристік компания тіркелген, олардың ішінде 82 компания турагенттік қызметті, 10 – туроператорлық қызметті жүзеге асырады, бұл 2013 жылға қара-ғанда 11%-ға жоғары (барлығы – 82, 76 – турагенттер, 6 – ұйым туроператор-лар).
Павлодар өңірі туризмінің даму көрсеткіштерінің серпіні
Р/с №
Көрсеткіш атауы
2012жыл
2013жыл
2014
жыл
1
2
3
4
5
1
Орналастыру орындарының қызмет көрсетілген келушілер саны
1.1.
ішкі туризм, адам
89 203
86 339
98 422
1.1.1
өткен жылға қарағанда өсу қарқыны, %
90
96
114
1.2
келу туризмі, адам
8 082
7 835
7122
1.2.1
өткен жылға қарағанда өсу қарқыны, %
232
97
91
2
Орналастыру орындарының қызмет көрсетулер көлемі, млн. теңге
1338,8
1 450,7
1 612,2
2.1.
өткен жылға қарағанда өсу қарқыны, %
109
108
111
3
Берілген тәулік төсек-орын
348923
274006
303112
3 жыл ішінде келушілер санының өсуі ішкі туризм есебінен болды. Қолайсыз ауа райы жағдайларына (салқын, жаңбырлы жазғы маусым) байла-нысты Баянауыл туристік аймағында 2014 жылы келу туризмінің келушілер санының төмендеуі байқалады.
2012-2014 жылдары орналастыру орындарының (қонақ үйлер, демалыс үйлер) қызмет көрсетулер көлемі артты.
2014 жылы Павлодар облысының туристік имиджін қалыптастыру мақ-сатында Павлодар облысының туристік кластерін құру және дамыту мастер-жоспары әзірленді, «Менің Отаным – Қазақстан» туристік экспедициясы, сту-дент жастары арасында «Туризм – алға» олимпиадасы, Павлодар облысы турис-тік мүмкіндіктерінің IV көрмесі өткізілді.
Өңірде туризмді дамыту 2016-2020 жылдары Туризмді дамыту Концеп-циясы, 2020 жылға дейін Павлодар облысы туристік кластерін құру және дамыту мастер-жоспары шеңберінде жүзеге асырылады. Өңірде туризмді да-мыту басымдықтары: дамудың кластерлік үлгісі, инфрақұрылымды дамыту, маркетинг шараларының тиімділігін арттыру, секторда еңбек өнімділігін арттыру, жаңа жұмыс орындарын құру. Көрсетілген басымдықтар халықтың кірістерінің және жұмыспен қамтылуының өсуіне, ауылдық аумақтың дамуына бағытталған.
Облыс аудандар мен қалалары үшін туризм саласындағы келесі маман-дандыру түрлері тән:
экологиялық туризм (Баянауыл, Шарбақты, Лебяжі, Павлодар ауданда-рында);
мәдени-танымдық (Павлодар, Баянауыл, Лебяжі, Шарбақты ауданда-рында, Павлодар және Екібастұз қалаларында);
емдеу-сауықтыру және медициналық (Павлодар ауданында);
жағажай (Баянауыл, Лебяжі, Павлодар аудандарында, Павлодар және Ақсу қалаларында).
Орналастыру орындарының негізгі саны 2012 жылдан 2014 жылға дейін 117%-ға ұлғайды, орналастыру орындарының (қонақ үйлер, мейманханалар, демалыс үйлер) негізгі саны Павлодар қаласында (35 бірлік), Ақсу (3 бірлік), Екібастұз (8 бірлік) моноқалаларда, Баянауыл ауданында (17 бірлік) орналас-қан.
SWOT – талдау.
Күшті жақтары:
облыс аумақтары бойынша туризмді дамыту үшін бастапқы әлеует: экологиялық туризм, мәдени-танымдық (Баянауыл ауданы), емдеу-сауықтыру және медициналық (Павлодар ауданында);
салалардың даму көрсеткіштерінің оң серпіні (2012-2014 жылдар аралы-ғында орналастыру орындарының қызмет көрсету көлемі 1,2 есе өсті);
2012-2014 жылдарға арналған Павлодар облысының туристік кластерін құру және дамытудың мастер-жоспарының болуы.
Осал жақтары:
өңірде туристік өнімі кәсіби маркетингінің жоқтығы;
бюджеттік қаражат шеңберінде туризмді қолдаудың шектелген қаржылық мүмкіндіктері;
туристік бизнесте кәсіби істің төмен деңгейі, сапа және деңгейдің және ұсынылатын туристік қызметтерге қызмет көрсету бағаларына сәйкес келмеуі;
орналастыру объектілерінің материалдық базасының жоғары моральдық және физикалық тозуы;
облыстың тиімді экономикалық-географиялық жағдайы;
табиғат, мәдениет және тарихтың бірегей ескерткіштердің болуы;
Павлодар облысының 2020 жылға дейін туристік кластерін құру және да-мыту мастер-жоспарын іске асыру;
салалардың өңіраралық ынтымақтастығын дамыту;
туризм саласында ұлттық кәсіби қауымдастықтармен ынтымақтасу.
Қатерлер:
облыс имиджінің әлемдік нарықта жеткіліксіз ілгерілеуі, облыстың турис-тік әлеуеті туралы жарнамалық ақпараттардың жеткілікті көлемінің болмауы;
туристік және көліктік инфрақұрылым дамуының жеткіліксіздігі.
Жүргізілген SWOT-талдау нәтижелері бойынша келесі проблемалар анықталды:
облыста туризмді дамыту үшін шалғайдағы өңірлердегі жергілікті тұр-ғындар арасынан білікті қызмет ететін персоналдың болмауы (экскурсия жетек-шілері, аудармашы-гидтер және орналастыру орындары – демалыс үйлерінде, қонақ үйлерінде қызмет көрсетуші персонал);