Педагогикасы казакстан республикасы

5. Отбасында балага акыл-ой тэрбиесш берудщ жолдарын кер- 
сетщ1з.
6. Отбасында баланы енбекке баулу жэне кэЫби ез1н-оз1 
аныктауына кемектесудщ мэнш ашып керсетщ^з.
7. Отбасында балага дене тэрбиесш берудщ маныздылыгын 
дэлелдещз.
8.
Жастарды болашак отбасылык eMipre даярлауда эке мен ана- 
ньщ релш керсет1щз.
Эдебиеттер
1. 
Ауталипова У. И. Психология детско-родительских отно­
шений в конфликте: Учебное пособие. - Алматы: ТОО «Фортресс», 
2 0 0 4 .- 141 с.
2. Варга А. Я. Структуры и типы родительского отношения: 
Автореферат дисс. канд. пед.наук. - М., 1986. - 23 с.
3. Елеуазова С. К^арым-катынас психологиясы: - Алматы, 1996.
4. Капенова А. А. К,азак отбасындагы мектеп жасына дейшп 
баланын карым-катынас мэдениетш калыптастыру: - Алматы, 2009.
5. Кыстаубаева 
Н. 
Отбасындагы ата-ана мен баланьщ карым- 
катынас мэдениет1 // Бастауыш мектеп, 2001. - № 3.
6. Садакбаева В. Б. Отбасындагы карым-катынастьщ бала да­
муына психологиялык 3cepi ...
kzdocs. docdat. com/docs/index... копия
121

О ТБА С Ы Ж А Г Д А Й Ы Н Д А БА Л А Л А РД Ы
Т Э Р Б И Е Л Е У М Э С ЕЛ ЕС 1
9.1 Отбасында мектепке деш нп
балаларды тэрбиелеу epeкшeлiктepi
Мектеп жасына дейш п баланы тэрбиелеуде отбасынын мацызы 
зор, ойткеш отбасы - оньщ тулгасын 
к д л ы п т а с т ы р у д а г ы
алгашкы 
жэне кейде жалгыз орта болып табылады. Мектепке дейш п бала­
лык шак — баланын тэрбиелж ыкпал ету мен ортаныц эсерше 
жогары сез1мталдык корсететш кезещ. Бул жас кезецшде барлык 
оку-тэрбие удерюшщ жалгасы саналатын непз каланады. Мектеп­
ке дейш п бала ушш отбасы - элеуметпк OMipre акырындап араласу, 
адамньщ когамдык ом1рдеп нормаларын игеру, эдет-гурыптык 
кундылыктарды мецгерудеп «элеуметтж микрокосм» болып та­
былады.
Отбасы тулганьщ калыптасуында ерекше, таптырмас рол ойнай- 
тыны туралы отбасы жэне балалар ушндеп балалардын езшдж 
орнын угыну мэселелерше арналган зерттеулерде 
K e p i H i c
тапкан. 
Ойткеш, отбасында бала отбасылык, жубайлык ролдер, ата-ананьщ 
аткаратын кызмет1 туралы тусш ж алады жэне ата-анага ел1ктей 
отырып, элеуметтж мшез-кулыктыц дагдыларын мецгередг Бала­
лар ушнде тэрбиеленген баланьщ болашак отбасындагы мшдеттер 
мен аткарылатын кызметтер, релдж журю-турыстар туралы алгашкы 
тусш1ктерд1 менгеруде м у м к ш д т шектеугп болады.
Психикалык депривация - психикалык дамудыц эр турл1 ауыт- 
кушылыктары. Олардыц арасында тэрбиеленушшердщ сез1м мэде- 
ниетше, мшез-кулкына, тулга аралык карым-катынасына жагымсыз 
эсер ететш жэне болашакта колайсыз жубайлык катынастардыц ку- 
рылуыныц ce6e6i болатын эмоционалды opicTin ауыткулары ерекше 
орын алады. Отбасымен салыстырганда, балалар ушнщ жагдайын­
да тэрбиеленушшерге турмыстык шаруашылыкты журпзумен 
байланысты отбасылык-турмыстык дагдыларга тэрбиелеу мен 
«еркектж» жэне «эйелдж» касиеттер туралы тусшж калыптастыру 
киындык тугызады.
122

Отбасынан тыс балалар мекемеслнде тэрбиеленш 
e c i n
келе 
жаткан балалардын психикалык жэне тулгалык даму мэселесш 
зерттеген галымдардын пш рш ш е олардын жас жэне тулгалык 
ерекшел1ктерше карамастан ортак мшездж кырлары тэн болган. 
Олар: адамдарга деген ерекше куштарлыктыц болмауы, эр турл1 
ic - 
эрекеттерге ынталану, танымдык белсендшктщ жеткшжЫздшц 
Mi-
нез-кулык пен ойлаудьщ жагдайларга байланыстылыгы. Отбасынан 
тыс ескен балаларда объектшщ субъектше ауысуы бузылган, таным- 
дылык баланы эмоционалды эсерлещирмейдц когамдык-мэндшж 
тугтгалык-мэндшжке ауыспайды. Бул ез кезепнде балаларда куш­
тарлыктыц жогалуы, махаббат пен мешр1мнщ жетюпеушиппне, 
танымдык кызыгушылыктыц темендеуше себеп болатын, элемге 
деген куштарлык катынасыныц, езше жэне коршаган адамдарга 
катынасыныц дамымауына жэне калыптаспауына экеледк
Балалар ушнде бала купмнщ, тэрбиенщ жэне окытудыц объек- 
Tici 
болады, 
6 i p a K
улкендердщ жш ауысуы баланыц карым-катынасы 
мен тэж1рибесшщ узджЫзднше кедерп жасайды. Балаларда топтык 
ыкпал жузеге асырылады, жекелж карым-катынастыц болмауы ба­
ланыц езшдж «Менш» сезшуге кедерп келт1редг Балалар ушнде ец 
жаксы тэрбиелеушшщ ез1 - тек бипм иес1, мшез-кулык, мадактау 
мен жазалаудыц 
y n r i c i ,
алайда олар баланыц ем1рлж мэншщ кайнар 
кез1 болмайды, оныц езш дж талпыныстарын тудырмайды. Ал от­
басында эсер ету тжелей балага багытталган жеке тургыда жузеге 
асырылады. Зерттеушшер, отбасында тэрбиеленген бала езшдж 
сез1нушщ жаксы екеншен хабар беретш белсещц, ынталы, ашык, 
и гш , коршаган ортадагы адамдарга сенпш, бшуге кумарлыктыц 
жогары децгешн керсететшш, жаркын болатынын керсеткен.
Балалар ушнде тэрбиеленетш балаларда ынталылык, бшуге 
кумарльж, шаттьжтыц децгеш, жагымды эмоциялары едэу1р темен. 
Олардыц журю-турысында аналык махабаттыц, мешр1мнщ жет- 
кш жЫ здтмен туЫщцршетш б1ртектшж байкалады. Мынадай 
зандылык орын алган: егер ана сэбидщ алгашкы айларында оныц 
колайсыздык сигналдарына тез жауап берсе, онда ол ем1ршщ еюнни 
жартысында ойыншыктармен турлш е жэне узагырак ойнайтын 
болады.
Мектеп жасына дейш п баланы балалар ужымына косу, отбасы 
тэрбиес1 ушш баланыц элеуметтж децгешнщ дамуындагы «сынак» 
кезещ болып табылады. Балалармен карым-катынасында, ужымда,
123

отбасындагы тэрбиесшщ ерекшелжтер1 кершедк Ата-ана мен 
балалардын езш дж байланыстары олардьщ коршаган ортадагы 
адамдармен ары карайгы катынасыныц 
y n r i c i
болып калыптасады. 
Психологтар, баланыц психикалык курылымыныц ец ескеретш 
ерекш елншщ
6 i p i
- ол езшщ алдында кез келген уакытта сешм 
артатын, кецес сурайтын бедел иесш керуге умтылатынын айтады. 
Егер бала езш щ куанышы мен кайгысын ата-анасымен белюетш 
болса, онда улкен байсалдылык, сешмдшж, психологиялык ту- 
рактыльж калыптасады.
Ата-ананыц бедел1 туралы А. С. Макаренко айтты. Ол беделаз 
тэрбиепп болмайды деп есептедь Оныц ойынша, ата-ананыц бе­
делшщ мэш бала кез1мен керетш оныц купи мен кундылыгы деп 
есептедг А. С.Макаренконыц жумысында турл1 жалган беделдер 
туралы айтылган - сатып алу, есиетинл, менмендж, т.б. Ол ата- 
ананыц беделшщ басты 
H e m i :
ата-ананыц жумысы, азаматтык 
тулгасы, мшез-кулкы, кызыгушылыгы, ез баласыныц беш м дш п, 
оныц адамдарга катынасы деп есептедг Балаларыныц жайсыздьж 
пен кикшж1ндер1 жайында ата-аналары кенеттен 
6 m M e y i
керек, олар 
оны алдын ала болжап, ескертш, балага уакытылы кемек 
K e p c e T y i
r a i c .
Ата-аналык тагылым жэне бедел - ага урпактьщ жас урпакка 
элеуметтж жэне енегелж тэж1рибеш берудщ езш дж формасы, 
элеуметтж мураныц мацызды механизм!. Алайда отбасы барлык 
жагдайда балаларга жагымды эсер ете бермейдг Отбасындагы 
киктяйщ ц ахуал, отбасы мушелер1 арасында жш болатын урыс- 
K e p ic
жагымсыз эсер етедг Педагогтар мынадай карама-кайшы 
ситуация жайлы айтады, материалдык камтамасыз етшген, жогары 
мэдениет тэн отбасында «киын» бала, ал, бипм децгеш темен ата- 
аналардан жаксы балалар тэрбиеленедь Будан материалдык жагдай 
да, ата-ананыц педагогикалык 6uiiMi де жагымсыз ахуал орнаган 
отбасына тэрбиенщ жеткшжЫзднш алмастыра алмайтынын керуге 
болады. Соныц нэтижесшде, отбасындагы кикшж1ццж ахуал бала 
тулгасыныц дамуына 
Kepi 
эсерш типзуге алып келедг

жүктеу/скачать 8,02 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: