(ағылшын тіліндегі rough — бүдір). Сонымен қатар өтпелі пішіндер де болады:
М-пішінді (шырышты) жəне g-пішінді (ергежейлі).
S-пішіндісіне жатысты колониялар белгілі жағдайларда R-пішіндісіне жəне кері
қарай ауыса алады, бірақ R-пішіндісінің S-пішінге ауысуы қиындау өтеді.
Диссоциация бірқатар бактерияларда байқалады, атап айтқанда сібір күйдіргісі жэне
оба қоздырғыштарында. Ауру туындатқыш бактериялар жиі жағдайда S-пішінді
болады. Мына ауру қоздырғыштары: туберкулез, оба, сібір күйдіргісі К-пішінді
болады. Бактериялық жасушаларда пайда болған өзгерістер екі топқа бөлінеді:
фенотиптік өзгергіштік (тұқым қуаламайтын) жəне генотиптік өзгергіштік (тұқым
қуалайтын).
Микроорганизмдер генетикасы, Жалпы генетика бөлімі, онда зерттеу объектісі
бактериялар, микроскопиялық саңырауқұлақтар, актинофагтар, жануарлар мен
өсімдіктер вирустары, бактериофагтар жəне т.б. микроорганизмдер болады. 20
ғасырдың 40-жылдарына дейін микроорганизмдерде ядролық аппарат пен мейоз
болмағандықтан, Мендель заңдары мен тұқым қуалаушылықтың хромосомалық
теориясы оларға қолданылмайды деп есептелген. 40-жылдардың басынан бастап
микроорганизмдер қарқынды генетикалық зерттеулердің объектісіне айналады.
Олар қазіргі генетиканың көптеген түбегейлі мəселелерін шешті. Сонымен, тұқым
қуалаушылықтың материалдық тасымалдаушысы дезоксирибонуклеин қышқылы
(ДНҚ) болып табылатындығының алғашқы көрсеткіші пневмококктардағы
тəжірибелерде алынды (американдық генетиктер О.Т. Авери, к. Мак-Леод жəне М.
Маккарти). Шамамен бір уақытта нан қалыптары — нейроспор туралы қарқынды
генетикалық зерттеулер басталды.
Бактериялардың генетикалық жүйесі ядролық жəне ядролық емес құрылымдардан
тұрады. Прокариот ядросының аналогы эукариот жасушаларының ядросынан
айтарлықтай ерекшеленеді. Ол қабығы жоқ нуклеоидпен ұсынылған жəне
бактериялардың барлық дерлік ДНҚ-ны қамтиды. Бактериялық хромосома бір
сақиналы ДНҚ молекуласынан тұрады . ДНҚ молекуласы екі полинуклеотид
тізбегінен тұрады. Əрбір нуклеотид азотты негізден, дезоксирибоза қантынан жəне
фосфат тобынан тұрады. Азотты негіздер пуриндермен (аденин, гуанин) жəне
пиримидиндермен (тимин, цитозин) ұсынылған. Əрбір нуклеотидтің полярлығы бар.
Оның дезоксирибоза 3 'ұшы жəне фосфат 5' ұшы бар. Нуклеотидтер бір нуклеотидтің
5' ұшы мен екіншісінің 3' ұшы арасындағы фосфодиэфир байланысы арқылы
полинуклеотид тізбегіне қосылады.
Достарыңызбен бөлісу: |
