Пән: Оқушылардың физиологиялық дамуы
Оқулықтың негізгі міндеттеріне келесі мәселелер жатады
жүктеу/скачать 1,59 Mb.
|
Қазақстан ғалымдарының «Оқушылардың даму физиолгиясы»
| Оқулықтың негізгі міндеттеріне келесі мәселелер жатады:
Педагогтар мен тәрбиешілерге аса қажетті балалар мен жас өспірімдердің анатомиялық және физиологиялық ерекшеліктерін беру.
Жасқа байланысты физиология мен мектеп гигиенасының маңызы – еліміздің болашақ азаматтарын қазақ халқының мүдесін қорғай алатын білімді, өнерлі, талантты, сұлу, еңбекқор, яғни жан-жақты дұрыс өсіп дамыған балалар мен жастар етіп тәрбиелеу мен оқыту. Бізге жеткен деректер бойынша, байырғы Қытай, Үнді, Грек, Орта Азия елдерінің ойшыл ғүламалары, дәрігерлері организмнің қүрылы-сы мен тіршілік әрекеттері туралы көптеген мәліметтер жинаған. Жаңа дәуірге дейінгі IV ғ-да өмір сүрген грек ойшылдары Гиппократ (б.з.д.. 460-377 ж.ж) пен Аристотелъдің (б.з.д. 384-322 ж.ж) еңбектерінде адам организмінің негізін, оның кептеген құбылыстарын түсінуге арналған әрекет-тері байқалады. Алайда, ғылымның өте нашар дамуына байланысты олар біраз сауалдарға, казіргі тұрғыдан алғанда, дұрыс жауап таба алмаған. Өйткені, фи-зиологияның алғашқы кезеңінде тірі организмді тәжірибелер арқылы бақы-лау болмады. Дегенмен, Аристотель мен Гиппократтың кейбір тірліктік әрекет-тер туралы ұғымдары дұрыс бағытталған. Аристотельдің жануарлар туралы еңбектері көп жылдар бойы зоология, салыстырмалы эмбриология, анатомия, психология ғылым-дарының дамуына негіз болды. Ол аурудың пайда болуы сыртқы ортаның табиғи және қоғами жағдайына байланысты болатынын анықтады. Гиппократ - бүкіл медицинаның атасы болып саналады. Ол ұсын-ған ауруды анықтау, емдеу және болжау кағидалары, дәрігерлер эти-касы туралы көзқарастары осы күнге дейін өз маңызын жойған жоқ. Гиппократ адам денсаулығы, дене бітісі мен жан қуаттары (темперамент) организмдегі сұйықтардан қалыптасады деп есептеді. Сон-дықтан ол аурудың себептерін жалпы (сыртқы әсерлерден) және даралама (жеке бастың ерек-шеліктерінен) болады деп екі топқа бөлді. Қазақтың үлы ғүлама ғалымы әлемге аристотельден кейінгі "екінші ұстаз" деп танылған бабамыз әбу насыр әл фараби (870-950 ж.Ж) - "дәрігер әрбір ағзаның саулығын анықтау үшін, оның жаратылысына карай атқаратын қызметін білуге тиіс" - деп жазды. Әл-фарабидің айтуынша, "медицина - ақиқат негіздерге сүйеніп, адам организмі мен оның әрбір мүшесінің аман-саулығын қамтамасыз ететін өнер". Әл-фараби медицинаның мәнін, мақсатмүратын ғылыми материалистік түрғыдан қарады. Ол адамның рухани, ойлау және басқа психикалық қабілетгеріне қоршаған ортаның әсерін, аурудың пайда болу себеп- салдарын, емдеу амалында дәрі мен тамақтың маңызын дүрыс түсінді. Әл-фараби денсаулықты сақтау үшін дәрігерлерге жеті міндет жүктеді: 1) дене мүшелерінің қүрылысы мен қызметін; 2) денсаулыкты анықтау - диагностика тәсіддерін; 3) аурудың түрлерін және пайда болу себептерін - этиологияны; 4) аурудың белгілерін - симптомдарын және оларды өзара ажыратуды; 5) ауруды дүрыс емдеуді, тағамдар мендәрілерді жөнді тағайындауды - терапия; 6) денсаулықты нығайту шараларын үйымдастыру, салауатты өмір салтын қалыптпстыруды; 7) аурудың аддын алу істерін жүргізу, емдеу нәтижесін қадағалауды білуі тиіс. Оның мүндай жан-жақты ұсыныстары қазіргі кезде де медицина әлемінде кеңінен қолданылып отыр. Организмнің тіршілік іс әрекетін бақылау және тәжірибелер ар-кылы үғынатын ғылым ретінде физиология XVI-XVIII ғ.Ғ. Арасында қалыптасты. Физиология дамуының екінші кезеңін 1628 жылдан бастап санайды. Осы жылы ағылшын ғалымы, дәрігер, эмбриолог уильям гарвей (1578-1657) өзінің "жүрек пен қан қозғалысының анатомиялық зерттеу-лері" деген ғылыми еңбегін басып шығар-ды. Осы еңбекте тірі организмдерге жасал-ған тәжірибелердің нәтижесінде қанайна- лымы туралы бүрынғы бірсыпыра теріс үғымдарды әшкереледі. Ол ғылыми зертте- улерге вивисекция әдісін кеңінен енгізді. Осы тәсілдер арқылы теріні, ағзаларды, тіндерді ашып, олардың қызметін тікелей бақылауға мүмкіндік туды. Сөйтіп, жану-арлар физиологиясының негізгі бастамасы деп саналатын уильям гарвей ашқан қанай-налымының желісі осы кезде де өзгерусіз қолданылады. Оның екінші еңбегі "жану-арлардың пайда болуын зерттеу" (1651) эмбриология ғылымының негізін қалады. Физиоло-гияның үдерісті (прогрессивті) дамуына рефлекстік ілімнің көп ықпалы тиді. Оның негізін қалаушы - француз философы, жа-ратылыстанушы Рене Декарт (1596-1650). Ол мидың қызметін У. Гарвей ашқан қанай-налымы жүйесінің үлгісі ретінде, сол кез-дегі механикалық қағидаларга сәйкес үғынды. Оның болжауы бойын-ша, сыртқы түрткілердің әсері, жүйке үштары арқылы қабылданып, мидан тойтарылып бүлшықеттерге оралып, оларды қозғалтады. У. Гарвей жаңалықтарынан кейін организмнің әрекеттерін тәжіри-бе арқылы зерттеу көбейіп, физиологияның екінші даму кезеңінде көптеген жаңа ғылыми мәліметтер анықталды. Осыған қоса, бүл кезде физика, химия ғылымдары күшті дамып, олардың жаңа зерттеу әдістері мен жетістіктері физиологияда кеңінен пайдаланылды Ғылым тарихында "орыс физиологиясы-ның атасы" деп танылған И.М. Сеченов (1829-1905) бірінші болып қандағы еріген газдарды шығарып алып талдау жасады, тірі организм-дегі әртүрлі иондардың қызметін анықтады, орталық жүйке жүйесіндегі қозудың жиын-тықтау қүбылыстарын көрсетті. Сонымен бірге ол ғылымның жаңа бағыты - еңбек фи-зиологиясының негізін салушы. Оның бүлшы-қеттің жиырылуы, қажуы және белсенді ты-нығу туралы ілімі әлі өз маңызын жойған жоқ. Орыс ғылымының даңқын алғашқы шығар-ған И.М. Сеченов ашқан - орталық жүйке жүйесіндегі тежелу. Өйткені бүл рефлекстік қағиданы жаңа түрғыдан бақылап, орталық жүйке жүйесі туралы ілімді түпкілікті өзгертуге мүмкіндік туғызды. И.М. Сеченов "ми рефлекстері" (1863) деген данышпандық шы-ғармасында түңғыш рет психикалық ісәрекеттердің физиологиялық зандылықтарын көрсетті. Сөйтіп, ол табиғаттың ең күрделі қүбылы-сы санаға талдау жасады, материалистік психологияның негізін қалады. жүктеу/скачать 1,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|