Кіріспе
Тұсау-
кесер
|
Оқушылармен амандасу. Психологиялық дайындық. Шаттық шеңбері арқылы оқушылар бір біріне жақсы тілектерін айтады. ( Ақынның поэмасындағы кейіпкерлері арқылы арқылы топқа бөлу) Топтардың атауы:
І топ: « Абылай»
ІІ топ: «Баян»
III топ: «Ноян»
Оқушылардың көңіл -күйлері сұралады.
Топ ережесін құрады, топ басшысын сайлайды.Топ басшысына бағалау парақшасы таратылып, беріледі. Бағалау парағына балдармен белгілеп отыру тапсырылды
2 минут
Оқушылар назарын экранға аудару
«Батыр Баян» кинофильмінен үзінді
Қазақтың қасиетті даласы талай ұлы ғұламаларды, ақындарды, би-шешендерді, батырларды, талантты дарындарды дүниеге әкелді. Елі сүйген, елін сүйген Мағжан ақынның тамаша поэмасы – «Батыр Баян». Бұл поэманың мазмұнымен өткен сабақта таныс болдық.Олай болса,балалар, ХІХ ғасырда өмір сүрген әдебиет өкілі Мағжанның шығармалары бойынша алған білімдеріңді сарапқа салу мақсатында өткізіліп отырған бүгінгі сабағымызда поэмасын талдау барысында өз ойларыңды ашық айта біліңдер, қойылған сұрақтарға толып жауап беру талап етіледі.
Үй жұмысын тексеру
«Деректер сөйлейді» тапсырмасы. (Рет-ретімен тұрған сандар арқылы Мағжанның өмірбаяны мен шығармашылығы туралы айту)
1- топ «Өмірдерек»
Оқулықпен, ресурстармен жұмыс
1) Кітапты пайдалана отырып, хронологиялық кестені толтырту
Уақыт
|
Іс-әрекет
|
1893 жыл
|
Солтүстік Қазақстан облысы,Сасықкөл деген жерде дүниеге келген
|
1897 жыл
|
Әкесі Бекеннің арнап ашқан мектебінде 4- жасынан оқып, білім алады.Қызылжар мектебінде оқып, араб,парсы, түрік тілдерін меңгереді.
|
1910 – 1912 жыл
|
Уфадағы Ғалия медресесіне түседі.
|
1913-1917 жыл
|
Омбы қаласында мұғалімдер семинария
сында оқиды.
|
1927 жыл
|
Мәскеуде Көркем әдебиет институтында
Оқиды.
|
1929 жыл
|
Карелия жеріне аударылады.
|
1936 жыл
|
Жер аударудан босанып, елге келеді.
|
1937 жыл
1938 жыл
|
Қайтадан қамауға алынады.
Жазықсыздан -жазықсыз атылады.
|
2- топ «Поэманың мазмұны,тақырыбы, идеясы»
XVIII ғасыр қазақ халқының қиын-қыстау заманы болды:
Жоңғар, қалмақтың жан-жақтан қыспа-ғы елді қатты күйзеліске ұшыратты.
1723 жылғы қайғылы да қасіретті «Ақтабан шұбырынды – Алқакөл сұлама» оқиғасы елдің еңсесіне батты.
Қазақ елі бытыраңқылыққа ұшырады. Осы кезде халықтың басын қосып, қа-сына батырларды жинаған ер Абылай болды.
Жастайынан жорықтарға қатысып, ерлі-гінің арқасында елдің айбатты арыста-нына айналды. Елжіреген жұрттың қамын ойлап, халықты ауызбіршілікке шақырып, елдің еңсесін көтерді.
Абылайдың төңірегінде халықтың ба-тырлары шоғырланған болатын.Абы-лай жинаған батырлар ішінде Кара Ке-рей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай, Шапырашты Наурызбай, Сағынбай Сары, Баян менсынды ел ардақтыла-ры болатын. Бүкіл өмірін қазақ жұрты-ның тәуелсіздігі жолындағы күреске ар-наған сондай ер жүрек ардагерлердің бірі –Баян Қосаболатұлы (1710-1757). Батырлығымен, тапқырлығымен Абы-лай ханның ерекше құрметіне бөленген. Қазақ-жоңғар шайқасына қатысып, көр-сеткен ерлігі үшін Баян батыр атанған.
Поэманың мазмұны: Абылай бастаған батырлар қазақ-қалмақ шай-қасынан олжалы оралады. Баян батыр елге жал-ғыз қайтпай, қалмақтың он төрт жасар Толқын-шаш деген аруын ала келеді. Баян қызды жар ет-кісі келеді, бірақ қыз көнбеген соң, амалы құры-ған Баян қызға аға боп қалуға мәжбүр болады. Толқыншаш Баянның он бес ждасар інісі Ноянға қызығады, Ноян да қызға ғашық болады. Екеуі қосылмақ болады, осы сәтті пайдаланып, қыз жігітті өзімен бірге қалмақ еліне баруға үгіттейді. Махаббатқа берілген жас Ноян келісіп, қызға еріп, өз елінен қашады. Ноян мен Толқыншаш-тың қашып кеткенін естіген Баян батыр оларды «Жолды өзек» деген жерде қуып ждетіп, екеуін де садақпен жайратып салады. Содан соң өзегін өкініш пен күйініш өртеген Батыр Баян Көкшетаудағы Ақ ордасында өзін күтіп отырған Абылайға оралады. Батыр қалмақтармен соғыста ерлік көрсетіп, жауды жуадай жапырады. Өзі де жау найзасынан қаза табады.
Тақырыбы: XVIII ғасырдағы жаугершілік замандағы тәуел-сіздік үшін күрес кезіндегі қазақи рух пен жігер.
Идеясы: Тарихи оқиғаны суреттеу арқылы қазақ халқының , ерлік пен бірліктің туын ұстаған тұлғаларының ерлігі мен еркіндікті аңсаған арман-мұратын таныту.
«Батыр Баян» поэмасынан үзінді жатқа оқу.
3- топ « Поэманың көркемдік ерекшелігі»
Эпитетттер: сұм өмір, қу өмір, қыран көз, сұм садақ.
Жүрегім, мен зарлымын, жаралыға,
Сұм өмір абақты ғой саналыға.
Теңеу: ертегідей, қойдай өрген, Меккедей, жолбарыстай.
Дауылдай талмай есіп, желдей ұшып,
Түс ауа Жолдыөзекке жетіп қалды.
Метафора: өмір абақты, сөз сиқыр, Сарыарқа – сары дария, екі от – орыс, қытай .
Сарыарқа – сары дария, қиыры жоқ
Көз болсын, қандай қыран, талады да.
Сұрай арнау: Сұм өмір күшті уын аяды ма?
Қозымды қас дұшпандай қуды неге?
Жер-су аттары: Көкшетау, Сарыарқа, Бурабай, Жолдыөзек, Аягөз, Қаратал, Кеңес, Текес. 7 минут
|
Мұғаліммен амандасады. Топтарға бөлінеді.
Көңіл күйлерін смайликтер арқылы береді.
Аудиожазба
«Ойлан,жұптастоптас» әдісі
Топ басшысы тексереді,
бағалау парақшасы
на бағалайды..
|
