-тақырып . Жанұялық ұқсастық

1. 
   Ата-текті зерттеу мәселесі.
   
2. 
   Егіздердің психологиялық ұқсастықтары және корреляциялық зерттеулер.
   
3. 
   Асыранды балалар мәселесі.
   

Қабілеттер, тұлғалық қасиеттерге байланысты жанұялық ұқсастықты көбінесе тұқым қуалаушылық тұрғысынан ғана түсіндіріледі. Индивидтегі кемістіктер немесе таланттың көрінуінің себебін тұымқуалаушылық арқылы нақтылайтын көптеген мысалдар бар.

Егер жанұялық ортаның психологиялық өзіндік ерекшеліктерін талдап қарастыратын болсақ, ағайындылардың, ата-ана мен балалардың өзара ұқсастықтарына қоршаған ортаның әсер етуінің көптеген жолдары бар.

Біріншіден, бір жанұя мүшелері үшін ортақ болып келетін көптеген факторла бар.Олар:

• 
  Ортақ экономикалық деңгей;
  
• 
  Географиялық жағдай;
  
• 
  Мәдени жағдайлар;
  
• 
  Ағайындылар үшін ортақ перенантальды орта және т.б.
  

Сонымен қатар, жанұялық орта психологиялық қасиеттердегі нақты айырмашылықтардың себебі болып та табылады.. М-ы: ағасы інісі, балалар әр түрлі жас кезеңдерінде болғандықтан ата-ананың оларға түрліше қатынас жасауы, басқа да себептердің негізіндегі ата-ананың балаларына қатынасы (әсіресе бұндай қатынас ұлттық, менталитеттік өзгешеліктерге қатынасты болып келеді). Ендеше, көптеген мысалдар мен мәліметтерге сүйенетін болсақ жанұялық ұқсастық деңгейі өмірдің нақты ситуацияларына тәуелді болмақ.

Ата –текті ғылыми тұрғыдан зерттеу жұмысын ең алғаш қолға алған Ф.Гальтон (Наследственный гений) 1869 жылы жарияланды.

Бұл еңбегінде Англияда кең танымал деген 300 жанұядан 997 ер адамдар алынды. Олардың ішінде түрлі шенеуліктер, судьялар, теологтар, діни өкілдер, ғалым және суретшілер болды. Олар туралы мәліметтерді жинақтай келе, гальтон келесі қорытындыны жасады: танымал адамдардың танымал туыстары стстистикалық кездейсоқтықтан неғұрлым көп болып шыққан. Жанұядағы әрбір танымал адамды индекстік кездойсоқтық деп алып, басқа туыстық позициялар соған сәйкестендірілді. Сонда әрбір 100 жанұяға қанша танымал туыстардың келетіні анықталды: әрбір 100 танымал адам жанұясына 31 танымал әке, 41 танымал аға, 48 танымал ұл келген. Ал алыс туыстардың арасында танымал туыстар сирек кездесетін болған. Ендеше, танымалдылық танымал жанұялардың арасында көбірек тарайды.

Бұл әдіс интеллектуалдық деффектілерді, қылмысқа бейімділік сияқты көріністерді талдауда қолданылады.

Сонымен қатар асыранды балалардың психологиялық даму деңгейі де практикалық және теоретикалық мәселелерді қозғайды. Асыранды балалардың даму деңгейіне әсер ететін факторлар өте көп және олар өте күрделі. Тест мәліметтері б/ша асыранды балалардың ақыл-ой даму деңгейі осы класс деңгейіндегі “өзінің балаларына” қарағанда біршама төмен болатын болса, орташа алғандағы барлық тұрғылықты халықтың орта есебінен жоғары. Неліктен?

• 
  Асырап алу кезінде неғұрлым перспективті болып саналатын балалар іріктелінетіні белгілі.
  
• 
  Бұндай іріктеу асырап алушы жанұяға да қатынасты: тілек білдіруші жанұялардың ішінде неғұрлым даму деңгейі жоғарыларына ғана бұндай мүмкіндік беріледі.
  
• 
  Асырап алушы ата-аналардың өз есептері болғандықтан балаға ерекше көңіл бөледі.
  
• 
  
  

1. 
   Ақыл-ой жетіспеушілігі дәрежесі және оның негізгі критерилері.
   
2. 
   Клиникалық көптүрлілігі.
   
3. 
   Психологиялық сипаттама.
   
4. 
   Ақыл-ой жетіспеушілігін реабилитациялау.
   

1. 
   Қабілет және дарындылыққа байланысты теориялар.
   
2. 
   Дарындылықты зерттеу әдістері.
   
3. 
   Дарынды балалар мәселесі.
   

• 
  Кабілет - бір адамды екіншісінен ажырататын дара психологиялық ерекшелік. Баршаға бірдей тән касиеттері қабілет бола алмайды.
  
• 
  Кдбілет - барша түлғаға тән бол-ған ортақ сапа емес, кей адамға ғана дарыған қандай да бір не бірнеше іс-әрекетті табысты орындауға жарайтын өзара ептілік.
  
• 
  Қабілет - нақты адамда топталған білім, ептілік және дағдылардан оқшау, қажет әрекетті игеру желісінде ғана көрінеді.
  

оол

Әртүрлі іс-әрекеттер аймағына қажет білім, ептілік-дағдылар бірлігін жеңіл әрі нәтижелі игеруді қамтамасыз етуші жалпы қабілеттер ерекшелігін дарындылық деп атайды. Дарындылық әрбір адамның ақыл-сана, оқу, шығармашылық, көркемөнөр, адамаралық қатынастар түзу және психомоторлық қызметтерінде көрініс береді. Дарынды адамдарға тән қасиеттер: зейінділік, жинақылық, тұрақтылық, әрқашан қызметке дайын болу; мұндай тұлғалар, сонымен бірге, мақсатқа жетуде ақылға сай табандылыққа ие, еңбекте шаршап шалдығуды білмейді, басқалармен салыстырғанда интөллекттік деңгейі анағұрлым жоғары.

1. 
   оқу материалын шәкірттерге түсінікті күйге келтіру;
   
2. 
   оқушы көңіл-күйін қалтқысыз тану;
   
3. 
   жұмыста шығармашыл болу;
   
4. 
   балаларды өз еркіне көндіре алу;
   
5. 
   балалар ұжымын біріктіруге қабілетгілік;
   
6. 
   сөз мәнерлігі мен мазмұндылығы;
   
7. 
   сөйлеу көркемділігі мен нанымдылығы;
   
8. 
   педагогикалық әдептілік;
   
9. 
   оқу материалын түрмыспен байланыстыра алу;
   
10. 
    шәкірттерге кдратылған бай-қағыштық;
    

Кабілеттер өз деңгейлері мен ауқымы жағынан ажыралады. Нақты іс-әрекет аймағында өте жоғары деңгейге көтерілген қабілет - шеберлік деп аталады. Шеберлік, яғни бір іс-әрекет аймағында жоғары жетілгендік үлкен де қажырлы еңбек негізінде пайда болады. Шеберлік көбіне өндірістік қайта жасау қызметтерімен байланысты келеді. Алайда, бүл шеберліктің дайын ептіліктер мен дағдылар бірлігінен туындайтынын білідірмейді.