Пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «Жаратылыстану»
Амфибиялар, немесе қос мекенділер класы
жүктеу/скачать 0,99 Mb.
|
ed04d2c0-d947-11e4-b960-f6d299da70eeУММ жаратылыстану
| 2.Амфибиялар, немесе қос мекенділер класы
Бұл жер бетінде тіршілік ететін омырткалылардың ең аз тобы. Бұлардың көпшілігі даму сатысына байланысты кейде суда, кейде құрылықта тіршілік етеді. Осыған байланысты олардың желбезекпен тыныс алуы өкпемен тыныс алуға ауысқан, аяқтары өзгерген. Ересек формаларында өкпе нашар жетілгендіктен тері қосымша тыныс алу органы қызметін атқарады. Жүрегі үш камералы болғандықтан артерияларда аралас қан болады да, вена және артерия қанына толық ажырамайды. Түрлердің жалпы саны 2100-ге жуық. Басқа омыртқалыларға қарағанда қос мекенділер едәуір аз тараған. Олар температурасы мен ылғалдығы біршама тұрақты тропиктерде көбірек мекендейді. Қос мекенділср қоңыржай ендіктерде аз болады, шөл аймақтар мен таулы аудандарда саны азайып, Арктика мен Антарктикада мүлде болмайды. Қос мекенділер класына құйрығы (тритон, саламандра, ак-солотль), аяқсыз (балықжылан, жыланқұрт), құйрықсыз (құрбақа, бақалар) қос мекенділср жатады. Олар жануарларды (құрттар, моллюскалар, сүліктер) қорек етеді, тек личинкалары гана өсімдіктермен қоректенеді. Амфибиялардың көбею кезеніндегі байланыстылығы, олардың көбеюіндегі жалпы ерекшелік болып табылады. Бақаны мысалға алып, амфибиялардың дамуын қарастырайық. Ұрықтану соңынан 8—10 күннен кейін ұрық (бақанікі) жұмыртқа қабығын тесіп, личинка (итбалық) түрінде далаға шығады. Алғашында итбалықта аяқтар болмайды да, жүру органының қызметін құйрығы атқарады. Алдыңғы аяқтары бұрын негіделгенімен көпке дейін дене сыртынан белгісіз болады да, ең алдымен артқы аяктары көріне бастайды. Мұның соңынан құйрық қыскарады. Бастабында тыныс алу қызметін бұтактанган сыртқы желбезектері атқарады да, соңынан желбезек саңылаулары (ішкі желбезек) дамиды. Біраз уақыттан кейін ас қорыту түтігінің алдыңғы бөлімінен өкпе қалыптасады. Өкпенің жетілуіне қарай ішкі желбезектер жойыла береді. Бақаның қан айналу, ас қорыту және зәр шығару системаларында да өзгірістер болады жүктеу/скачать 0,99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|