ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «жоо химияны оқытудың жаңа технологиялары»

Семей

1. 
   ГЛОССАРИЙ
   

Диагностика –арнайы жобаланған ғылыми әдістердің көмегімен педагогикалық үрдіс,құбылыс т.б. сандық бағамдау мен сапалық сараптау жасау.

Жаңа ақпараттық технология –коммуникациялауды жүзеге асыратын ақпараттық сараптау мен өңдеудің өзара берік байланыстағы тәсілдері,амалдары және құралдарының тұтасқан жүйесі.

Технология -латын сөзі «texne» – өнер, кәсіп шеберлік, «Iogoc» – ғылым, ілім деген мағынананы білдіреді.

2. 
   ДӘРІСТЕР
   

1. Педагогикалық технология туралы түсінік.

2. Педагогикалық технологияның құрылымы.

3. Педагогикалық технологияның мақсаты, міндеттері.

4. Педагогикалық технологияны қалыптастыруға үлес қосқан ғалымдар.

5. Оқытудың педагогикалық технологиясының ерекшелігі мен маңызы.

Қоғамның XXI ғасырдың алғашқы шебінде, яғни ғылыми техникалық прогресс пен өркениетті даму дәуірінде бет бұру кезеңінде жаңа қоғамға лайықты саналы, білімді, жетілген жеке тұлғаны қалыптастыру бүгінгі мектеп, студент, магистрант алдында тұрған негізгі міндет. Педагогикалық технология оқыту проблемаларын, тәрбиелеу мәселелерін шешуді технологиялаңдыру мәселесінің туындауына байланысты соңғы кезде өмірге келді. Ал қазіргі кезде оқыту теориясындағы «технологиялық қатынас», «технология», «педагогикалық технология», «оқыту технологиясы», «тәрбие технологиясы», «ойын технологиясы» т.б. ұғымдарды бір-бірінен ажыратып, жеке-дара қарастырудың қажеттілігі туындап отыр.

Қазіргі заманғы ғылыми-теориялық әдебиеттерде және атақты отандық педагогтардың іс-тәжірибелерінде технология негізгі төрт түрге бөлінеді:

- диагностикалық жолмен мақсат қою деңгейін және оқушылардың білімді меңгеру сапасын, дамыту дәрежесін, тәрбиелік деңгейін обьективті түрде анықтау, бақылау;

- мақсатты конструктивті, айқын, нақты түрде қою; - жеке тұлғаны тұтас дамыту.

Педагогикалық технология жөніндегі қатаң түсініктің басты белгілері болып мыналар табылады:

• 
  мақсаттың диагностикалық сипаттамасы;
  
• 
  педагогикалық процестің өндірушілігі (оның ішінде оқытудың мақсатына және оқытушы мен оқушы іс-әрекетінің (қызметінің) сипатына сай этаптардың жасалуы);
  
• 
  педагогикалық нәтижелердің өндірушілігі;
  
• 
  технологияның кез келген оқу-тәрбие мекемелерінің жұмыс жағдайында қайта жаңғыртылуы.
  

Жалпы, педагогикалық технологияның тереңдік мағынасы төмендегідей болып табылады.

• 
  мақсат білімділіктің болжамы және оқушылардың оқу бағдарламасын сапалы меңгеруін объективті бақылау;
  
• 
  жалпы тұлғаның дамуы.
  

Тұтастық қағидасы болашақ кез-келген педагогикалық жүйенің барлық элементтерінің үйлесімділігін, өзара іс қимылына қол жеткізу қажеттілігін көрсетеді. Педагогикалық жүйенің (ПЖ) бір элементіне өзгеріс енгізу үшін, басқа да элементтерді қайта құруға тура келеді. Мысалы, оқу мақсаттарын өзгерте отырып, бірақ оның мазмұнын және оқу процесін сол қалпында қалдырсақ, деформацияланған педагогикалық жүйеге тап боламыз. Тәжірибе көрсеткендей, олар өміршең болмайды. Бірақ әлемде жалпы "педагогикалық технология" деген не және оның ішінде жеке оқу "технологиясы" туралы түсініктемелер қалыптасып келеді.

Отандық педагогикадағы "Педагогикалық технология" түсінігі қаншалықты қолданыста болғанымен, ол жөніндегі түсінік ұғыныңқы болмаған. Білім берудің қазіргі кездегі практикасында бұл ұғым стандартты емес ғылыми көріністерде ереже ретінде қолданылып, педагог жұмыстарының өндірілген әдіс-тәсілдерін, құралдарын білдіреді.

Педагогикалық еңбектерде дәстүрлі сабақты: жаңа оқу материалын өту сабағы; білім, дағды, қабілетті жетілдіру сабағы; жинақтау және жүйелеу сабағы; аралас сабақ; бақылау, білімге дағды, қабілетке түзету енгізу сабағы. Сабақты дидактикалық міндеттеріне сәйкес: кіріспе сабақ; жаңа сабақты өту; білімді бекіту сабағы; жинақтау сабағы; есепті-бақылау, аралас сабақ; диспут, КВН сабақтары деп ажыратады. Қазіргі таңда оқушылардың өз бетінше жұмысын жандандыру және шығармашылықпен іс-әрекет жасауын қамтамасыз ету үшін сабақтың дәстүрлі емес формаларын кеңінен оқыту процесінде қолдануда.

- біріншіден, оқушының бойында қалыптастыруға қажет сапалардың нақты сипатын білдіру керек;

- екіншіден, осы сапаларды диогностикалық айқындаудың нақты тәсілдерін мұғалім де, оқушы да толық меңгеруі қажет; - үшіншіден, сапалардың өзгеру мүмкіндігін ескеру керек. Сонымен технология дегеніміз – педагогикалық тәсілдердің жиынтығы түрінде берілген педагогикалық жүйе деп қарастыруымызға болады.
4. Педагогикалық технологияны қалыптастыруға үлес қосқан ғалымдар.

Педагогикалық технология – дара тұлғаны қалыптастыруға педагогикалық ықпалдарды ұйымдастыру қажеттілігінен туындаған өзара байланысты процесстер. Қазіргі уақытта Қазақстанда білім берудің өзіндік жоспары, ұлттық үлгісі қалыптасуда. Осыған орай, оқушының тұлғалық дамуына бағытталған жаңа оқыту технологиялары пайда болуда. Бүгінде елімізде білім беру ошақтарында 50-ден астам педагогикалық технологияларды теориялық және ғылыми қолданбалы бағыт тұрғысынан зерттеу арқауы етіп, оларды оқыту үрдісін жетілдіру бағытында қолдану мәселелерімен Отандық ғалымдар: Д.М.Жүсіпбалиева, Б.Ә.Әбдікәрімұлы, М.С.Мәлібекова, Г.Қ.Нұрғалиева, Қ.Қабдықайырұлы, Ж.А.Қараев, Ш.Т.Таубаева т.б. өз зерттеулерінде қарастырған, педагогикалық технологияларды пайдалану мүмкіндіктерін нақтылау қажеттілігін айқындай түсуде. ТМД елдерінің оқыту жүйесінде кең өріс алып жатқаны белгілі. Жобалай оқыту технологиясының теориялық алғаш негіздеген ғалымдар: Д.Дьюри мен В.Килпатрик болатын. 1) Ресей ғалымдарынан В.П.Беспалько, В.В.Давыдов, В.К.Дьяченко, Л.В.Занков, П.Я.Гальперин, Н.В. Кузьмина т.б. ғалымдардың теориялық зерттеулерінің нәтижесінде; 2) Е.Н.Ильина, С.Н.Лысенкова, В.Ф.Шаталов т.с.с. әдіскерлердің практикалық тәжірибелерінің негізінде енгізілгені анықталуда. Білім беру жүйесінің әр буынында қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде меңгерту үрдісінде оқыту технологияларын қарастырған, оларды таңдап қолдаудың ғылыми-әдістемелік мәселелерін арнайы зерттеген жұмыстар қатарында Ф.Ш.Оразбаеваның комуникативтік технологиясы, К.Жақсылықова мен М.Жампейісованың модульдік оқыту технологияларын, Қ.Қадашованың жаңғырта оқыту технологиясын, З.Бейсенбаеваның студенттермен өздік жұмыстар жүргізу технологиясын, Н.Құрманованың дамыта оқыту технологиясы, Н.Оразахынованың сатылай кешенді талдау технологиясын т.б. өз зерттеулерінде қарастырған. Бұл аталмыштарды ескере отырып, әлі де педагогикалық технологияларды пайдалану мүмкіндіктерін нақтылау қажеттігін айқындай түсуде.
5. Оқытудың педагогикалық технологиясының ерекшелігі мен маңызы.

Кредиттік жүйе маман жұмыскерлерден бастап, жоғары ғылыми білікті мамандарға дейін білім берудің сатысын және деңгейін, академиялық дәрежесін бірдей бағалауға жол ашады. Кредиттік технологияны енгізу білім берудің барлық идеологиясын қозғайды. Оқытушы білім беріп қана қоймай, қалай оқу керектігіне, білімді алуға, дағды мен іскерлікті алып, өз бетімен практикада қолдануға үйретеді. Магистранттың өзіндік жұмысының ролі нығайып, оқыту саласына талап күшейеді, жастардың білімге бірдей жетуіне және оқытудың ашықтығы қамтамасыз етіледі, кәсіптік элита қалыптасады. Оқытудың кредиттік технологиясының жетістіктері:

- мамандарды әлемдік стандарттар деңгейінде даярлау мүмкіндігі;

- білім алушылардың өзіндік білім алуға және өзіндік дамуға қабілеттерін дағдыландыру;

- білім алушылардың өз бетімен білімді шығармашыл игеруге дағдыландыру;

- білім алушылардың біріккен оқуын ұйымдастыру;

- сырт елдердің жоғары оқу орындарымен серіктес қарым-қатынас орнату болып табылады.

Магистранттың өзіндік жұмысы жеңілдетіліп, білімнің сапасы жоғарлайды.

Кез келген материалды игеру үшін мүмкіндік жоғарлап, практикалық дағдылар жинақталады. Оқытудың кредиттік технологиясын енгізудің алғашқы кезеңі оқыту үрдісі болып табылады, яғни білім алушылардың білім беру бағдарламаларын игеруге бағытталған бақылау жүйесін анықтау, әр түрлі оқу сабақтарын, оқу жүктемелерін жоспарлау, оқу жоспарымен бағдарламаларын құру бойынша шаралардың жиынтығы. Сонымен қатар, оқу сұрақтары магистранттардың өзіндік жұмысын және кәсіби практикасын ұйымдастырумен байланысты. Бақылау шаралары пәндер бойынша білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалауды ұсынады . Оқу үрдісін жоспарлау жоғары оқу орнының білім беру әрекетін басқару жүйесінде алғашқы элемент ретінде қарастырылады және академиялық күнтізбені (календарь) құру жолымен жүзеге асырылады. Академиялық күнтізбе – демалу күндері көрсетілген (каникул, мереке) оқыту үрдісінің күнтізбесі.

Білім беру әрекетін жоспарлау бірнеше кезеңдерден тұрады:

1. Типтік оқу жоспарлары, бағдарламалары, мемлекеттік білім беру стандарты негізінде жұмыстық оқу жоспарлары мен бағдарламаларын өңдеу;

2. Таңдау бойынша пәндерді – элективті курсты анықтау, білім алушылардың жеке оқу жоспарын құруы;

3. Академиялық күнтізбе құру;

4. Мамандықтың жұмыстық оқу жоспарына және білім алушылардың жеке оқу жоспарына сәйкес университет, факультет, деканат жұмыстарын жоспарлау;

5. Оқу жұмыстарының түрлері бойынша педагогикалық жүктемелердің нормаларын анықтау, оны профессорлар-оқытушылар құрамы мүшелерінің арасында бөлу және штатты жоспарлау;

6. Академиялық топтардың оқу сабақтарының кестесін даярлау. Академиялық күнтізбеде оқу жылы 1 апта бойынша 4 кезеңнен тұрады, олар төмендегідей атауларды құрайды: - бірінші триместр (күз), - екінші триместр (қыс), - үшінші триместр (көктем), - жазғы триместр (жаз). Әрбір триместр апталық сынақтық-емтихан сессиясымен аяқталады.

1. Педагогикалық технология дегеніміз не?

2. Педагогикалық технология қандай бөліктерден тұрады?

3. Гуманитарлық педагогика мен ақпараттық педагогиканың аырмашылығы қандай?

4. Педагогикалық технологияларға үлес қосқан отандық ғалымдар жайлы не білеміз?
Қолданылған әдебиеттер:

1. Коменский Я.А. Избранные педагогические сочинения. – М., 1955. – с.650.

2. Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии. – М., 1989. – с.18.

3. Кларин М.В. Педагогическая технология в учебном процессе. – М., 1989. – с.18.

4. Ильясова М.Т. О роли кредитной технологии в совершенствовании учебного процесса в вузе // Қазақстан Республикасында жоғары білім беру сапасын жетілдіру және дамыту перспективаларының өзекті мәселелері: Жоғары оқу орын арал, ғыл.-әдіст. Конф. материалдары. 16 наурыз 2004. – Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2004. – с.301-302.

5. Мырзалиева Б.А. Кредитная система обучения: опыт внедрения, проблемы и перспективы. Под общей редакцией. – Шымкент: «Ғасыр – Ш», 2005. – 225 с.

1. ЖОО химияны оқытудағы технологиялардың маңызы.

2. Химияны оқытуда қолданылатын жаңашыл әдістердің тиімділігі.

3. Химияны оқытуда жаңа технологияларды қолдану.