Өзін-өзі тексеретін сұрақтар:
Режиссерлік ниет дегеніміз не?
Қойылым барысында қолданылатын сахналық мәнерлеуші құралдар.
Ниет шешімі қандай болуы мүмкін?
Пайдаланатын әдебиеттер:
Байсерке М.Б. «Сахна және актер»-А .: 1993
Захава Б. «Мастерство актера и режиссера»-М.:1978
Станиславский К.С. Собр соч. Т. 1.2.3.4. М.: 1967
9 апта
Дәріс № 9
Тақырыбы: Шиеленіс факторлары.
Қарастырылатын сұрақтар: Шиеленіс. Шиеленіс факторлары.
Дәрістің мақсаты: Инсценировканы талдау жұмысын жасауды үйрету. Студенттің кәсіби білімі шеңберін кеңейту.
Дәрістің мазмұны:
Шығармадағы шиеленіс - өмірдегі қарама- қайшылықтар, көзқарастар, қызығушылықтар мен характерлердің шағылысы ретінде көрінеді.
Сыртқы конфликт ( ашық келіспеу;(разногласие) және ішкі конфликт.
Шығарманың негізгі конфликтінің құрылымының шарты; Етістіктер арқылы әрекетті анықтау, кейіпкерлердің әрекетін тікелей мәтіннен емес әрекетті анықтау; спектакльдің дамуына сәйкес әрекет дамуы.
Объективті және субъективті тұрғыда драматургиялық шығармадағы қақтығысты суреттеп көрсету. Пьесадағы қақтығыстың маңыздылығы. Драматургиялық шығармадағы қақтығыстың 3 негізгі жасалу жолы. Кейіпкер – Кейіпкер, Кейіпкер – Көрермен залы, Кейіпкер – Орта.
Бір драматургиялық шығармадағы қақтығыстарды талдау, негізгі қақтығысты табу.
Шығармадағы шиеленіс әрекет арқауы және қарсы әрекетті жасаушы екі қарама- қарсы күресуші күштердің қақтығысы іспетті.
Өзін-өзі тексеретін сұрақтар:
Шиеленіс дегеніміз не?
Шиеленіс түрлері қандай?
Драматургиялық шығармадағы қақтығыстың 3 негізгі жасалу жолы қалай аталады?
Пайдаланатын әдебиеттер:
Байсерке М.Б. «Сахна және актер»-А .: 1993
Захава Б. «Мастерство актера и режиссера»-М.:1978
Станиславский К.С. Собр соч. Т. 1.2.3.4. М.: 1967
10 апта
Дәріс №10
Тақырыбы: Көркем шығармадағы мазмұн мен форма, көркем элементтер.
Қарастырылатын сұрақтар: Мазмұн мен форма. Метафора. Гипербола.
Дәрістің мақсаты: Инсценировканы талдау жұмысын жасауды үйрету.
Студенттің кәсіби білімі шеңберін кеңейту.
Дәрістің мазмұны:
Шығарманың ішкі мазмұны және сыртқы түрі болады.Шығармада жазушы өмір шындығын көрсетеді.Онда өрнектелген өмір шындығы - оның мазмұны, ал сол өміршындығықандай көркемдік тәсіл, (бейнелі образ т.с.с.) арқылы көрсетілген, оны бейнелеу үшін қандай көркемдік құрал қолданылған, міне бұл шығарманың түріне жатады.
Көркемдік форма шығарманың жанрлық, композициялық, лексикалық, ырғақтық, саздылық элементтерінен тұрады. Жазушы өмір шындығын өз көзқарасы, өз дүниетанымы тұрғысынан бейнелейді. Бұл формалдық элементтерді өзінің мақсат – мұратына қарай алады.
Шығарманың мазмұны мен формасы бір бірімен қабысып тұратын бүтін дүние. Формадан тыс ешқандай мазмұнның болуы мүмкін емес.
Мазмұн мен форма бірігіп тұтастық табуы керек.
Гипербола. Қазақша оны әсірелеу не ұлғайту деп те атайды. Ол ауыз әдебиетінде көп қолданылады. Мысалы , «Қобыланды батыр» жырындағы Тайбурылдың :
Жоғарғы ерні көк тіреп,
Төменгі ерні жер тіреп..
Ұмтылғанда қысылып,
Бес жүз құлаш жазылды...-деп әсірелеп суреттейді. Құбылысты осылайша шамадан тыс асыра суреттеуді гипербола деп атайды.
Литота. Мұнда, керісінше, затты, құбылысты мүлде құлдырата суреттейді. Мысалы:От орнындай тұяқтан
Оймақтай – ақ қалыпты,
Етектейін еріннен Екі елісі қалыпты
Қиған құлақ қамыстан
Бір тұтамы қалыпты. («Ер тарғын» жырынан). Затты құбылысты осылайша неғұрлым кішірейте суреттеуді литота деп атаймыз.
Лирика. Адамның көңіл күйі әр алуан. Ол бірде қуанады, бірде қайғырады, бірде егіліп, бірде еміренеді.Ақын адамның әр алуан сезім сұлулығын жыр жолдарына айналдырып отырған. Демек, лирика – адамның көңіл күйін, қуаныш- реніш сезімін күйттейтін поэзия. Лирика мазмұнына қарай бірнеше түрге бөлінеді. Саяси л. (Махамбеттің Ереулі атқа ер салмай т.б.),.
Махаббат л. ( Абайдың Ғашықтың тілі – тілсіз тіл),.
Философиялық л. (Бұқардың өмір жайлы толғаулары),
Табиғат л. ( Абайдың Жаз т.б.).
Лирика ақынның тек жеке өзінің көңіл күйін, өзінің күйініш- сүйінішін ғана емес, жалпы адамзатқа ортақ сезімді білдіреді.
Өзін-өзі тексеретін сұрақтар:
Мазмұн мен форма туралы не білесің?
Метафора дегеніміз не?
Гипербола дегеніміз не?
Лирика туралы не білесің?
Пайдаланатын әдебиеттер:
Байсерке М.Б. «Сахна және актер»-А .: 1993
Захава Б. «Мастерство актера и режиссера»-М.:1978
Станиславский К.С. Собр соч. Т. 1.2.3.4. М.: 1967
6. Практикалық сабақтардың жоспары.
№
|
Тақырып
|
Мазмұны
|
Апта
|
Әдебиет
|
1
|
Қиялды дамытуға бағытталған жаттығулар.
|
Елестету мен қиялды жетілдіруге арналған жаттығулар.
|
1
|
М. Шаханов «Күре тамырды іздеу»
М. Шаханов «Дара талғам қасіреті»
Ги де Мопосан Томпыш. Жұлдыз 2007.
М. Шаханов «Шың басында»
А. Пушкин «Сығандар»
Б. Ақдәулетұлы «Қос үрейлер үйі»
Н. Айтұлы «Үндістер»
Ә. Тәжібаев «Сайтан туралы»
Қ. Аманжолов «Бикеш»
Г. Шойбекова «Егіз ғұмыр».
А. Конон- Дойл Лауфред Холлдағы елес. Жұлдыз 2008.
И. Байзақов «Клеопатра»
М. Шаханов «Арман»
Брехт Б. Театр. т.1-4. М., 1963-1965.
Гиппиус З. «Гимнастика чувств »
Глумова-Глухарева Э. Западный театр сегодня. М., 1966.
Захава Б. «Мастерство актера и режиссера»-М.: 1978
Азы актерского
мастерства
С.Петербург
2002. СП.госуд.
академия театрального
искусства
Шихматов Л.М. «Сценические этюды. 2-е изд»-М.: 1966
Станиславский К.С. Собр соч. Т. 1.2.3.4. М.: 1963
Режиссура и мастерство актера. Уч. Пособие для ст. ИК. М.: 2004
Паламышев А. М. «Мастерство режиссера»-М.:1987
Ремез О. «Мизансцена язык режиссера» - М.: 969
Нұрғали. Р.
Драма өнері. Алматы. «Санат» б, 2001. 480бет.
Б.Құндақбайұлы «Театр туралы толғаныстар». Алматы: «Өнер» баспасы, 2006. 320б.
Пятьдесят кратких биографий
мастеров
Западно
европейского
искусства
XIV-XIX веков.
Мастера и шедевры.
И. Долгополов-
М.: 1995 г.
И.А. Смирнова
«Рафаэль»
Сказка о художнике
и его тайне
«Леонардо» М, 2001.
«С веком на равне» рассказы о
картинах
1-3 том, М.:
1990.
Царев М.И. Мир театра: Кн. Для учителя .-М.: Просвещение, 1987.-255с.
Кнебель М. «О действенном анализе роли » - М .: 1961
«С веком на равне» рассказы о картинах 1 том, М. 1990.
Марков П.А. В театрах разных стран. М., 1967.
Кох. И.Э «Основа сценического движения»-Л. .: 1970
Крымова Н.В. В стране прекрасных актеров. «Театр», 1970, №14.
Станиславский К.С. Моя жизнь в искусстве.
«С веком на равне» рассказы о картинах 2 том, М. 1990.
Тренинг актерской психотехники. ЛГИК 1989
Немирович - Данченко Вл. И. «О творчестве актера»: Христоматия
Паламышев А. М. «Мастерство режиссера»-М .: 1987
Сахновский В. «Режиссура и методика ее преподавания» - 1985
Козюренко Ю.И «Звуковое оформление спектакля » - М .: 1990
Березкин В. «Сценография»-М .: 1989
Шихматов Л.М «Сценические этюд. 2-е изд»-М .: 1966
Козюренка Ю.Музыка в оформлении спектакля !! В помощь художественной самодеятельности. 1979,№10
Михайлов М.Стиль в музыке-Л.1981
Петров А. Шестое чувство - В сб : Музыка в драматическом театре-М .: 1976.
|
2
|
Қиялды дамытуға бағытталған жаттығулар.
|
Елестету мен қиялды жетілдіруге арналған жаттығулар.
|
1
|
3
|
Қиялды дамытуға бағытталған жаттығулар.
|
Елестету мен қиялды жетілдіруге арналған жаттығулар.
|
1
|
4
|
Қиялды дамытуға бағытталған жаттығулар.
|
Елестету мен қиялды жетілдіруге арналған жаттығулар.
|
2
|
5
|
Прозалық шығармалар бойынша сахналанған инсценировкалар.
|
Прозалық көркем шығармамен танысу, талдау жұмыстары.
|
2
|
6
|
Прозалық шығармалар бойынша сахналанған инсценировкалар.
|
Прозалық көркем шығармамен танысу, талдау жұмыстары. Кейіпкерлер әрекетінің даму тенденциясы.
|
2
|
7
|
Прозалық
шығармалар бойынша
сахналанған инсценировкалар.
|
Прозалық көркем шығармамен танысу, талдау жұмыстары.
|
3
|
8
|
Прозалық шығармалар бойынша сахналанған инсценировкалар
тақырыбы, идеясы.
|
Прозалық көркем шығармамен танысу, талдау жұмыстары.
|
3
|
9
|
Прозалық шығармалар
бойынша сахналанған инсценировкалар.
|
Прозалық көркем шығармамен танысу, талдау жұмыстары.
|
3
|
10
|
Прозалық шығармалар бойынша сахналанған инсценировкалар.
|
Прозалық көркем шығармаға жазылған сценарий бойынша сахналық көрініс құру.
|
4
|
11
|
Прозалық шығармалар бойынша сахналанған инсценировкалар.
|
Прозалық көркем әдебиетпен танысу, талдау жұмыстары. Инсценировканы сахналау жұмыстары.
|
4
|
12
|
Прозалық шығармалар бойынша сахналанған инсценировкалар.
|
Прозалық көркем әдебиетпен танысу, талдау жұмыстары. Инсценировканы сахналау жұмыстары.
|
4
|
|
Прозалық шығармалар бойынша сахналанған инсценировкалар.
|
Прозалық көркем әдебиетпен танысу, талдау жұмыстары. Инсценировканы сахналау жұмыстары.
|
5
|
|
Прозалық шығармалар бойынша сахналанған инсценировкалар.
|
Прозалық көркем әдебиетпен танысу, талдау жұмыстары. Инсценировканы сахналау жұмыстары.
|
5
|
|
Прозалық шығармалар бойынша сахналанған инсценировкалар.
|
Прозалық көркем әдебиетпен танысу, талдау жұмыстары. Дайын инсценировканы сахналау жұмыстары.
|
5
|
|
Прозалық шығармалар бойынша сахналанған инсценировкалар.
|
Прозалық көркем әдебиетпен танысу, талдау жұмыстары. Инсценировканы сахналау жұмыстары.
|
6
|
|
Прозалық шығармалар бойынша сахналанған инсценировкалар.
|
Прозалық көркем әдебиетпен танысу, талдау жұмыстары. Инсценировканы сахналау жұмыстары.
|
6
|
|
Прозалық шығармалар бойынша сахналанған инсценировкалар.
|
Талдау жұмыстары. Инсценировканы сахналау.
|
6
|
|
Прозалық шығармалар бойынша сахналанған инсценировкалар.
|
Прозалық шығармалар бойынша сахналанған инсценировкалармен танысу. Сахнаға лайықтау мақсатымен прозалық көркем шығармаларды сахналау жұмыстары.
|
7
|
|
Прозалық шығармалар бойынша сахналанған инсценировкалар.
|
Прозалық шығармалар бойынша сахналанған инсценировкалармен танысу. Дайын көріністерді сахналау жұмыстары.
|
7
|
|
Прозалық шығармалар бойынша сахналанған инсценировкалар.
|
Прозалық шығармалар бойынша сахналанған инсценировкалармен танысу. Дайын көріністерді сахналау жұмыстары.
|
7
|
|
Прозалық шығармалар бойынша сахналанған инсценировкалар.
|
Инсценировканы сахналау.
|
8
|
|
Инсценировканы қою жұмыстары.
|
Инсценировканы сахналау.
|
8
|
|
Инсценировканы қою жұмыстары.
|
Инсценировканы сахналау.
|
8
|
|
Режиссура өнерінің көп қырлығы.
|
Режиссер қойылымды түгел ұйымдастырушы. Бұл жұмысқа режиссердің қойылым композициясы мен автор жұмысын талдауы, сценограция, сахна қозғалыс, актерлермен, драматургпен композитор мен костюмер, бояушы, жарық беруші, жиһаздаушы, сахна жұмысшылармен жұмыс жасау процесі кіреді.
|
9
|
|
Кескіндеме – көркем қойылым ретінде.
|
Кескіндеме шығармаларымен танысу, талдау. Сюжетін әңгімелеу.
|
9
|
|
Кескіндеме
шығармалары –
көркем қойылым
ретінде.
|
Кескіндеме шығармаларымен танысу, талдау.
Сюжетін әңгімелеу.
|
9
|
|
Кескіндемедегі сюжет
|
Сюжет оқиғалы шығармадағы адамдардың қарым-қатынасы, бірімен-бірінің байланысы, оқиғаның дамуы мен образдардың өсу тарихы.
|
10
|
|
Көрініс перспективасы
|
Кескіндеме шығармаларымен танысу. Перспективасын талдау.
|
10
|
|
Кескіндеме шығармалары – көркем қойылым ретінде.
|
Эскиз, болашақ суреттің түпкілікті өзі емес тек жобасы болғанмен ол әлгіндей емес мейлінше тыңғылықты еңбектің жемісі.
|
10
|
|
Кескіндеме шығармалары – көркем қойылым ретінде.
|
Түс жылы және суық болып екіге бөлінеді.
|
11
|
|
Сюжеттік картиналар.
|
Сюжеттік көркем шығармамен танысу, талдау жұмыстары.
|
11
|
|
Эпизод
|
Эпизод – қойылым ішіндегі кішкене қойылым.
|
11
|
|
Интермедия
|
Танысу, талдау жұмыстары. Интермедия (латын тілінен аударғанда «екі аралық» ) 1) театрда күлкілі жайға құрылған қысқы пьеса немесе көрініс.
|
11
|
|
Интермедияны режиссерлік талдау. Интермедияның идеясын анықтау.
|
Интермедияның идеясын анықтау. Идея – мақсат, мән, мазмұн. Айтылатын өмір құбылысының қыры мен сыры жағынан автордың айтқысы келген ойымен, автордың суреттеген ойының қорытындысы.
|
12
|
|
Интермедияны
режиссерлік талдау.
|
Қатысушылардың өзара қарым-қатынасы. Интермедияның жанрын және стильдік ерекшеліктерін табу.
|
12
|
|
Интермедия сюжеті.
|
Интермедия сюжеті. Интермедияның көкейкесті мақсаты. Әрекет арқауы және қарсы әрекет.
|
12
|
|
Интермедия
тақырыбы, идеясы, көкейкесті мақсаты.
|
Ізденіс кезеңі өз бойынан немесе қоршаған ортадан әлемдік әдебиетпен бейнелеу құралдарынан шығармашылық көркем материалдар жинақтау.
|
12
|
|
Негізгі қақтығысты табу.
|
Негізгі қақтығысты табу. Шығармадағы немесе қойылымдағы қақтығыс әрекет арқауы және қарсы әрекетті жасаушы екі қарама- қарсы күресуші күштердің шиеленісінің күшті тұсы іспетті.
|
13
|
|
Монолог
|
Монолог – ( «бір, жалғыз, жеке, дара сөз», грекше жеке адамның өз - өзіне, тыңдаушыларға, ал пьесада көрермендерге қарата айтатын сөзі.
|
13
|
|
Монолог
|
Монолог (грек monos – бір, logos – сөз) – 1) драмалық шығармаларда кейіпкелердің өзіне немесе көрермендерге арналған сөзі;
|
13
|
|
Монолог
|
Автордың сыр – сезімін білдіретін лирикалық толғаныс.
|
13
|
|
Монолог
|
Монологтағы формалар мен функциялардың өзгеруі, драматургияның дамуына байланысты.
|
14
|
|
Монолог
|
Суреткер бейнелеген мизанценаны қалыптастыру (фиксация).
|
14
|
|
Монолог
|
Кейіпкердің драмадағы құбылмалы өзгерісті кездеріне монологтік әсері: ішкі жан – дүниесіндегі соқтығусылары мәнерлі сөздермен шығу керек
|
14
|
|
Кіші драматургия
шығармаларын сахналау
жұмыстары.
|
Кіші драматургия шығармаларының
|
14
|
|
Кіші драматургия
шығармаларын сахналау
жұмыстары.
|
Драмалық қойылымдағы шу дыбыстары және оның класификациясы.
|
15
|
|
Кіші драматургия
шығармаларын сахналау
жұмыстары.
|
Дыбыс қолдаудың түрі –тон, дыбыс, шу.
|
15
|
|
Кіші драматургия
шығармаларын сахналау жұмыстары.
|
Әрекетке логикалық дәлел. Психологиялық кідірісті мәнерлеу. Лейтматив; лейт образы.
|
15
|
|
Емтиханға
дайын көріністерді, интермедияларды таңдау жұмыстары.
|
сахналау. Талдау. Қалпына келтіру. Музыкалық, шулық безендіру. Жалпы фон.
|
15
|
Пәнді оқыту жөніндегі әдістемелік нұсқаулар.
Практикалық сабақтарға әдістемелік нұсқаулар
1 апта
Практикалық сабақ № 1
тақырыбы: Қиялды дамытуға бағытталған жаттығулар.
Практикалық сабақ мазмұны: Елестету мен қиялды жетілдіруге арналған жаттығулар.
Әдістемелік нұсқау: Белсенді өрбіген әңгімені ұйымдастыру, яғни студенттің қиалы мен елестету сезімдерін қалыптастыра шығармашылық тәжірбие-ойынды өткізу.
Әдебиеттер: 2,4 бөлімде көрсетілген.
Практикалық сабақ № 2
Практикалық сабақ № 1
тақырыбы: Қиялды дамытуға бағытталған жаттығулар.
Достарыңызбен бөлісу: |
