Дәріс. Монополияға қарсы реттеу және бәсекелестік ортаны қалыптастыру

2. Қазақстандық монополияға қарсы реттеудің ерекшелігі.

3. Бәсекелік орта, оның түсінігі ж/е негізгі көрсеткіштері.
1. Монполияға қарсы реттеу-нарықтық бәсекелестіктің дамуы ж/е монополиялық қызметтішектеу үшін жағд. қамтамасыз ету мақсатымен мем-к органдармен жүзеге асырылатын эк-қ-әкімшілік актілердің кешені.

Монополияға қарсы реттеу таза монополия санасында бағаланған саясатты қосады. Сонымен қатар монополияға қарсы реттеу бұл заңдылық фактілерін ж/е нақтв құқықтық нормалар негізінде заңды ісі б-ша жеке шешімдерді дайындау ж/е қабылдау б-ша монополияға қарсы органның біліктілік қызметі.

Тұтынушыларға таза монополия субъектілерімен өндірілетін тауарды ж/е заңды тұлғалар жатады. Таза монополияның субъектісі бұл таза монополия жағд-да тұтынушыларға жұмыс ж/е қызмет көрсетуді ұсынатын, тауар өндірумен айналысатын заңды тұлға ж/е жеке кәсіпкер б.т.

Кәсіпорын монополиялары мен басқарудың әкімшілік жүйесінің механизмдері мен өзара әрекетінің схемасы.

Экономикалық әдіс Салааралық әдіс Институиционалды әдіс

салықтық-бюджеттік, инв-лық ж/е тарифтік саясаттары- Ұйыждастырушылық-құрылымдық

ның тиімділігі ішкі жүйе ж/е т.б. институтционалды

механ. тиімділігі

Кәсіпорын, монополия Эк-ка «мем-т-субъект- Трансакционерлік ұста-

қызм. тиімділігі монополист» ішкі жүйе нымдардың тиімділігі

тиімділігі

Баға жасау ж/е өнім стратегиясы Ішкі фирманың менеджменті

- макродеңгейі

- тура өзара бай-с.

- ақпараттық өзара бай-сы.

• 
  тарифті баға алу ставкаларды бекіту.
  
• 
  тарифтік сметаны бекітумен.
  
• 
  уақытша төмендетілетін коеффициентті орнату.
  
• 
  шығындардың қалыптасуының ерекше тәртібімен.
  

Компания қызметін ретту тікелей монополия салалар нарығында ерекшеленетін 2 модельге сәйкес жүргізе алады. Оның:

1) табыс формаларын реттеу

2) тарифтеу

1) 1995 ж. 30 тамыз айындағы ҚР конститутция

2) 2001 ж. 30 қаңтар «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы ҚР Кодексі

3) 2001 ж. 19 қаңтар «Монополиялық қызметтік шектеу ж/е бәсекелестік туралы ҚР заңы»

4) 1998 ж. 9 шілде «Таза монополия туралы ҚР заңы»

5) 1998 ж. 9 маусым «Жағымсыз бәсеке туралы ҚР заңы»

6) ҚР-ның Президентінің жарлықтары

7) ҚР-ның Үкіметінің үкімдері ведомветааралық сипаттағы нормативтік құжаттар.

ТМД-ның басқа да елдердегі сияқты Қ-да монополияға қарсы органдар бәсекелестіктің дамуы ж/е таза монополия субъектілерін белгілеу үшін жағдай жасау б-ша міндеттерді шешеді. Монополияға қарсы заңдылықтар өзіне материалдық ж/е процесуалды құқық нормалары қосады. Материалдық нормалары құқықтық қатынасқа қатысушылардың олардың мазмұнды жағын анықтау арқылы құқықтары мен міндеттерін шешеді. Процесуалдық құқық нормалары б-са мем-к биліктің өкілеттік органдарының ж/е басқаруды материалдық-құқықтық нормалары реттеу б-ша нарық субъектілерін жекеше құқықтық қатынастары субъектілердің құқыққа қарсы әрекеттерін шектеу қиылысу және ескерту мақсатындағы монополияға қарсы ұғым-ң шешімі.

ҚР-дағы монополияға қарсы заңдылықтың актілері эк-ң әртүрлі салаларындағы қатынастарды реттейді. Мысалы, таза монополия саласында, бәсекелестік саласында ж/е мем-к монополия.

Нарықты монополизациялау мүмкіндігін шектейтін әкімшілік- экономикалық санкциялау жоғарғы баға жасау

моноплияға қарсы күресу үшін 3 жағдайда қолданылады:

1) нарыққа кіру үшін кедергілерді төмендету

2) монополист – кәсіпорын түрлендіру бұл егер к.о. жеке зауыттардан тұрса н/е тігінен бөлену нарыққа жаңалардың кіруі үшін жағдай жасаса

3) бағаны реттеу н/е бақылау.

2. Валюталық реттеу ж/е валюталық саясатты жүргізу формалары

3. ҚР-ның валюталық саясаты
1. Валюталық қатынастар ұлттық шаруа-ң қызметтерінің нәтижнсінен өзара қызмет ететін ж/е әлемдік шаруашылықтары валюталардың қызмет етуі барысында қалыптасатын қоғамдық қатынастар жиынтығын білдіреді. Валюталық қатыеастардың жағдайы ұлттық ж/е әлемдік эк-ң дамуына, саясаи тұрақтылыққа , елдер арасындағы күштердің шекті қатынасына тәуелді болып келеді. Сыртқы эк-қ байланыстарда, оның ішінде валюталық байланыстарда саясат пен эк-ка, дипломатия мен коммерция, өнеркәсіптік өндіріс пен сауда бір-бірінен өзара байланысулы валюталық қатынастардың ұлттық ж/е әлемдік шару-ғы орны ерекщелігін көрсетеді.

Валюталық жүйе – ұлттық заңдылықтармен немесе мем-т аралық келісім шарттармен бекітілетін валют-қ қат-ды ұйымдастыру ж/е реттеу формасын білдіреді. Валюталық жүйелер 3 түрге бөлінеді:

1) ұлттық валюталық жүйе

2) д.ж. валюталық жүйе

3) аймақтық н/е мемлекетаралық валют-қ жүйе

Ұлттық валют-қ жүйе – халық-қ төлем айналымын жүзеге асыратын ұдайы өнд-с проц. қажетті валют. ресурсты құрайтын ж/е оны пайд-ға көмектесетін эк-қ қатынастар жиынтығын білдіреді. Ұ.в. ж-е елдің ақша жүйе-ң белгілер бір бөлігі. Оның ерекшеліктері:

• 
  елдің құрамдас эк-ң ж/е сыртқы эк-қ байл-ң даму дәрежесі мен жағдайына бай-ты анықталады.
  

Аймақтық валюталық жүйе - өнеркәсібі дамыған елдердегі әлемдік в.ж. төңірегінде құрылады. Мысалы, Европалық в. жүйе . Бұл Европалық қоғамдастыққа мүше елдердің валюта аумағында ұйымдастырылуы ж/е эк-қ форм-ға қат-ды білдіреді.

Валюталық паритет – валюталық бағамның негізгі б.т-н заңды тәртіпте белгіленетін 2 валюта арасындағы шекті қатынас.