Пікіржазған химия ғылымдарының докторы, профессор С. М. Тәжібаева
монохлоралканалкилбензол
жүктеу/скачать 3,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| монохлоралканалкилбензол
RCHR / –C 6 H 5 –R // CHR /// + HCl диалкилбензол AlCl 3 4.Беттік-активтізаттардыалу 62 2-с урет . Ал кил бен зо л дар ды а лу дың хлор лы әді сі нің те х но ло гиялық сыз ба сы: 1 – хло ра тор; 2 – хлор лан ған а л к ан дар дың ыды сы; 3 – ши кі б ен зо л дың ыды сы; 4, 6, 8, 1 1, 16, 21, 23, 24, 25, 26, 27, 28 – жы лу а л м ас тыр ғыш тар; 5, 22 – б ен зо л ды к еп ті ру үшін рек ти фи ка ция лық ба ға на лар; 7 – к еп ті ріл ген б ен зо л дың ыды сы; 9 – с е па ра тор; 10 – сор ғыш; 12 – к а т а ли за тор дың ыды сы; 13, 14 – а л ки ла тор лар; 15 – т ам шы ла т қыш; 17, 19 – тұн дыр ғыш тар; 18 – қо с па ла уыш; 20 – а л кил бен зо л дың ыды сы 4.1.Аниондыбеттік-активтізаттардыалу 63 Қо сым ша қо сы лыс тар тү зіл меу үшін жә не мо но ал кил бен зол- дың шы ғы мын арт ты ру мақ са ты мен реак цияны бен зол дың ар тық мөл ше рін де жүр гі зе ді. Ал кил деу ке зін де ал кил бен зол дар дың дест рук циясы жа ғым- сыз про цесс бо лып та бы ла ды: C 6 H 5 –C 11 H 23 + CH 4 C 6 H 5 –C 12 H 25 + H 2 C 6 H 5 –C 10 H 21 + C 2 H 6 Бұл реак циялар ға қа жет ті су тек аро мат тық қо сы лыс тар дың де ги др ле нуі мен кон ден са циясы ның сал да ры нан тү зі ле ді. Осы про цес тер тем пе ра ту ра ның ар туымен жә не ал кил ді тіз бек те рі тар мақ тал ған ал кил бен зол дар дың бо луымен кү шейеді. Ал кил деу реак циясын да қо лда ны ла тын алю ми ний хло ри- ді (AlCl 3 ) не гіз гі реак ция үшін жақ сы ка та ли за тор бо ла тұ рып, қо сым ша реак циялар дың да (әсі ре се тем пер таура ның өсуі мен) жү руін қам та ма сыз ете ді. Ал кил деу дің оң тай лы тем пе ра ту ра сы 10-16 о С-ден ас пау ке рек, ал ка та ли за тор дың мөл ше рі реак цияла- на тын мас са ның 15 %-ына жуық ша ма ны құ рай ды. Ал кил деу үшін ка та ли за тор ды ар найы дай ын дай ды: оны қыз- ды ра оты рып, ал кил бен зол да ері те ді, одан кейін хлор су тек пен қа нық ты ра ды. Тү зіл ген 2R-C 6 H 5 . AlCl 3 . HCl комп лек сін ал кил деу ка та ли за то ры ре тін де қол да на ды. Ши кі бен зол ды кеп ті ріп, 5-ін ші ба ға на да азеот роп тық рек ти- фи ка ция тә сі лі мен су сыз дан ды ра ды. Азеот роп жы лу ал мас тыр- ғыш та (8) кон ден са цияла нып, се па ра тор да (9) бө лі не ді: жо ғар ғы қа бат тың бір бө лі гі флег ма тү рін де қайта 5-ін ші ба ға на ға ағып ба ра ды; екін ші бө лі гі құ быр бойы мен ыл ғал бен зол дың жи на ғы- шы на ба рып, одан қайта рек ти фи ка цияға жі бе рі ле ді; тө мен гі (су- лы) қа ба ты гид ро бе кіт пе ар қы лы ағы зы лып ке те ді. Су сыз бен зол ба ға на ку бы нан жы лу ал мас тыр ғыш та (4) суы тыл ған нан кейін 7-жи на ғыш қа ағы зы лып, одан оны сор ғыш пен (10) жы лу ал мас- тыр ғыш (11) ар қы лы кас кад тық ал ки ла тор лар ға (13, 14) жі бе ре ді. Ал ки ла тор лар де ге ні міз – ара лас тыр ғыш пен жаб дық тал ған суыты лып оты ра тын ци ли ндр лік ап па рат тар. Реак тор лар дың бі- рін ші сі не 13-ін ші ал ки ла тор ға 2-ін ші ыдыс тан -5 о С-ге дейін суы- тыл ған хло рал кан дар ды жә не 7-ін ші ыдыс тан бен зол ды 1:1,2 кө- |