Пікіржазған химия ғылымдарының докторы, профессор С. М. Тәжібаева
жүктеу/скачать 3,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| 2.12.Энзимдер
Эн зим дер ді (фер мент тер ді) қол да ну ар қы лы СЖҚ жу ғыш қа- сиет те рін айт ар лық тай кү шейтуге бо ла ды. Олар – мо ле ку ла лық мас са ла ры 6000-нан жо ға ры мак ро мо ле ку ла лар дан тұ ра тын күр- де лі ақуыз дық құ ры лым дар. СЖҚ құ ра мын да про те аза, ами ла за, ал ка ла за, ли па за жә не т.б. сияқ ты фер мент тер қол да ны ла ды. Олар дың әр қай сы сы ор га ни ка- лық лас тар ды ыды ра ту да ар найы ка та ли ти ка лық әсер көр се те ді: про те аза ақуыз дар дың, ами ла за крах мал мен бас қа по ли са ха рид- тер дің, ала ка ла за көм і рсу лар эфир ле рі нің, ли па за май лар, гли це- рид тер дің гид ро ли зін ка та лиз дейді. Эн зим дер дің ық па лы ке ле сі де: олар ірі ор га ни ка лық мо ле ку ла- лар дың су да ери тін жә не жуу ке зін де ма та дан оңай бө лі не тін қо- сы лыс тар ға дейін ыды рауын ка та лиз дейді. Эн зим дер қан, ка као, сүт, шөп, жұ мы рт қа ның са ры сы, тушь, май лар жә не т.б. дақ тар- ды ері те ді. СЖҚ құ ра мын да ғы эн зим дер дің мөл ше рі 1-2 % ша - ма сын құ рай ды. Эн зим дер сі лті лер ге қар сы жо ға ры тұ рақ ты лық та ныт қа ны- мен (рН=10-11-ге дейін), 60-65 о С-ден жо ға ры тем пе ра ту ра лар да, рН-тың өз ге руі мен, ұн тақ та ғы мик роағ за лар мен ыл ғал дың бо- луымен олар өзі нің бел сен ді лі гін жо ғал та ды. Гра ну ла күйін де гі эн зим дер, ұн тақ тар ға қа ра ған да тұ рақты. Олар ды гли це рин, гли коль, кө мір су лар мен тұ рақ тан ды ра ды. Син- те ти ка лық жу ғыш құ рал ға же ла тин (ка зе ин), мезд ра же лі мі, каль- ций хло ри ді не ме се маг ний суль фа ты ның аз мөл ше рін ен гі зу ар- қы лы эн зим дер дің тұ рақ ты лы ғын жо ға ры ла ту ға бо ла ды. Нат рий три по ли фос фа ты ері тін ді ле рін де эн зим дер ша ма лы тұ рақ ты лы ғын сақ тап, нат рий пер бо ра ты ері тін ді ле рін де олар- дың бел сен ді лі гі тө мен дейді. Анио нак тив ті БАЗ-дар дың әсе рі нен эн зим дер де на ту ра цияла- нып, бей ион ды БАЗ-дар дың әсе рі нен ыды ра май ды. Нат рий пер бо ра ты жоқ син те ти ка лық жу ғыш құ рал дар ды қа- лып ты тем пе ра ту ра лар да (60 о С-ге дейін) сақ тау ке зін де эн зим- 49 2.12.Энзимдер 2.Синтетикалықжуғышқұралдардағыактивтіқоспалардыңқасиеттері... 50 дер дің бел сен ді лі гі сақ та ла ды. Пер бо ра ты бар жу ғыш құ рал дар- ды сақ тау ке зін де гра ну ла лық эн зим дер дің тұ рақ ты лы ғы ар та тү- се ді. Нат рий кар бо на ты, нат рий ме та си ли ка ты сияқ ты қос па лар эн зим дер дің әсе рін азайтады. Син те ти ка лық жу ғыш құ рал дар да қол да ны ла тын эн зим дер құр ғақ ұн тақ тар да тұ рақ ты бо лып, ыл ғал ды лық тың ар туымен инак тив ті лік ке бейім бо ла ды. Ағын су лар мен өзен дер жағ дайла рын да эн зим дер жақ сы биоыды ра ғыш тық қа ие бо лып, қор ша ған ор та ны лас та май ды. Эн зим дер ді қол да ну ар қы лы тө мен тем пе ра ту ра лар да кір ді ке- ті ре тін СЖҚ ре цеп ту ра ла рын жа сауға мүм кін дік пай да бо ла ды. Бұл жағ дай ыс тық су мен сіл ті лі ор та да бұ зы ла тын ма та лар ды жууда ма ңыз ды бо лып та бы ла ды. Май лы лас тар ды ке ті ру үшін тұ рақ ты бо лып та бы ла тын ли па за лар қол да ны ла ды. СЖҚ ком по не нт те рі ұн тақ ты сақ тау ке зін де жә не кір жууда эн зим дер дің бел сен ді лі гін аз айт пау ке рек. Кей бір эн зим дер дің қа сиет те рі кес те де кел ті ріл ген: жүктеу/скачать 3,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|