ТҰРАҚТЫ ТОК МАШИНАЛАРЫ
. Тұрақты ток жұмысы кедергісі болатын ұ\ұштарындағы кернеу болған кездегі , мына формуламен есептеледі:
(6.1)
Тұрақты ток қуаты деп аталады. Тең. Ток қуатының ΔP өткізгіш көлемі ΔV қатынасы токтың меншікті қуаты. Pуд , деп аталады. ХБЖ ток жұмысы джоулмен (Дж),ал қуаты – ваттпен (Вт). өлшенеді.
Егер ток проходит қозғалмайтынметалл өткізгіш арқылы өтсе, онда барлық жұмыс энергияның сақталу заңы бойынша жылуға айналады, .
Ток жүрген кезде өткізгіште жылу бөлінеді: .
Бұл қатынас Джоуль-Ленц заңы деп аталады,
Джоуль-Ленц заңы (интегральндық формада): тұрақты ток жүрген кезде тізбек бөлігінде бөлініп шыққан жылу мөлшері ток күші квадратын, уақытқа және кедкгіге көбейткенгә тең. :
dQ = I2Rdt = ρj2dVdt (6.2)
мұндағы ρ –меншікті кедергі; j – ток тығыздығы.
Токтың меншікті жылулық қуаты:
w = dQ/dVdt = ρj2 (6.3)
Дифференциальдық түрдегі Джоуль –Ленц заңы:
w = γE2 = jE (6.4)
Толық тізбек үшін Ом заңы былай жазылады:
(R + r)I = E (6.5)
Осы формуланың екі жағын да Δq = IΔt көбейтіп , тұрақты ток үшін энергияның сақталу заңын аламызмыз:
RI2Δt + rI2Δt = E IΔt = ΔAст (6.6)
Сол жағындағы бірінші мүше ΔQ = RI2Δt – жылу, тізбек бөлігінде Δt уақытта бөлінген, екінші мүше ΔQист = rI2Δt – жылу, осыуақытта ток көзінің ішінде бөлінген. E IΔt өрнегі сыртқы күштердің жұмысына тең ΔAст ,
.
Тұйық тізбек арқылы ток жүрген кезде сыртқы күштердің жұмысы ΔAст сыртқы тізбекте бөлінген жылуға (ΔQ) және ток көзі ішіндегі жылуға (ΔQист) айналады,
ΔQ + ΔQист = ΔAст = E IΔt (6.7)
.
Ток көзінің толық қуаты , яғни сыртқы күштердің бірлік уақытта істеген жұмысы мынаған тең:
Pист = EI = E2R / R+r, (6.8)
Ал сыртқы тізбекте бөлінетін қуат:
P = RI2 = EI - rI2 = E2R / (R+r)2, (6.9)
η = P / Pисты , қатынасы
η = P / Pист = 1 – r I/E = R /(R+r) (6.10)
ток көзінің пайдалы әсер коэффициенті деп аталаады.
Сыртқы тізбектің максимал қуаты Pмах = E2/4r , R= r. болғанда болады.
Бұл кезде тізбектегі ток Imax = E/2r, ал ток көзінің ПӘК-і 50%.тең болады.
ПӘК-тің максимал мәні I → 0, яғни R → ∞ ұмтылғанда жетеді.. Қысқа тұйықталу кезінде
пайдалы қуат P=0 және барлық қуат ток көзінің ішінде бөлінеді,
Электр тогның жылулық әсері қыздыру шамдарында, қыздыру құралдарында қолданылаады.
Достарыңызбен бөлісу: |