Практикада іске асатын, нақтылы педагогикалық жүйе, жоба деп анықтама береді Б. А. Беспалько
жүктеу/скачать 24,8 Kb.
|
Дәріс 7
2.1. «Педагогикалық технология» ұғымы.2.2. Тәрбие технологияларының өзіндік ерекшеліктері.2.3.Тәрбиелік іс-шараларды өткізуге қойылатын талаптар, педагогикалық талдау.I.Педагогикалық технология – практикада іске асатын, нақтылы педагогикалық жүйе, жоба деп анықтама береді Б.А.Беспалько. Педагогикалық жүйені, тұлғаны қалыптастыруға ықпал ететін, арнайы ұйымдастырылған мақсатты, бір-бірімен өзара байланыстағы әдіс-тәсілдер деп қарастырады. Оқытудың технологиялары –дидакттиканың құрамдас процессуалды бөлігі.Тәрбие әрқашанда барлық халықтар үшін қоғамның рухани өмірінің құбылысы. Тәрбиенің гуманистік парадигмасының мәні баланы адам өмірінің ең жоғары құндылығы ретінде қарастыру. Педагогика теориясы мен тәжірибесінде тәрбие мазмұны ең маңызды және көкейкесті ұғымдардың бірі. Қазіргі тәрбие мазмұны ғасырлар бойы қалыптасып,белгілі бір тарихи кезеңде қоғамдық сананың даму ерекшеліктеріне идеяалық және құндылық ұстанымдарға байланысты жетіліп отырды. Ұрпақтардың табиғи түрде алмасуы қай кезде болмасын маңызды қоғамдық міндет болып табылатын алдыңғы ұрпақтардан келесі ұрпақтарға әлеуметтік тәжірибені жинақтап жеткізетін тәрбие процесі орындалатын білім беру жүйесіне қоғамның аса көп көңіл аударуын талап етіп отырған. Қазіргі қоғам жастарын тәрбиелеудің стратегиялық бағыты ретінде делдалдық қасиетке ие, жалпы адамзаттық құндылықтарды игере алатын, ұлттық санасы дамыған, көп мәдени тұлғаны қалыптастыру болып саналады. Тәрбиенің барлық түрлері мектептің тұтас педагогикалық процессінде ғылым негіздерін үйренуде, сонымен қатар отбасында да жүзеге асады. Оқушылар мектептегі білім мен тәрбие алған барлық жылдары бойы адамзат еңбегімен құрастырылған өмір мен мәдениет құңдылықтарымен танысады. Педагогикалық әдебиеттерді талдау барысында тәрбие түрлерінің әртүрлі негіздер бойынша топтастырылатыны көрінеді. Ең жалпылама топтастыру көне дәуір философтарының ілімдерінен бастау алатын ақыл-ой, рухани, адамгершілік, еңбек, дене тәрбиесін қамтиды. Тәрбие технологиясы - бұл ғылым әзірлеген және тәжірибе таңдаған білім беру ісәрекетінің әдістері, әдістері, рәсімдері, оны шеберлік деңгейінде көрсетуге мүмкіндік беретін жүйе, басқаша айтқанда, тиімді және сапалы болуға кепілдік беріледі. тәрбие саласындағы технологияның түбегейлі мәселесі - "Қалай?" деген сұрақ. Тәрбие технологиясы процедуралардың белгілі бір реттілігін қамтиды: - нақты мақсатты анықтау: технологиядағы мақсат-бүкіл технологиялық жобаның болжамдық идеясы; - теориялық негіздердің "пакетін" әзірлеу: білім беру процесі туралы белгілі бір теориялық идеяларды жүзеге асыру, яғни белгілі бір педагогикалық ұғымдар; - қызметтің кезең-кезеңмен, қадамдық құрылымы: тәрбиелік жағдайлар (дайындық, функционалдық, бақылау, қорытынды) кезеңдер ретінде әрекет етеді); - нәтижелерді талдау (мониторинг-түзету-рефлексия) Тәрбие технологиясының тиімділігі баланың өзіне деген көзқарасының қаншалықты өзгертетіндігімен, "Мен – тұжырымдамада" қалай әрекет ететіндігімен және тұлғаның өзін-өзі анықтауына қалай ықпал ететіндігімен бағалануы керек Қазіргі педагогикалық әдебиеттерде тәрбие технологияларын жіктеудің ондаған нұсқалары сипатталған: В.П.Беспалько, М.В.Кларин, Ф.А.Мустаева, Л.Е.Никитина, И.П. Подласый, Г.К. Селевко. Тәрбие технологиялары жіктеледі: 1. Философиялық негізде: - материалистік; - прагматикалық; - гуманистік, - антропософиялық. 2. Ғылыми тұжырымдама бойынша: - мінез-құлық; - әрекеттік; - нейролингвистикалық бағдарламалау. 3. Объектінің санаты бойынша: - жеке - топтық; - ұжымдық; - жаппай. Тәрбие технологиясының мысалы - "сәттілік жағдайын" ұйымдастыру технологиясы ( н.е. Щуркован идеялары): - мейірімділік көңіл-күйін дамыту; - іс-әрекеттен қорқуды жою; жасырын көмек; - балаға аванс беру (А.С.Макаренко термині), яғни оның қадір-қасиетін жариялау; - қызмет мотивтерін күшейту; - педагогикалық ұсыныс; - педагогикалық бағалау Әр түрлі әлеуметтік институттарға қарайтындығына байланысты отбасылық, мектептік, мектептен тыс, конфессиялық (діни), балалар, жасөспірімдер ұйымдарындағы,арнайы білім беру мекемелеріндегі тәрбие түрлері болып бөлінеді. Тәрбие принципі – бұл тәрбие процесін ұйымдастыруға, әдістерге, мазмұнына қойылатын негізгі талаптар көрсетілген жалпы қоғамдық құбылыс. Тәрбиенің қоғамдық бағыттылығы Тәрбиенің өмірмен, еңбекпен байланысы Тәрбиеде жағымдылыққа сүйену. Тәрбиенің гуманизациясы. Тұлғалық қатынас. Тәрбиедегі қарым-қатынас бірлігі. Тәрбие заңдылықтары – бұл тұлғаны қалыптастыруға және дамытуға өнімді нәтижеге жетуге мүмкіндігін жүзеге асыратын, тәрбие процесіндегі тұрақты,қайталаған және маңызды байланыстар. Педагогтың диагностикалық бағдарламасының бір нұсқасында "балалармен ынтымақтастықта бола алу қабілеті" критерийі - қазіргі педагогтардың зерттеу іс-әрекеттерінің ең жоғары деңгейі және ол өзара ықпалдастықта ұмтылдыратын жаңа тәсілдерді үнемі іздестіру, оларды қарым-қатынас жасауда қолданудың мүмкіндіктерін байка алу, басқа адамдардың көзқарастарын түсіне білуге тәрбиелеу аз уақыт аралығында және мұғалім мен оқушының ақыл-ойын, ерік-жігерін пайдалана отырып эмоционалдық күш салуымен оқыту мен тәрбиелеудің әдістерін үйлестіруді негіздей отырып қолдана алу. Педагогикалық балалар ұжымымен кәсіби ұйымдастырылған жұмысы барысында әлеуметті (қоғамдық) белсенділік ретінде күрделі тұлғалық қасиеттер қалыптасады. Қайта кұру кезеңінде бұл қасиет ерекше маңызға ие болады, өйткені ол қоғамдық іс-әрекеттердің маңыздылығын оқушылардың санасына сіңіруін, олардың оған жауапкершілік, белсенділік, іздемпаздық таныта отырып қатысуға дайындалуын, ұмтылуын қамтиды. Технология — өнім алу үшін керекті материалдарды өндеу әдістері мен өнім шыгаруға керекті жүйелі процесс. Кез келген технологияның (өндірістік, әлеуметтік) негізгі бөлігі -түпкі нәтижені мұқият анықтау және оған жету. Процестің жобасы жақсы болса, шығарылатын өнімнің қандай болатындығы анықталса, он жасау құралдары белгіленсе, жағдай жасалса, онда өндірістік және әлеуметтік саладағы процестер "технология" деген атауға ие болады. Технологияның артықшылықтары көп. Біріншіден, технологияда түпкі нәтиже дәл анықталады. Дәстүрлі педагогикада мақсатқа жету жолдары анық болмайды. Технологияда мақсат негізгі болғандықтан, оны дәл анықтауға мүмкіндік бар. Екіншіден, мақсат диагностикаға сүйеніп қойылғандықтан, оған жету үшін істелетін жұмыстардың нәтижесі объективтік әдістер арқылы тексеріледі. Үшіншіден, мұғалім дайындықсыз оқыту процесін жүзеге асыра алмайды. Төртіншіден, әдістемеде сабақ жоспарлары - мұғалімнің жоспары, оқыту процесінде жұмыс істейтін мұғалім. Ал технологияда оқушылардың оқу іс-әрекетінің тұрлері және мазмұны көрсетілген жоба жасалады. Әдістеме бойынша әр мұғалім сабақ жоспарын өзінше жасайды, демек сабақта оқушылардың іс-әрекеті де түрліше ұйымдастырылады. Технологиялар өндірістік және әлеуметтік деп екіге болінеді. Өндірістікке табиғи шикізаттарды (мұнай, ағаш, т.б.) оңдеу технологиясы немесе одан алынған өнімдер жатады. Әлеуметтік технологияда адаммен жұмыс істеліп, оның басты бір немесе бірнеше қасиеттері өзгертіледі. Әлеуметтік технологияға оқушыларды оқыту технологиясын жатқызуғ болады. Әлеуметтік технологияның өндірістік технологиядан көп айырмашылығы бар. Басты айырмашылығы - өндірістік технологияның нақты жүйелі операциялардан тұруында. Бір жерде өзгеріс болса, іс-қимылдардың орындары алмастырылып, нәтиже төмендейді. Әлеуметтік технологияда түрлі шараларды іріктеу жақсы нәтиженің кепілі емес, себебі адамға одан басқа да жағдайлар әсер етеді. Сондықтан әлеуметтік технологияға нақты іріктелген процестердің жүйесі деп анықтама беруге болмайды. Әлеуметтік технологияда кері байланыс орасан зор рөл атқарады. Мұғалім оқушылардың дайындық деңгейлерін қайта-қайта тексеріп, оқу материалын меңгермейтіндермен қосымша жұмыс істеп, стандартты меңгертеді. Сонымен біз жаңа материалды түсіндіру мен бекітудің қайталанатындығын байқаймыз. Бірақ оқушылардың бәрі емес, тек оқу материалын шала түсінгендер ғана қайталайды. Оқушылар дұрыс түсінбеген тақырыптар да қайталанады. Сонымен әлеуметтік технология әдістеменің кемшіліктерін түзете алады. Әлеуметтік технологияны ұйымдастыру және жүзеге асыру өндірістік технологияға қарағанда қиындау. Бірақ екі технология негізінен бір-біріне жақын. Екеуі де технологияны ұйымдастырушыға белгілі өнім береді. Сондықтан "Әлеуметтік технология" ұғымын "Өндірістік технология" ұғымымен қатар қолдануға болады. Әлеуметтік технологияның өндірістік технологиядан айырмашылығы оның жүйесінің онша қатаң еместігі, кері байланыстың (нашар жерді анықтау және сол жерде ңосымша жұмыстар істеу) болуында. Қазіргі мектептің ірі кемшілігі мақсаттың жалпылама қойылуы. Түпкі мақсат - адамды жан-жақты және үйлесімді дамыту. Бірақ мақсаттық оқыту мазмұнын іріктеуге, педагогикалық процесті құруға ықпалы әлі де жеткіліксіз. Мақсат бізге керекті түпкі нәтиже, нәтижені көріп "Мақсатқа жеттік пе?"-деген сұрақтарға жауап беру. Мұндай мақсатты педагогикада "диагностика арқылы анықталған мақсат" дейді. Диагностика арқылы оқушылардың білім, іскерлік, дағды деңгейлері және қабілеті анықталады, нәтижесінде оқушыға тағы да қандай білім, іскерлік, дағдылар беру керектігі жоспарланады. Технологияның кезеңдері: • Оқытудық мақсатын диагностика арқылы қайта тұжырымдау; • Жаңа мақсатқа жету кезеңдерін белгілеу; • Диагностика негізінде оқытудық жаңа мақсатын қою. Технологияда оқушыда қалыптасатын сапа, қасиет, іскерлік, анық суреттеледі.Тексеру құралдары арқылы оқушының сапасы, қажеттіліктері, іскерліктері, даму, қалыптасу деңгейлері анықталады. Оқушының деңгейі бұрынғы деңгейімен салыстырылады, жаңа мақсат қойылады. Сонымен, мақсат анық болмаса оқу процесінің жетілдірілуіне кедергі жасалады. Педагогикада "технология" ұғымын қолданатын салалар Бүгінде педагогикада технология ұғымы үш жерде қолданылуда. • қазір кейбір әдебиеттерде әдістемені немесе оқытуды ұйымдастыру түрлерін ехнология дейді. • нақты педагогикалық жүйені технология дейді. (В.В.Давыдов технологиясы, дамыта оқыту технологиялары, т.б.). • қасиеттері белгілі өнім алу үшін қолданылатын әдіс-тәсілдердің жиынтығы және жүйесі технология деп аталады. Технологияның бірінші анықтамасы педагогикаға ешқандай жаңалық енгізбейді. Екінші анықтамада бір сөз екінші сөзбен алмастырылған. Бұрын В.В.Давыдов, Д.Б.Эльконин, Л.В.Занков, т.б. әдістемесі десе, қазір технологиясы дейді. Екінші анықтамада "технология" ұғымы өндіріс саласынан педагогикаға алғаш енген кездегі мағынасын жоғалтады. Сондықтан үшінші анықтама дұрыс, себебі ол өндірістік технология ұғымына жақын. Технология дегеніміз - өндірістік процесті және оның тәсілдерін ғылыми тұрғыдан суреттеу. Технологияны педагогикада қолдану шекарасы бар, себебі технологияның нақты мақсаты болады. Білім беруде мақсат қою мүмкін бе? "Білім - оқыту мен тәрбие" - деген анықтамаға сүйенсек, онда мүмкін емес. Оқыту мақсаты - оқушыны болашақтағы мамандығына керекті іс-әрекет тәсілдеріне үйрету. Оқушының оқу материалын қалай меңгергенін оңай тексеруге болады. Олай болса оқытуда технологияны қолдану әбден мүмкін. Тәрбиеде жағдай басқаша. Бұл салада технологиялық жоба арқылы керекті қасиеттерді алу мүмкін емес деген пікірлер бар. Себебі адамға неше түрлі жағдайлар әсер етеді. Сонымен тәрбие процесінде бір сапаны қалыптастыруды мақсат етіп, оның тех-нологиясын жасау мүмкін емес. Ол технологияны тексеретін нақты құралдар жоқ. Оқыту технологиясының ерекшеліктері: • түрлі құралдар арқылы оқушылардың білім, іскерліктерін жиі тексеру. • үлгермеушілерді анықтау және іріктеу. • олармен қосымша жұмыстар өткізу, материалдарды қайталау. Осы жұмыстардан кейін оқушылардың білім, іскерліктерін тағы тексеру. • оқушылардың жаңа материалды меңгермеу себептерін зерттеу және анықтау. Оқыту процесіндегі технологиялық процесс 1. Диагностикалық құралдар арқылы оқушылардың білім, біліктілік дағдыларын анықтап, содан кейін оларды білімдеріне қарай саралап оқытамыз. 2. Оқу материалыи меңгерту және бекіту үшін танымдық іс-әрекетті ұйымдастыру. Бұл бөлік педагогикада жақсы зерттелген, оған бұрын жасалған алуан түрлі оқыту әдістемелері кіреді. Бүгінгі танда бастауыш мектептерде дәстүрлі Л.В.Занков және Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов әдістемелері қолданылады. жүктеу/скачать 24,8 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|