Презентация без названия

41-42.глюкозаның аэробты және 
анаэробты ыдырау кезеңі 
Хайдолла Бурлен, Нурабаева Салтанат

Аденозин үшфосфор қышқылы (АТФ) 
жасушалардағы негізгі молекулалық 
энергия тасымалдаушысы болып 
табылады. АТФ синтезі анаэробты 
және аэробты жағдайда да мүмкін. 
Глюкозаның ыдырауы АТФ синтезінің 
негізгі энергия көздерінің бірі болып 
табылады.

Глюкозаның анаэробты ыдырауы (гликолиз) 
жасуша цитоплазмасында жүреді және 
оттегінің қатысуынсыз жүруі мүмкін. Ол 
глюкозаның тотығуына және пируваттың 
түзілуіне әкелетін 10 реакциядан тұрады. 
Гликолиз нәтижесінде 2 АТФ молекуласы 
түзіледі. Глюкозаның анаэробты ыдырауының 
мысалы сүт қышқылының ашытуы болып 
табылады, онда сүт қышқылы бактериялары 
сияқты микроорганизмдер глюкозаны сүт 
қышқылына айналдырады.

Сүт кышкылында сакталатын энергия коры өте көп. 
Демек, глюкозаны сүт қышқылына айналдырған 
жасуша глюкозаның энергия "корынан" 
салыстырмалы түрде азғана алады. 2 моль сүт 
кышкылының СО, мен Н.О-га дейін толық тотығуында 
2730 кДж/моль босап шығады.
Глюкоза толық тотыққанда 2921 кДж/моль бөлінеді.
Демек, глюкозаны сүт кышқылына айналдыратын 
барлык энер- гиянын тек 5%-і ғана жасушадан 
бөлінеді. Анаэробты кезенде энер- гияның көп 
мөлшері "жабық" болып калады.

Глюкозаның анаэробты ыдырауынын 
ерекшелігі, ол, бір жағынан, ашу процесінін, 
екінші жағынан, бұлшыкеттерде глюкозаның 
химия- лық ауысуының негізін калайды.
Глюкозаның анаэробты ыдырау кезені бір 
карағанда тиімсіз болып көрінгенмен. оның 
манызы зор: энергия көп жұмсалғанда, оттек 
жетіспеушілігі туындағанда жасуша мен 
организмнің өмір сүруіне мүмкіндік береді

Глюкозаның аэробты ыдырауы жасушаның 
митохондрияларында жүреді және оттегінің 
болуын қажет етеді. Ол гликолизді және одан 
кейінгі екі кезеңді қамтиды: пируваттың 
тотығу декарбоксилденуі және тотығу 
фосфорлануы. Глюкозаның аэробты ыдырауы 
нәтижесінде 38-ге дейін АТФ молекуласы 
түзіледі. Глюкозаның аэробты ыдырауының 
бір мысалы толық тотыққан пируват 
көмірқышқыл газы мен суға айналатын 
жасушалық тыныс алу болып табылады.

Глюкоза ыдырауының аэробты кезеңі негізгі екі бөліктен- 
Кребс циклі мен тыныс алуы тізбегінен тұрады және бұл 
митохондрияның ішкі мембранасында жүзеге асады. Сүт 
кышкылынын пайда болуы тыныс алу орталығын 
коздырады және бізді еселеп тыныс алуға мәжбүрлейді. 
Жасушаларды оттекпен каныктыру организмде АТФ 
молекулалары түрінде энергиянын қажетті мөлшерін 
камтамасыз ететін оттекті ыдырату процесін жаңартуға 
мүмкіндік береді. "екінші тыныс алу" ашылады.
Мысалы, каркынды жүгіруден кейін гепардтарға ұзақ 
демалыс ка- жет, тіпті олар кейде өз олжаларын кейбір 
жырткыштардан алмайтын күйде болады.