Проблемалық, негізгі сұрақтар
Қазақ этногенезінің түркілік кезеңі
жүктеу/скачать 24,67 Kb.
|
Ïðîáëåìàëû?, íåã³çã³ ñ?ðà?òàð
| Қазақ этногенезінің түркілік кезеңі - Қазақстан және көршілес аймақтардың ортағасырлық этностық тарихы түркілердің тарихымен байланысты. Қазақстан жерінде түркі тектес, түркі тілдес тайпалардың көне заманда да болған. Бірақ нағыз түркілердің этностық тарихы б.з. V ғасырынан басталады. Б.з. V—VIII ғасырларының арасы түркі тайпаларының пайда болып, қалыптасу дәуірі. Ал Алтай тіл тобына жататын түркі тілінің пайда болуы түркі атын алған кейінгі тайпалардан кемінде 1 мың жыл бұрын болған. Түрік этнонимі алғаш рет қытай жылнамаларында 542 жылы аталады. Қытай жылнамалары түркілерді ғұндардың ұрпағы деп атаған. Бастапқы кезде түркі деген сөз түркі тілдес көшпелілердің ішіндегі басқарушы ақсүйек ру өкілдеріне ғана қатысты болды. Содан кейінгі кездерде түркі деген атау саяси мәнге ие болды. Түркі деп түркілердің қол астында болған өзге тайпалар да атала бастады. VIII ғасырдың ортасынан бастап түркі деген атау біраз уақытқа дейін жазба деректерде аталмайды. Бұл кезде түркі деген жалпы атаудың орнына жекелеген түркі тектес тайпалардың аты аталады. Түркі атауы X ғасырда қайта тарихи аренаға шығады. Қашқардағы, Баласағүндағы хандар өздеріне тағы да түркі деген этностық атау таңады. Түркі деген атау сол замандағы араб географтарының да еңбектерінде кездеседі. Осы ортағасырлық түрік атауы Кіші Азия жеріне барып қоныстанып қалған оғыз тайпасының бір бөлігінің ұлттық мемлекеттік атауына айналды.
Түріктердің шығу тегі, кез келген дерлік халықтың шығу тегі сияқты, кез келген этникалық қауымдастық— күрделі тарихи процесс. Этникалық процестердің белгілі бір жалпы заңдылықтарға ие бола отырып, сонымен бірге әрбір нақты жағдайда өз ерекшеліктері бар. Мысалы, түріктер этногенезінің ерекшеліктерінің бірі басқа этникалық құрамдастардан өте ерекше көзге түскен екі негізгі синтез болды: қазіргі Түркия аумағына қоныс аударған түркі көшпенділері-малшылар және жергілікті отырықшы егіншілік халқының жекелеген топтары. Сонымен қатар, түрік халқының қалыптасуында этникалық тарих заңдылықтарының бірі — Түркілердің ассимиляциясы, олардың басым саны мен әлеуметтік-саяси гегемония, олар жаулап алған халықтардың бір бөлігі пайда болды. Менің жұмысым түрік халқының этногенезі мен этникалық тарихының күрделі мәселесіне арналған. Тарихи, антропологиялық, лингвистикалық және этнографиялық негізінде Түрік феодалдық ұлттардың құрылуы, гурецк ұлтының қалыптасу ерекшеліктері. Осы жұмыста (түрік этногенезінің барлық ерекшеліктерін, түрік халқының, содан кейін түрік ұлтының қалыптасуын, сонымен бірге ортақ және ерекше бөліп қарауға әрекет жасалды. Мұндай талдауға Тарихи деректер — жазба деректер, сондай-ақ антропологиялық және этнографиялық ғылымның деректері негіз болды. Ежелгі Шығыс пен түріктердің тарихы б. з. IV мыңжылдықтың екінші жартысында Нил және Евфрат алқаптарында мемлекеттік құрылымдардың үлкен ұзындығына ие және Таяу Шығыс үшін Б. З. IV ғ. 30-20 жж. аяқтаймыз. Орта Азия, Үндістан және Қиыр Шығыста болсақ, бұл елдердің ежелгі тарихы б. з. ІІІ-V ғасырларға дейін зерттеледі. Батыс Рим империясы және еуропалық континенттің халықтары орта ғасырға кірді. Географиялық жағынан ежелгі шығыс деп аталатын аумақ батыстан шығысқа қарай қазіргі Тунистан шығысқа қарай созылып жатыр, мұнда ежелгі Карфаген мемлекеттерінің бірі орналасқан, қазіргі Қытай, Жапония және Индонезия, ал оңтүстіктен солтүстікке қарай — қазіргі Эфиопиядан Кавказ тауларына және Арал теңізінің оңтүстік жағалауларына дейін. Осы ауқымды географиялық аймақта тарихтағы жарқын із қалдырған көптеген мемлекеттер болды: Ұлы Ежелгі Египет патшалығы, Вавилон мемлекеті, Хетт мемлекеті, Үлкен Ассирия империясы, Урарту мемлекеті, Финикия, Сирия және Палестина аумағындағы шағын мемлекеттік құрылымдар, Троян Фригия және Лидия патшалығы, Иран таулы мемлекеттері, оның ішінде құрамына Таяу және ішінара Орта Шығыс аумақтары кіретін Әлемдік Парсы монархиясы, Орта Азияның мемлекеттік құрылымдары, Орталық Азия аумағындағы мемлекеттер, Орталық Азия аумағындағы мемлекеттер, Үндістан, Қытай, Және оңтүстік-шығыс Азия. жүктеу/скачать 24,67 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|